Madoc. Jaargang 1995

Laude di Sancta Maria

Laude di Sancta Maria. Veillée de chants de dévotion dans l'Italie des Communes. La Reverdie. Arcane A34, 1994. 71:27 min. Cat A (ca. f45, -).

Toen Pietro de Verona in 1244 door Paus Innocentius IV naar Florence werd gestuurd gaf hij daar leven aan de Maria-verering. Aan hem was het om de heidense Katharen die niet in de onbevlekte ontvangenis van Jezus door Maria geloofden, te bestrijden. Met dat doel richtte hij lekenordes op. Rond 1270 ontstonden in Florence, naar het model van deze Maria-broederschappen en de koopmansgilden, de religieuze groepen van Laudesi en Disciplinati. De Laudesi specialiseerden zich in het loven, de Disciplinati vooral in het boete doen. Met name de Laudesi trokken vele jongeren uit de Italiaanse adel aan, waaronder ook vrouwen. De Laudesi vervulden verschillende taken in het maatschappelijk leven van Florence. Enerzijds waren er charitatieve werkzaamheden, anderzijds liturgische. Zij verzorgden in diverse kerken in de stad de ceremonies. In Florence waren in de veertiende eeuw twaalf Laudesi-broederschappen, die tot in de vijftiende eeuw actief bleven. Naast enkele afbeeldingen van Maria had elk van deze broederschappen ook boeken met devotiegezangen in bezit. De kleinere voor dagelijks gebruik, de grotere, met miniaturen werden voor de feestdagen opengeslagen. De lauden, die door de Laudesi in paraliturgisch verband werden gezongen, waren aanvankelijk eenstemmig en metrisch van aard maar werden allengs virtuoser. Uit rekeningboeken blijkt dat men op een gegeven moment gebruik ging maken van professionele zangers en musici die verschillende instrumenten bespeelden: portatief orgel, luit, vihuella, rebec, harp, en voor ceremonieel gebruik ook wel trompet.

De muziek op deze cd wordt uitgevoerd door La Reverdie, een Frans ensemble bestaande uit vier mannen en vier vrouwen die naast het zingen allemaal een of meerdere van bovengenoemde instrumenten bespelen. Het repertoire is samengesteld uit twee manuscripten, afkomstig uit de Biblioteca Nazionale Centrale en de Biblioteca Communale Etruscan Academy in Corona. Het zijn de

[p. 58]

twee enige compleet overgeleverde manuscripten met muziek voor de lauden. De intentie van de samenstellers van de cd was uit dit materiaal een reconstructie te maken van een avondliturgie, zoals die destijds door de Laudesi gepraktiseerd moet zijn geweest.

De uitvoering van de gezangen en de instrumentale begeleiding is secuur en minutieus. Of de begeleiding van instrumenten overal op zijn plaats is moet betwijfeld worden. Zou men op zo'n avond een heel orkest in huis hebben gehad? Een wetenschappelijk verantwoorde cd is het zeker. Daarbij ook een aardig geluidsdocument bij het boek van Blake Wilson Music and Merchants - The Laudesi Companies of Republican Florence (Oxford 1992), waarop de makers van het tekstboekje zich hebben gebaseerd.

Toch kunnen deze zangers mij niet erg boeien. Het is allemaal te keurig, te heilig, elke sensualiteit ontbreekt. En dat is vreemd voor muziek die geschreven is in een tijd waarin de verering van de vrouw, Maria in het bijzonder, een belangrijk facet in de belevingswereld was.

Katrijn Kuypers