Madoc. Jaargang 1997

[p. 187]

kroniek

27 Mei

Staatssecretaris Nuis heeft in een brief aan de Tweede Kamer geschreven dat bij grote projecten die de bodem verstoren oudheidkundig bodemonderzoek verplicht zou moeten zijn. Bij naleving van het Verdrag van Malta, dat archeologisch erfgoed bij bodemverstoringen beschermt, is een archeoloog bij dergelijke projecten een niet weg te denken figuur. Volgens Nuis bedragen de meerkosten van de opgravingen en het uitwerken van de bodemschatten voor de meeste projecten maximaal een procent van de totale kosten. Jaarlijks zou het in totaal om 55 miljoen gulden gaan. Subsidies uit een fonds van gemeenten, provincies en rijk zouden kunnen voorzien in gevallen waar de onderzoekskosten veel hoger uitvallen (Trouw, 27-5-1997).

27 Mei

Al vele jaren meenden muziekwetenschappers op een miniatuur waarop een negental zangers rond een muziekstandaard staat afgebeeld (31 cm × 20 cm, ca. 1530, zie: Madoc 11 (1987) 2, 104), de componist Johannes Ockeghem (ca. 1420-1497) te herkennen in de bebrilde man op de voorgrond. De Utrechtse musicoloog Willem Elders heeft aannemelijk kunnen maken dat de befaamde Zuid-Nederlandse componist, wiens vijfhonderdste sterfjaar dit jaar wordt herdacht, een van de andere zangers moet zijn geweest, namelijk die met zijn hand aan de standaard. Behalve dat het logisch is dat de kapelmeester Ockeghem zich dicht bij de lessenaar bevindt, onderscheidt hij zich ook door zijn capuchon en rode mantel van de overigen, aldus Elders. Uit rekeningen van het koninklijk hof blijkt dat Ockeghem in het jaar dat hij tot kapelmeester werd benoemd (1456) een bedrag ontving voor een rode toga om er netjes uit te zien tijdens zijn diensten. Ockeghems elegante verschijning, in 1477 beschreven door de Italiaanse musicus Francesco Florio, komt ook meer overeen met die van de man aan de standaard, dan met de robuuste figuur die tot dusver voor de beroemde kapelmeester werd aangezien (Trouw, 27-5-1997).

20 Juni

Gedurende de zomer zijn in Italië drieëndertig belangrijke musea, monumenten en opgravingsgebieden ook 's avonds opengesteld. Tot dusver werd de rijkdom aan kunstschatten en monumenten weinig uitgebuit. Door gebrek aan onderhoud en een teveel aan bureaucratie en vandalisme brokkelde menig monument letterlijk af. De extra beveiliging die door de verruimde openstelling nodig

[p. 188]

is, zorgt voor hoge kosten. Ruim drie miljoen gulden zal het Ministerie van Cultuur moeten bijdragen. Daar staat tegenover dat dit ministerie in de entreekaartjes voor musea een nieuwe inkomstenbron heeft gekregen. Aanvankelijk werd dit als belasting beschouwd en verdwenen de toegangsgelden rechtstreeks in de Italiaanse staatskas (de Volkskrant, 20-6-1997).

21 Juni

De vijftiende-eeuwse Gutenbergbijbel die vorig jaar in het Noord-Duitse stadje Rendsburg werd ontdekt is door de Staatsbibliotheek in Berlijn onderzocht. Hij blijkt echt te zijn. Van de honderdtachtig bijbels die de uitvinder van de boekdrukkunst Gutenberg drukte, zijn slechts achtenveertig gevonden. Twintig ervan zijn compleet. Het onvolledige Rendsburgexemplaar, waarvan de gouden initialen zijn uitgeknipt moet tussen 1453 en 1455 in Mainz zijn gedrukt. Het is het eerste exemplaar dat nog de originele smeedijzeren ketting bevat, waarmee het aan de spreekstoel werd bevestigd (Algemeen Dagblad, 21-6-1997).

21 Juni

Raoul Schrott hield tijdens Poetry International Rotterdam twee lezingen over ‘De uitvinding van de poëzie’. Deze jonge Oostenrijkse dichter volgde een spoor terug naar voorlopers van de dichtkunst. Het dichten over niets blijkt niet iets van deze eeuw. Gedichtjes van Ierse monniken (10e eeuw) in de marges van hun kopieerwerk zouden wat dat betreft volgens Schrott gisteren geschreven kunnen zijn. Ook de klankgedichten van de beroemde Welshe dichter Dafydd ap Gwilym (14e eeuw) vertonen dadaïstische trekjes (de Volkskrant, 21-6-1997).

25 Juni

De archeoloog Margherita Cecchelli stuitte bij haar onderzoek in de catacomben van de kerk Santa Croce in Gerusalemme (Italië) op een baptisterium. Het met wit marmer bekleedde bassin met een doorsnee van vier meter dateert volgens haar uit de derde eeuw. Ze heeft vastgesteld dat het baptisterium deel uitmaakt van een soort kapel van het paleis van Helena, moeder van keizer Constantijn. Zij vertrok in 326 voor een pelgrimstocht naar Jerusalem. Ze zou aarde van de Calvarieberg mee hebben teruggebracht, zo ook een splinter van het kruis van Christus, waarnaar de kerk genoemd is. De kerk was eeuwenlang een van de zeven kerken die werden aangedaan door pelgrims op weg naar Rome (NRC-Handelsblad, 25-6-1997).

[p. 189]

26 Juni

De populaire tv-serie Floris uit 1969 (regie: Paul Verhoeven) is onlangs op video gezet en in de handel gebracht. Deze serie over de vijftiende-eeuwse Floris van Rosemondt (gespeeld door Rutger Hauer) hield vele kinderen aan de buis gekluisterd. Een eerste videoband is nu al verkrijgbaar bij Blokker, een tweede band volgt in het najaar (Algemeen Dagblad, 26-6-1997).

25 Juli

De boekenverzameling van zakenman en kunstverzamelaar Joost Ritman, de Bibliotheca Philosophica Hermetica, is onmisbaar voor het Nederlands cultuurbezit. Dit staat in een advies van de Raad voor Cultuur aan staatssecretaris Nuis. De collectie - 18.000 boeken, vijfhonderd handschriften en vierhonderd incunabele drukken - vertegenwoordigt een waarde van 150 miljoen gulden en is de grootste verzameling oude geschriften over de christelijk-hermetische en esoterische filosofie ter wereld. De ING Bank legde in 1993 beslag op de collectie in verband met de schulden van Ritman. Omdat deze de verzameling grotendeels heeft opgebouwd met bedrijfskredieten, kreeg ING het pandrecht over de boeken. In 1994 plaatste het Ministerie van OCW de unieke wetenschappelijke en cultuurhistorische bibliotheek op de lijst van beschermd cultuurbezit. Sindsdien verwierf de Bibliotheca nog een groot aantal boeken en oude drukken. Vorige maand gaf ING te kennen de boeken te willen laten veilen door Christie's in Londen. De vraag is nu of OCW, dat al jaren met de ING Bank over deze kwestie in onderhandeling is, kan afdwingen dat de bibliotheek in Nederland blijft (de Volkskrant en Trouw, 25-7-1997).

8 Augustus

Stadsarcheoloog van Amsterdam J. Baart mocht gedurende drie weken graven in een open plek bij de Oude Kerk, alvorens werd begonnen met de bouw van een kinderdagverblijf. De bodem van de vier meter diepe kuilen bevat sporen uit de dertiende eeuw. Er zijn ook resten van zeventiende- en achttiende-eeuwse funderingen gevonden, met daaronder vijftiende-eeuwse huizen. Nog dieper vonden onderzoekers resten van een kerkhof en kapel. In de zestiende eeuw moet de buurt rijk zijn geweest, gezien de vondst van een stukje plavuizen vloer, geïmporteerd uit Sevilla (de Volkskrant, 8-8-1997).