Maatstaf. Jaargang 24

[p. 111]

Ben van der Velden Mijn tante

Tante Annie was een profetes die wel een charisma bezat waarmee zij volgelingen in haar ban kon brengen. Haar leer kenmerkte zich door eenvoud. Zij hield niet van abstracte betogen en verkondigde alleen dat wie leefde zoals zij met haar op de juiste weg was naar het hiernamaals. Zij was geen familie van mij, maar mijn moeder dwong mij haar tante te noemen in de periode dat zij haar bewonderde. Mijn moeder volgde tante Annie's voorbeeld een tijd lang zo nauwgezet, dat zij zelfs net als de profetes last kreeg van migraineaanvallen. Van oorsprong was tante Annie apothekers-assistente, wat zij meer als een eretitel dan als een beroep beschouwde en daarom voor haar naam op de etalageruit van haar drogisterij had laten schilderen. Zij genoot als deskundige op het gebied van poeders en tabletten een aanzien waartegen de apotheker slechts met moeite kon optornen. Die status wist zij nog te verhogen door altijd een fles sherry in huis te hebben - wat naar zij verklaarde een geciviliseerder drank was dan jenever - en door wanneer zij bezoek ontving bitterballen te serveren.

Dat zij 's zondags twee keer de kerk bezocht was niets bijzonders. Wel was de wijze waarop zij daar zong uitzonderlijk. Zij liet - ondanks de haarknot in haar nek - haar hoofd achterover vallen, stak haar kaken vooruit en werkte met veel galm en vibratie psalm na psalm eruit, waarbij haar hoofd ritmische zwenkbewegingen maakte. ‘In vrome overgave’, noemde zij dat, en velen trachtten haar te imiteren. Zij verkondigde dat een trance haar dichter bij God bracht en haar verhief boven de aardse zonde. Haar echtgenoot en twee kinderen volgden haar zo consequent bij haar verheffings-pogingen, dat de schuddende kerkbank eronder kraakte.

Overigens zag tante Annie voor haar man, oom Koos, werken als het beste middel om aan het aardse te ontsnappen. Hij was een wat pafferige man met een kwijlende glimlach, die alleen al om geen bitterbal te missen er niet over dacht zijn vrouw ooit tegen te spreken. Hij kwam uit een geslacht van vlashandelaren en was zelf ook vlashandelaar geworden. Dat wil zeggen, misschien had hij ooit vlas verkocht, maar sinds ik hem kende beperkte zijn handelaarschap zich tot het in de kelder opgeslagen hebben van een berg vlas. De muizen konden deze geste wel waarderen, maar tante Annie niet. Zij kreeg er genoeg van oom Koos in haar winkel te zien rondscharrelen, liet de kelder leegruimen en vond werk voor hem als sjouwer van melkbussen op de melk-fabriek. Anderhalf jaar hield oom Koos het vol. Toen overleed hij aan een hartinfarct. Voor de drogisterij werd een winkelmeisje aangenomen, omdat tante Annie onmogelijk tegelijk op de winkelbel kon letten, haar toenemend aantal gasten bitterballen kon serveren, haar door migraine geteisterde hoofd met natte lappen kon betten, vroomheid kon tonen en bovendien haar vele koperen potjes, beeldjes en gongetjes kon poetsen. Wanneer tante Annie eindelijk eens zat, had zij altijd de bijbel onder handbereik. Haar toenemende schare bewonderaars overstelpte zij met adviezen, wat onder anderen tot gevolg had dat steeds meer vrouwen hoofdpijnpoeders gingen slikken en mijn moeder zich enige tijd inbeeldde dat zij aan krop leed, hoewel haar hals geen enkele bijzondere welving vertoonde.

Eén van de belangrijkste gebieden waarop tante Annie adviezen verstrekte was de opvoeding van kinderen, die ook op de weg naar het hiernamaals gebracht moesten worden. Steeds vaker kreeg ik van mijn moeder te horen dat ik een voorbeeld moest nemen aan tante Annie's

[p. 112]

Klaas, die psalmen zong, op school hard werkte, de bijbel las, nooit zijn kleding vuilmaakte en het in zijn vakantie met princessebonen plukken verdiende geld besteedde aan koperen kandelaartjes en een tafelkleedje voor zijn moeder. Ik mocht Klaas niet, noemde hem spottend ‘Klaasje’, maar moest hem onder dreiging van straf toch bezoeken.

Op een avond was er besloten dat ik bij Klaas zou spelen en daar ook zou blijven slapen. Tante Annie was op bezoek bij de dominee, maar dat was geen probleem, want Klaas, die net als ik dertien jaar was, zou wel zorgen dat wij op tijd in bed kwamen. Ook zijn twaalfjarige zusje Hanneke zou de afwezigheid van haar moeder niet benutten om het naar bed gaan uit te stellen. Klaas en Hanneke gingen inderdaad met een braafheid naar bed die ik betreurenswaardig vond en die niet viel goed te maken met het wegpikken van een rolletje drop uit de drogisterij. Hanneke verdween naar haar kamertje. Klaas en ik kropen in zijn kamer in bed. Het licht was nog maar enkele minuten uit toen ik Klaas hoorde: ‘Ben je nog wakker?’

‘Ja,’ antwoordde ik verbaasd.

Het licht ging aan.

‘Laat die van jou eens zien?’

‘Welke?’ reageerde ik in onschuld.

Klaas antwoordde niet, maar gooide de dekens van zich af en trok zijn pyjamabroek naar beneden. Hij bekeek met zichtbaar genoegen zijn eigen geslachtsdeel, dat zich in volle erectie voor zijn ogen verhief. Ik zag met enige afkeer dat er halverwege een knak in zijn penis zat, die daardoor iets weg had van een knoestige boomtak. Hoewel de vreemde sfeer in de kamer mij opwond en ik ook een erectie kreeg, was het minder om aan Klaas' verzoek te voldoen dan om hem te tonen dat er wel gestroomlijnder penissen bestonden, dat ik ook de dekens van mij afgooide en mijn pyjamabroek liet zakken. Klas gaf geen commentaar. ‘Trek je wel eens?’

Ik begreep de vraag niet, wilde mijn weinige kennis van zaken niet laten blijken en ant-

[p. 113]

woordde met een eenvoudig ‘Nee’.

‘Ik wel,’ zei Klaas.

Hij was even stil, pakte zijn penis beet, maakte enkele op- en neergaande bewegingen en zei toen plotseling: ‘Heb je het weleens bij Hanneke gezien?’

‘Nee.’

‘Kom mee,’ zei hij en hij sprong uit bed, trok zijn pyjamabroek op en deed de deur open. Ik ging hem verbaasd na.

Hanneke lag klaarwakker in bed.

‘Ben je daar eindelijk?’ zei ze tegen haar broer. Zij gooide de dekens van zich af en trok haar nachtjapon uit. Zij had kleine, beginnende borsten. Schaamhaar ontbrak nog geheel. ‘Kijk,’ zei Klaas en hij duwde haar dijen uit elkaar, trok haar schaamlippen uiteen en bekeek het geslachtsdeel van zijn zusje met een ernst alsof hij aan een gynaecologisch onderzoek bezig was.

‘Trek jij je broek eens uit,’ zei Hanneke tegen mij, het avontuur van het onbekende prefererend boven het duidelijk bekende terrein bij haar broer. Ik voldeed aan haar wens.

‘Wat een haar heb jij!’ riep zij vol bewondering.

Ik bloosde, terwijl zij met haar vingers door mijn schaamhaar ging. Klaas zei niets, trok ook zijn broek uit en kreeg van zijn zusje te horen dat hij wat schaamhaar betrof zonder meer mijn mindere was. Over de knak sprak zij niet.

‘Jij eerst,’ zei Hanneke tegen mij.

Ik begreep niet helemaal wat ik eerst moest, maar broer en zus maakten mij dat snel duidelijk. Ik ging op Hanneke liggen, zij pakte mijn penis en duwde die haar vagina binnen. Alsof er een motor in mij aangezet was, begon ik volkomen automatisch als een razende op en neer te bewegen, terwijl ik de rillingen over mijn rug voelde lopen. Toen ik ejaculeerde gaf mij dat een gevoel alsof ik een electrische schok door mijn penis kreeg. Verschrikt trok ik mij razendsnel terug, hijgend mijn tintelende geslachtsdeel in twee handen pakkend.

‘Waarom begin je nou te pissen?’ vroeg Hanneke. ‘Johan deed dat de laatste keer ook al.’ Ik wist niet wat ik hoorde. Johan, de zoon van de notaris! Maar tevens stelde ik met genoegen vast dat er aan Klaas meer moest mankeren dan alleen de knak, zoveel had ik van sexualiteit wel begrepen. Wat meewarig keek ik naar Klaas, die zijn zusje niet tot uitroepen over ‘pissen’ kon brengen. De winkelbel meldde de thuiskomst van tante Annie. Klaas sprong op, trok zijn pyjamabroek aan en op blote voeten slopen wij naar zijn kamer terug. In bed liggend informeerde ik fluisterend of hij niet bang was dat zijn moeder zijn bezigheden met zijn zusje zou ontdekken.

‘Mijn moeder?’ reageerde hij. ‘Maar die doet het zelf ook.’

Hij stelde mij voor dat te tonen, maar dan moest ik wel absolute stilte garanderen. Wij gingen naar de overloop, waar hij zonder enig gerucht te maken de loper wat van zijn plaats schoof. Daarna ging hij op zijn buik liggen en keek met zijn hoofd op de vloer gedrukt door een smalle kier tussen de planken. Hij richtte zich op en bood mij glimlachend het uitzicht aan.

Beneden zag ik tante Annie, die net als laatste kledingstuk haar bustehouder uittrok. Daarna ging zij bovenop de dekens van haar bed liggen, de benen uit elkaar, de knieën opgetrokken.

Ze had slappe borsten, een buik vol rimpels. Haar bril had zij op het nachtkastje gelegd.

Er kwam een naakte man aanlopen, de dominee. Ik hield mijn adem in. De predikant, die zeker vijftien jaar jonger was dan tante Annie, had voor zover ik kon zien een penis zonder knak. Die werd door tante Annie beetgegrepen en even later lag het tweetal te steunen en te zuchten alsof de toegangspoort tot het hiernamaals geforceerd moest worden. Ik richtte mij op en maakte ruimte voor Klaas, die nog even glimlachend naar beneden keek, de loper op zijn plaats legde en met mij terug naar bed sloop.

Tante Annie's profetessenrol had steeds meer succes, niet alleen onder haar bezoekers maar tenslotte ook officieel in de kerk waar de domi-

[p. 114]

nee haar op kerstavond zelfs even ruimte op de kansel gaf. Zij zong een vibrerend solo, riep dramatisch op tot inkeer en bad God om hulp voor de gemeenteleden die door vele zonden, vooral sexuele verwording, werden bedreigd. Ontroerd zongen daarna alle aanwezigen een lied over de geboorte van Jesus, die op mysterieuze wijze in Maria's buik was beland. Toen kreeg tante Annie ruzie met de dominee. Waarover, weet ik niet. Niemand zei een woord over mogelijke onenigheden in het persoonlijke vlak, wat niet verwonderlijk was omdat het aantal personen dat met de intieme relatie tussen tante Annie en de dominee op de hoogte was zeer beperkt moest zijn. Het werd een kwestie van theologische vervloeking. De dominee betoogde vanaf de kansel dat tante Annie in dienst was van de duivel en dat iemand die niet in het hellevuur wilde komen niet met haar moest omgaan. Tante Annie maakte op haar beurt de dominee voor de duivel zelf uit, kwam niet meer in de kerk en ging erediensten in haar drogisterij houden, waarbij zij de verzamelde gelovigen toesprak vanachter de toonbank, tussen weegschaal en kassa in staande. Wat zij verkondigde was niet meer dan de vervloeking van de dominee en de zegening van zichzelf. De eerste keren kwamen er wel wat mensen, maar langzamerhand keerde men toch naar de dominee terug. Tenslotte bleef tante Annie alleen met haar kinderen achter, door iedereen gemeden als de pest. Toen het gerucht ging dat zij met haar zoon Klaas in één bed sliep, voelde mijn moeder zich genoodzaakt mij te zeggen dat ik Klaas niet meer als mijn voorbeeld moest nemen.

Kort daarna kwam tante Annie om het leven. Zij had zich voor één van de melkauto's gegooid die oom Koos had geladen en gelost tot hij erbij neer was gevallen. Klaas en Hanneke werden door het domineesgezin gastvrij in huis opgenomen en kregen te horen dat hun moeder, voor zij door waanzin werd getroffen, een voorbeeldige vrome vrouw was.

‘O Heer,’ bad de dominee op de kansel, ‘profeten en profetessen hebben ons de weg naar Uw paradijs gewezen. Amen.’ Toen deed hij zijn ogen open en terwijl het orgel een psalm speelde nam hij een slok water, die hij flink door zijn mond spoelde voordat hij hem doorslikte.