Maatstaf. Jaargang 26

[p. 23]

Trudi A.I. Coté Adrie

Zo heette ze. Ze was trouwens de enige niet met zo'n stoere naam. We hadden ook nog Bertha, Trinske, Hielkje, Gezien, Jantien en Ada. Het fort van Abraham Kuyper op de Keizersgracht zat er vol mee. De lucht van hutspot en boerenkool hing als een donderwolk boven de jassen. Het zaad van Abraham had die zelf uit de kruidenierswinkels meegebracht en voelde zich thuis. Wij studeerden. En Abrahams fort stond in die dagen nog als een onneembare vesting langs de gracht. Sterker nog dan Fort Oranje of Fort Amsterdam uit de tijd dat Nederland in een ander soort slaven handelde. Nog nergens aan de einder was er een kaperschip te zien om ons eruit te jagen. Professor Kuitert was nog gewoon dominee en had een bijbelkring voor de twijfelaars en onwrikbaren beiden. Ook Adrie was onwrikbaar. Ze was lang en mager en geweldig vierkant in de schouders. Als zij haar baret droeg en het strenge zwarte mantelpak, dan had ze overal hoeken van negentig graden. Iets ronds kon ik me eigenlijk moeilijk aan haar voorstellen. In het land der kleine luiden is de dominee koning, onmiddellijk gevolgd door de leraar. Wij aanvaardden die regel als gold het het eerste gebod. De vader van Adrie was leraar. Wel was het een klein smetje op haar macht, dat hij geen hoogleraar was, maar daar hoefde ze niet al te zeer aan te tornen. Tenslotte waren die in een eerder stadium ook dominee of leraar geweest. Adrie's macht en reputatie waren al vanaf haar binnentreden in de poorten der kennis (die van de Keizersgracht dan) gevestigd en onbetwist.

Adrie ging Nederlands studeren, want Adrie wilde schrijven. Bij de krant. Ik heb me eigenlijk altijd afgevraagd, wat ze daar nou mee wilde. De krant voor ons, dat was Trouw. Natuurlijk lazen we de Groene en Propria Cures en Vrij Nederland. Maar iemand uit ons bastion was toch wel een stiekume overloper naar de seculaire puinhopen, als je daarvoor zou gaan werken. Ter compensatie lazen we dan maar weer braaf Wending om de verwarring compleet te houden.

Adrie ging ook naar feestjes. Alleen om gezien te worden. Uit zuiver taktische overwegingen, dus. Want ze voelde zich er dood-ongelukkig. Wij hadden dat thuis geen van allen geleerd, dat bourgondische. We konden eigenlijk niet eens behoorlijk dansen. In avondjurk zagen we er meestal uit als een drenkeling die te lang in de plomp had gestaan, wachtend op hulp. Bleek en koud. Beter gezegd: blauw en verkild. God, we hebben wat afgeklooid om onze stugge blonde haren in de krul te krijgen! En te houden totdat het feest begon. Adrie in het bijzonder had het er moeilijk mee. En geen jurk kleurde bij haar groningse vel. Ik weet nog goed, dat we haar rugpartij eens hebben ingesmeerd met van dat melkachtige instant-bruin uit een flesje. Een paar uur later zag ze er van achteren uit als een slecht geschminkte zwarte piet. Nee, ze ging niet graag naar feestjes. Nou waren onze feesties natuurlijk ontzettend keurig. Waarschijnlijk hadden de door ons uitgenodigde ‘heren’ dat graag anders gezien. Maar wat wil je, zo onder het oog van Calvijn? Dus we dansten wat op Frank Sinatra en de Dutch Swing College Band en we dronken cola-tic en tegen het eind van de jool vreeën de verloofden wat en dat was dat. Op de kamer nog een kopje koffie drinken. En dan naar bed. Want die jongens van Colijn, ik bedoel Calvijn, hebben dat thuis wel geleerd in die grote gezinnen. Niks geen voorspel of naspel. Gewoon: ram, bam, en klaar. Daar hoeft een mens de koffie niet koud voor te laten worden. Je hoeft er ook je fiets niet voor op slot te zetten. Een bloemetje de volgende dag kochten we meestal

[p. 24]

zelf maar. Dan bleef het feest nog een beetje hangen. Want van onze ‘heer’ konden we meestal meer praktische zaken verwachten. Leuke meisjesdingen, zoals een bijna-kristallen kandelaar, of zo'n stopflesje, volgegoten met een gekleurde kaars die in zijn walm een eucalyptus- of rozengeurtje verborg...

Toen kwam Wouter naar de Keizersgracht. Ik geloof tenminste wel dat-ie zo heette. In elk geval geen Kees, of Sjoerd, of Age. Hij viel onmiddellijk op tussen het melkboerenhondehaar. Want Wouter was verblindend. Een soort griekse god. (Dit is de pest van een klassieke opleiding aan mensen van ons soort: met je kruideniersziel heb je meestal niet eens in de gaten dat zo'n cliché al sinds de oudheid meegaat...) Met hartstikke zwart haar. En van die ogen van fluweel. Dat mooie fluweel, waar we best een avondjurk van zouden willen hebben, als die stof niet zo duur was en zwart niet zo zwoel. In smoking paste hij meer bij een première dan bij ons. Toen al droeg hij daar een hemd bij met kant en een grote zijden strik. Kees en Sjoerd en Age konden dat niet betalen van hun beurs. Die huurden wat. Iets goeds was aan hun boerekoppen trouwens toch niet besteed.

Bertha, Trinske, Hielkje, wij allemaal gingen één voor één onverbiddellijk en weerloos voor de vlakte. Maar we hielden het geheim. Behalve Adrie. Zo koel en cerebraal als ze maar kon, beschreef ze hoe mooi die jongen was. Wat we al wisten. En hoe aardig. Wat we wel dachten. En dat de meisjes waarmee hij op feestjes verscheen niet deugden. Wat wij ook vonden. Dat waren verschrikkelijke poezen. Mooie meisjes dus met weinig diepgang, weinig hersens en een dubieuze moraal. Dat vonden de poezen zelf natuurlijk helemaal niet en ik ken er aardig wat, die later heel behoorlijk terecht zijn gekomen. Je vindt ze zelden in de Bijlmer, maar wel in Baarn en Bloemendaal. Hoe dan ook, Adrie was vast van plan om Wouter te strikken.

Om te beginnen werd ze dikke maatjes met zijn zusje May. Of Mee. Ik heb nooit goed geweten hoe je dat schrijft. Ik heb het zo druk met namen in dit verhaal. Ze leenden elkaar Maatstaf en de Gids en De Avonden. Ze dronken elkaars koffie en ze rookten elkaars shag. Echt een mooie vriendschap. Adrie hoopte. Ze zou hem inpalmen met haar kennis en een vleugje parfum. Want ze kende de grondregels. Kennis is wel interessant in een vrouw, maar de man verhoudt zich nu eenmaal tot de erotiek als de kat tot de vis. Op een goede neus komt het aan. Het zou allemaal wel lukken, dacht ze. Glimlachend stortte ze zich in het offensief. Glimlachend van binnen, dan altijd. Van buiten lachte ze zelden. De doleantie was op haar wangen getatoeëerd. Het zwart van zijn ogen zat haar op de ziel. Haar verliefde ziel, die eigenlijk niet thuishoorde in haar mathematische lichaam vol formules en regels. He moet daar bij haar een doodongelukkige boel geweest zijn van binnen. Zelfs de vriendschap met May kwam aan de regels te overlijden.

Ze waren samen naar een borrel geweest. Een studiegenoot van May was geslaagd voor zijn kandidaatsexamen. De borrel werd gegeven op de sociëteit, die voor deze gelegenheid was geëmancipeerd, dat wil zeggen dat de vrouwen er ook in mochten. Niks geen gedonder in die dagen van dolle mina's en zo. Wij waren voor keuken en bed. Stond ook in de bijbel, nietwaar? Want als we eindelijk klaar zouden zijn met dat gestudeer, dan zouden we daar tóch belanden.

May dronk zich een flink stuk in de kraag. Godallemachtig, het lukte haar. Hoe meer ze dronk van de vieux met cola, hoe meer ze deed waar ze zin in had. Er werd gedanst. Adrie hield haar oplettend in de gaten. En toen ze meeliep naar de vol lulligheden volgeschreven mannenplee, hielp ze May nog bij het kotsen. May wist van geen ophouden. Liet zich meeglijden in de armen van een wildvreemde Leienaar en verdween na nog een half uurtje hangen en schuifelen met hem naar buiten. Adrie

[p. 25]

zat aan de bar achter een pilsje en naast een neerlandicus en had het nakijken. Wouter was al uren eerder vertrokken met iets heel liefs en vriendelijks, dat ze nooit eerder gezien had en dat waarschijnlijk niet eens studeerde. Adrie was hels. Alles wat recht aan haar was, kwam overeind. Het oude testament bliksemde uit haar ogen. May was veel te ver gegaan. Zoiets deed je niet. Ze liet pils en neerlandicus achter bij de bar, stormde alle trappen af en fietste driftig naar haar kamer. May had zich gedragen als een slet. En Wouter was een slappeling, die viel voor elke meid. Woedend rolde Adrie haar shag en zette een éénkops potje koffie voor bij haar gebakken ei. Ze zou het hen zeggen ook!

De volgende dag om half tien stond ze al aan de bel bij May. May moest goed begrijpen dat ze zich treurig had aangesteld. Dat kon niet. Meisjes als zij deden dat niet. Dat vertroebelde de vriendschap. Afijn, donder en bliksem. Mozes tegen het volk Israël. Jezus bij de geldwisselaars in de tempel. May had daar met haar houten hoofd niet veel tegenin te brengen. May zat stiekum na te genieten van haar ontsnapping. Nog wazig droomde ze alweer van de thee die hij 's middags bij haar zou komen halen. May kon Adrie missen. Wilde van Adrie af. Van de hele kliek van huichelaars en betweters, trouwens. Van god en gebod en van dominees en leraars. Dus May knikte, schonk nog eens koffie in en besloot Adrie in het vervolg te mijden. Stap één op de weg naar een zaliger leven.

Daarna spurtte Adrie vol bitter zelfvertrouwen naar Wouter. Ze was nog nooit eerder op zijn kamer geweest. Nu moest ze. Om hem op May's misdragingen te wijzen. O, ik zie haar nog gaan langs het Leidse bosje: gekromd over haar halleluja-stuur in de zwarte houtje-touwtje jas. En met een hart vol verdriet. Verdriet dat niet mocht. Dat er alleen uitkon als een zwarte adelaar van toorn. Zo ging dat in de kerk ook. God is een naijverig god. Die huilt niet als zijn volk hem laat barsten. Die wordt kwaad. Die tiert en straft. Adrie ook. Ze floot onder Wouters raam zijn dispuutsfluitje. Het raam bleef dicht. Ze belde. De hospita trok de deur open en blèrde onzichtbaar: ‘Hij is thuis, kom maar boven!’ Nou, dat wist ze allang. Ze had toch zijn fiets zien staan. Haar schoenen maat veertig bonkten over het rafelig lopertje naar de nok van het pand. Wouter had nauwelijks de tijd om de sleutel om te draaien, of ze stapte al over de drempel. Knoopte haar jas los en viel op de enige stoel neer, achter het keukentafeltje met juridische boeken. Wouter ging voorzichtig zitten op het bed en trok zijn sokken aan. ‘Jíj bent vroeg voor een zaterdag! Wil je koffie? Iets eten?’ Ze peuterde een pakje shag uit haar schoudertas en begon te rollen. Toen zag ze dat zijn gulp nog open stond. En zijn prachtig zwart haar zat lekker door elkaar Ergens daaronder moesten die fluwelen ogen zitten, waarvan ze al zo lang in de war was. Dat was het laatste waar ze naar kijken wilde, dus keek ze maar weer naar zijn gulp. Het be zoek begon niet zoals ze had verwacht. ‘Nou, vróeg. 't Is elf uur. Ja, wel koffie. Ik heb al gegeten, dank je.’ Hij zag haar blik, draaide zich om en maakte zijn broek dicht. Daarna hield hij een miniscuul keteltje onder de kraan. De peteroliekachel stonk geweldig. Net aan, zeker. Ze keek nu zedig naar het knobbelige strootje tussen haar vingers en inhaleerde diep. Voor het geval hij mocht denken dat ze met haar bezoek soms andere dan zuiver vriendschappelijke bedoelingen had. Trouwens, haar broers draaiden zich ook altijd om als ze hun broek dichtmaakten. Daar werd zíj niet zenuwachtig van.

Hij waste twee mokken om en goot water uit het gillende keteltje op de Nescafé. ‘Zwart?’ ‘Graag. Met suiker.’ Hij ging weer op het bed zitten met de mok tussen zijn handen en keek naar haar gezicht. Ze begon.

‘Wie was dat meisje waar je gisteren mee kwam? Ik heb haar nooit eerder gezien.’ Ze probeerde haar schaakspel te beginnen met een vriendelijke opening. Maar ze kon niet schaken en op hem had het meer het effect van een

[p. 26]

nurkse linkse. Hij moest er wel een beetje om lachen. Het paste precies in haar karakter. Toch vond hij haar niet kwaad. Ze zou een uitstekende officier van justitie zijn. Keihard, maar eerlijk.

‘Dat was Maria. De dochter van de bakker aan de overkant. Vond je haar aardig?’ ‘Ja, hoor. Jullie zijn niet lang gebleven.’ Niets kon haar ontgaan. ‘Nee.’ Hij glimlachte naar haar, benieuwd wat ze wou. Rustig wachten, want hij kende ze, die vrouwen van Abraham de Geweldige. Ze beschermden hun toekomst als een leeuwin haar welpen. En hun toekomst, dat waren de mannen van de Keizersgracht. Maria was oneerlijke concurrentie. Hij zou haar dan ook maar niet vertellen dat hij de bakkersdochter alweer om zes uur bij de winkel had afgeleverd. Om de spanning erin te houden. En hij zou helemaal nooit kunnen vertellen dat hij de rest van de avond en een goed stuk van de nacht in de Odeonkelder had doorgebracht. Met Nick.

‘May is gisteren erg dronken geworden.’ ‘Echt waar?’ ‘Ze is weggegaan met die jongen uit Leiden.’ ‘Zo.’ Adrie wond zich weer op. ‘Ik ben vanmorgen bij haar langsgegaan. Ze moet weten hoever ze kan gaan. Ze heeft zich aangesteld als een eerstejaars. Treurig gewoon.’ Ze graafde in de tabak en likte aan een nieuw vloeitje. Het gesprek liep niet goed. Ze kreeg geen vat op hem. Ze kon net zogoed weggaan. Nog één sigaretje en dan ging ze. Vervelend dat-ie haar zo zat aan te staren. Hij stond op en pakte het keteltje om opnieuw in te schenken. Zijn andere hand legde hij op haar schouder. ‘Vind je dat dan zo erg? Ben jij nooit eens dronken?’ Hij bleef naast haar staan, het keteltje in de hand. Nu keek ze hem wel aan. Een rilling liep over haar rug tot tussen haar benen. Ze voelde haar bevende schouder gloeien dwars door de jas. O, dat zinkende gevoel in haar maag! Moest ze nu haar wang op die hand leggen en zo de warmte door heel haar schonkerige lijf laten trekken? Zo uren blijven zitten en de hele wereld vergeten en zeggen dat ze van hem hield? Iets van pijn klopte in haar hoofd, achter haar ogen, door haar gespleten ziel. Ze kon het niet. Wat dacht hij wel, dat ze zich zo gemakkelijk liet pakken? Nooit! Ze was geen poes. Ze was intelligent en gereformeerd. Dat schiep verplichtingen. Ze leunde achteruit op de rechte stoel. De hand werd teruggenomen.

‘Dat wel. Maar niet zo. Je moet het er maar eens met haar over hebben. Als ze dit soort dingen doet, maakt ze zich volslagen belachelijk. De hele sociëteit heeft het gezien. Dat is te gek natuurlijk.’

Hij knikte. ‘Wil je nog koffie?’

‘Nee, dankje. Ik moet weg. Ik wou de trein van twee uur halen.’

‘Waarom blijf je niet eens een weekend in de stad? Best gezellig.’

‘Nee. Er wordt thuis op me gerekend.’ Ze stond al op. De knopen gingen één voor één dicht. Een weekend bij hem in bed kruipen, zeker? Gezellig, ja. Het enige waar die jongens aan dachten. Ze trok de deur open en vroeg: ‘Ga jíj niet naar huis?’ ‘Nee, ik heb nog veel te doen. Woensdag tentamen.’

‘Nou, sterkte dan. Ik kom donderdag wel even vragen hoe het ging.’

‘o.k. Prettig weekend.’

De deur ging dicht. Langzaam liep ze de smalle trap af, alsof haar voeten nog een beetje bij hem wilden blijven. Ze veegde een paar slierten blond haar uit haar ogen. Waarom lukte het nou niet? Maar ze zou het nog niet opgeven. Donderdag had ze een goede reden om weer naar hem toe te gaan. Ze zou Nescio voor hem meenemen. Dat had hij vast nog niet gelezen. En Der Stellvertreter.

Buiten zette Nick juist zijn fiets tegen de muur. ‘Hoi Adrie.’ ‘Hoi Nick. Heb jij woensdag ook tentamen?’ ‘Ik?’ Nick's blauwe ogen keken haar aan. Toen keek hij naar de grond. ‘Ja, het is weer werken geblazen dit weekend.’ ‘Veel plezier.’ ‘Ja. Aju.’

Voor hij aanbelde, zag hij hoe ze weg reed: zwart en onwrikbaar. En sterk, want ze scheurde over de gracht.