Maatstaf. Jaargang 33

[p. 131]

Boek van de maand

Anita Brookner, Look at me

Bought this paperback on the strength of the dithyrambic review-citations on the back cover, from The Times, the Observer, tls, Spectator, etc. (Statesman is missing, bad sign that, should have tipped me off.) Also, I keep hoping that an author so manifestly intelligent (her art-history programs for the bbc are very fine) will finally pull herself together and get a grip on her material. Here again, as in her other novel, Providence, is the theme of the girl who deludes herself that a man is interested in her while all the time he's carrying on with somebody else. In Providence the passages about Adolphe made reading the book worthwhile. Here there is no such relief. Brookner will start to analyze some situation, worrying it and mumbling it like a puppy with a slipper, and pages later she will still be grizzling on about it. Oh woman, shit, or get off the pot! Going on and on about something until the reader wants to scream is a literal demonstration of the verb ‘to bore’.

ep

Julian Barnes, Flaubert's papegaai

Read this book in Dutch, in the Arbeiderspers edition given to me by Theo Sontrop. It's the kind of book one wishes one had thought of writing oneself: great trouvailles are always simple. I had with it a day of bliss. But - and there is a but, alas - the chapter in which Louise Colet ‘speaks’ is without nuance, a caricature, unworthy of Barnes and of Louise Colet. One can't help thinking that Flaubert himself - and now we know him so well, thanks to Barnes - would have painted a subtler, more humane portrait of this woman. The narrator's own narrative, called ‘Pure Story’, is not very believable - was that the sly intention? The character of his wife doesn't really come to life (joke: she's dead anyway), and no amount of his saying that he never understood her, never could fathom her motives, can mask the fact that like most Englishmen (and unlike Flaubert!), Barnes is decidedly unable to creep into the skin of a woman. But this is criticism, and by citing Flaubert's opinions about critics, Barnes, clever fellow, has disarmed it in advance.

ep

Milan Kundera, De ondraaglijke lichtheid van het bestaan

Bevoegde geruchten gaven mij in om pal voor de zomervakantie maar weer eens een boek te kópen: De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera. Behoorlijke vergissing, vanaf de eerste regels boterde het niet tussen dat boek en mij. Wat een grove diepzinnigheid en wat een modieus gebruik van verteltechnieken! Dwars door alle kritische aders sloeg het me direct op de affecties.

Fictie, authenticiteit, ingrijpende schrijver, filosofie, politiek-maatschappelijke achtergrond, dat alles in korte hoofdstukken met veel wit om van die diepzinnigheid bij te komen. Ach, het is heus geen heel slècht boek, maar het ergerde me bovenmate te weten dat lezers die ik hoogacht het een heel góéd boek vonden, het beste dat ze de afgelopen tijd lazen, en dat ze met bevende vingers de pagina's omsloegen. Nietzsche en Parmenides, de eeuwige terugkeer en de tegenstellingen binnen het bestaan, dolen door Kundera als verdwaalde encyclopedie-lemma's. Zo'n Parmenides bijvoorbeeld (verdacht in de mode; kwam hem de laatste tijd ook in heel wat Nederlands werk tegen) wordt, door onvolledige versie van z'n denkbeelden, van ontoloog een soort welzijnswerker.

De beste parten zijn die, waarin Kundera het leven van een maatschappelijk gevallen Tsjechi-

[p. 132]

sche intellectueel beschrijft, maar dat kan 'm toch al die lezers niet hebben opgeleverd (hoewel, er is natuurlijk altijd een handjevol dat zich schaamt omdat het Tsjechoslowakije was vergeten)? Nee, het is vast het verhaal in combinatie met de loodsende schrijver (zoveel spitser toegepast door Nabokov en Calvino) en zijn essayistische tussenwerpsels, die het boek zo hebben opgestoten. Niet uitgelezen dan ook, mijn leesvouwen houden achtenzestig pagina's voor het einde op, bij de beroerde boutade: ‘Broederschap van alle mensen op aarde kan alleen gebaseerd zijn op kitsch.’ Daarom, broeders, ik wil graag dat u allen dit boek leest en geraakt wordt door de diepzinnigheid en de actualiteit.

(Nog een erg flauw woord bedacht: Kunderachtig).

rs