Madoc. Jaargang 1991

[p. 232]

Bij de agenda

Nederland

Scholen en onderwijs in de Middeleeuwen

9 januari	Prof. dr. M.B. de Jong Inleiding Prof. dr. H.W.M. Sancisi In den beginne...
16 januari	Prof. dr. H.W.M. Sancisi Qui a inventé l'école...? Prof. dr. A.P. Orbán Een keerpunt in het Latijnse onderwijs? Het Romeinse onderwijs ten tijde van Augustinus en Cassiodorus, I.
23 januari	Prof. dr. A.P. Orbán Een keerpunt in het Latijnse onderwijs? Het Romeinse onderwijs ten tijde van Augustinus en Cassiodorus, II. Prof. dr. D. Edel Scholen en onderwijs in Ierland
30 januari	Prof. dr. M.B. de Jong Karolingische kloosterscholen Dr. L. Okken Notker III van St. Gallen ontsluit de Consolatio
6 februari	Dr. H.B. Teunis Het ontstaan van de kathedraalscholen Drs. H. Hagoort Tussen hoop en vrees. De bestudering van het quadrivium in de 11de en 12de eeuw
13 februari	Dr. M. Mostert Kennisoverdracht in het klooster. Over de plaats van lezen en schrijven in de voegmiddeleeuwse monastieke opvoeding
12 maart	Dr. B. Pranger Theologie en school in de 11de en 12de eeuw Dr. R. van der Lecq Het dispuut in de late Middeleeuwen
19 maart	Prof. dr. H. de Ridder-Symoens Onderwijs aan de middeleeuwse universiteit
26 maart	Drs. A.J. van Run ‘Uitleg’ op school en in de kunst. Over de adaptie van schoolschemata in werken van vroegmiddeleeuwse kunst Dr. M. van Schaik De didactiek bij het muziekonderwijs

[p. 233]

2 april	Dr. A.J. Vanderjagt, Drs. A.A. Naber Bourgondische ridderpedagogiek
9 april	Dr. A.M.J. van Buuren ‘Wat scholieren toebehoort’. De stadsschool in de late Middeleeuwen, in het bijzonder in de Nederlanden
16 april	Prof. dr. M.B. de Jong Samenvatting en discussie

De colleges worden gegeven op donderdagmiddagen van 13.00 tot 15.00 uur, waarschijnlijk in zaal 2.02, Achter de Dom 22, Utrecht. Voor buitenstaanders is het alleen mogelijk de colleges te volgen na aanmelding bij het secretariaat van Mediëvistiek (Drift 13, 3512 BR Utrecht, tel. [phone]) en betaling van f 60,-.

Communicatie in de Middeleeuwen

De laatste jaren bevindt het ondezoek naar de manieren waarop men in de Middeleeuwen met elkaar communiceerde (niet-verbaal, mondeling en schriftelijk) zich in een stroomversnelling. Door gebruik te maken van onderzoeksresultaten van wetenschappen als de antropologie, de volkskunde, de taalkunde, de vergelijkende literatuurwerenschap en de psychologie blijkt het mogelijk tot nieuwe inzichten te komen. In de lezingencyclus zal een poging worden ondernomen om een idee te geven van de verschillende fascinerende aspecten van dit enorme onderzoeksgebied. De twee achterliggende vragen zijn: wat zijn de verschillen tussen schriftelijke en schriftloze communicatie? en: hoe ontwikkelen mondelinge en schriftelijke communicatie zich gedurende de Middeleeuwen?

Acht deelnemers aan de internationale themagroep Orality versus Literacy, die dit jaar georganiseerd wordt door het NIAS (The Netherlands Institute for Advanced Study in the Hunmanities and Social Sciences) te Wassenaar, zijn bereid gevonden hun medewerking te verlenen. Hun lezingen worden voorafgegaan door inleidingen, verzorgd door mediëvisten van de vakgroep Middeleeuwse geschiedenis van de Universiteit van Amsterdam. De cyclus wordt afgesloten met een optreden van een voordrachtskunstenares, waarin zij laat zien hoe zij verhalen verzamelt uit de hedendaagse orale traditie.

3 december	M. Mostert Het onderzoek naar communicatie in de Middeleeuwen: een inleiding
10 december	R.E. Künzel Mondelinge overlevering in middeleeuws Europa en elders: een inleiding

[p. 234]

17 december	A. Demyttenaere De auteur en zijn publiek in de Middeleeuwen
7 januari	D.C. Rubin An experimental psychologist looks at oral traditions and literacy
14 januari	R.J. Devisch Van zintuiglijke communicatie naar spreken met gezag bij de Yaka van Zaïre
21 januari	S.C. Kersenboom Kennispresentatie in orale tradtie
28 januari	E.J. Bakker Milman Parry, oral poetry en de Homerische kwestie
4 februari	F.H. Bauml Literacy and power in medieval Germany
11 februari	D. Edel Oraliteit en schriftcultuur: de dynamiek van een epische traditie
18 februari	W.P. Gerritsen De ballade als oraal genre
25 februari	H. Jason Orality and literacy in medieval Jewish society
3 maart	Anne van Delft Verhalen van werk en leven. De orale traditie van nu

De lezingen worden gehouden op dinsdagavonden van 19.00 tot 21.00 uur, in het P.C. Hoofthuis, Spuistraat 134, Amsterdam.

Drukpers, literatuur en verloedering aan het eind van de Middeleewen: een onweerstaanbaar verband?

De invloed van de beginnende drukpers annex uitgeverij op uiterlijk en aard van de Middelnederlandse literatuur is nauwelijks onderzocht.

Menig overzicht dat in de vijftiende eeuw belandt noemt die drukpers niet eens. En dat geldt niet alleen voor Huizinga's onvolprezen Herfsttij (waarin het woord ‘drukpers’ niet eenmaal voorkomt, maar ook voor meer recente studies.

Toch heeft de massaproduktie van literaire teksten voor een anoniem publiek op een te veroveren markt enorme consequenties gehad voor de inrichting en presentatie van die teksten zelf. Literatuur nam in de periode van grofweg 1450 tot 1550 de gedaante aan van een produkt, dat eigenschappen moest bezitten om zoveel mogelijk kopers binnen een zo ruim mogelijk gekozen doelgroep tot aanschaf te bewegen.

Van deze nieuwe situatie raakten alle betrokkenen zeer snel bewust, niet

[p. 235]

in de laatste plaats vanwege de vele faillissementen. Tegelijkertijd groeiden de weerstanden tegen deze nieuwe verspreidingsmethode, vooral onder humanisten en rederijkers die haar ordinair vonden, goedkoop, weinig duurzaam en bovenal een aanstichtster van heilloos tekstbederf dat nu in veelvoud naar buiten kwam.

Is het daarom dat de experimenten met gedrukte literatuur in de moedertaal het eerst van start gingen in het relatief kale en arme Holland? Maar waarom hield het daar dan alweer zo gauw op? En hoe komt het dat die tweede start in Antwerpen plaats moest vinden?