Maatstaf. Jaargang 19

[p. 655]

henri michaux, vertaald door laurens vancrevel

tahavi

Tahavi gaat naar de Leegte. Tahavi verfoeit de Leegte. Het is de gruwel van Tahavi, de Leegte. Maar de Leegte is naar Tahavi gekomen.

Het Enorme Vlies, hij heeft het niet teruggeduwd. Hij heeft het niet terug kunnen duwen, het Enorme Vlies.

Op tienjarige leeftijd was hij zestig. Zijn ouders schenen hem kinderen. Op vijfjarige leeftijd verdwaalde hij in de nacht der tijden.

Hij heeft zich vergeten in een mier. Hij heeft zich vergeten in een blad. Hij heeft zich vergeten in de aflegging van de kinderjaren.

Tahavi had zijn brood niet gevonden. Tahavi had zijn vader niet gevonden. Tahavi vindt zijn vader niet in de tranen van de mensen.

Heeft niet aanvaard, Tahavi. Eenmaal ontvangen, heeft niet bewaard. Door de deur, door het raam, heeft Tahavi weggegooid.

Met de wil geleund op de adem, met de gedachte zonder adem, met zijn demonen, heeft Tahavi weggegooid.

[p. 656]

vreemde toestanden

I

Ik bevond me midden in een sterke neiging tot een hartgrondig verzet. Een varken sneed een slager in stukken. Ik bevond me in de slager. Onmogelijk om een beweging achteruit te maken. Het varken was een wereld op zich. De slager was een wereld op zich, maar er vond een verandering plaats, en na de verandering was de toestand als volgt: De vlakte was wijd, de lucht was hoog. Ik werd als een wilde ballon meegevoerd. Wat een vluchten omhoog! Wat een duikvluchten! Wat een kangoeroesprongen in de enorme ruimte!

De hele atmosfeer staat vol van naieve luchtballonnen, naief maar onstuimig, maar ontembaar.

In het schuitje zitten dijen, kreten, dwaze en warme hoekjes in de overvolle hemel, maar er kwam verandering in en dit is de nieuwe toestand:

Wagons, wagons, wagons.

Een lange trein voor veevervoer liep langzaam binnen op het goederenstation, terwijl met grote trefzekerheid een trein in de tegenovergestelde richting alle runderkoppen afrukte, op één na, een in iedere wagon, die langdurig loeide, met grote kracht de laatste adem van de kudde uitblazende, de kudde die bloedend neerknielde in de wagons.

Ik stond op het punt iets te zeggen, maar er kwam een verandering en de toestand was deze:

Water! water! water tot in het oneindige. Watervlakten, watervelden, vijvers voor afwatering, rivieren, beken met overstroomde oevers. Maar er was een grondverschuiving en na deze verschuiving was het uitzicht zo:

Een stad. De poorten van een witte stad, en je gaat er over het water door naar binnen. Het was een plechtige zondag voor onthoofdingen.

Ternauwernood ontsnapten we, tenslotte valt de witte stad

[p. 657]

onder onze voeten in zwijm en ik kom terecht in een omgewentelde tijd.

In een koets trek ik een harnas aan. Wat moeilijk! ik trek het weer uit. Ik maak er een zaag van. Maar ik was in moeilijkheden. Ik was de gewoonte kwijt geraakt om mijn gevoelens te koördineren. Hoe de beslissende slag te slaan? Ik bekeek de brokstukken van het harnas nauwkeurig. Ik herinnerde me niet of ik er iemand in had laten zitten. Zovelen zijn afwezig! Zovele verlorenen zijn teruggekomen, die men als verloren had opgegeven!

Maar er kwam verandering... En ik bevind me in Afrika. Uitstekend! En goed in de moeilijkheden! Dus koop ik het recht om neger te worden. Nu ben ik weer gerust. Dan wil ik het land weer uit en het zwarte annuleren. Maar ze willen niet annuleren. Een despoot, die met donderslagen beveelt, gooit me onophoudelijk op de grond als een tam-tam. Ik ga een ogenblik zitten. Een muildierdrijver, die denkt dat ik slaap, doodt me. Mis! Ik sta weer op, ben alleen maar blind geworden. O nacht! ondoordringbare nacht, ditmaal werkelijk ondoordringbaar. En daar gaat de wind zich ermee bemoeien. Een verschrikkelijke wind, een wind van de hel. In een oogwenk is mijn schedel kaal geschoren door zijn snelle bries.

Maar er is verandering: het gezicht wordt me hergeven en een gedeelte van de prachtig mooie wereld strekt zich weer uit voor mijn verwonderde ogen. Er zijn vlekken. Overal. Enorm veel vlekken. De vrouwen hebben een zwart masker voor hun ogen. Van de mannen is helemaal niets te zien. Over de huizen ligt een vel dat ze overdekt, gevels en daken. De grijze hoes maakt dat je ze onderling verwart. Ik dring binnen in een melkwinkel. Op de grond fletsige plassen waarboven een zee van vlinders uitzinnig fladderen. Ze komen eraan, ze werpen zich op me. Ik neem een geweer, richt er mee op een vlinder tussen zijn magnifieke facetogen, en schiet. Een man valt neer. Wat een drama als hij een gezin heeft! De vlinders storten zich als koortslijders op hem, op mij, in een helse rondedans, gedode en doder verenigend,

[p. 658]

terwijl op de planken vloer dunne straaltjes rood bloed in de melkvlakte binnendringen.

Maar er is verandering en na de verandering heeft het water de melk vervangen. Weer water! Het wint het. Het dak zelfs bedreigend van de brug waaraan ik me heb opgehesen. Dan ruk ik de leuning weg, en stel plechtig een grote vredesverklaring op.

Vergeefse beslissing! ik voel dat ik juist op dit ogenblik mijn zoon verlies in een storm.

II

Ik had nog maar één zielebroekspijp en hij wapperde. Droefgeestigheid hield me in zijn plooien gevangen, zonder geloof in de droefgeestigheid. Ik had een vrouw van het volk vlak bij me gewild.

Grootsheid nu en ruimte: een spektraal geheel.

Je zag oevers naar ons toerollen van een veldslag die in de verte geleverd was, je zag vanaf het verre vernietigingskamp, tussen de wrakstukken van toestellen, geraamten van dieren en lijken van mensen naar ons toerollen.

Soms heraktiveerde een injektie dwars door hun kleren hen een beetje. Ze steunden op hun ellebogen als om te lezen, maar de inspanning was hun teveel en ze vielen terug met het gezicht op de grond, voorgoed.

Een stervende die zich ophield op zijn ellebogen zei: ‘Ik lijd niet teveel pijn,’ en stierf.

Het water won. Ik zwom, een dromer tussen de ongelukkigen, kwam vlak langs vernietigde sleeptrossen, ronselde zonder te willen honden, bedelaars, vrouwen, zwaar van vermoeidheid en moederschap.

Maar er was verandering en ik was alleen nog met mijzelf. Toch zat ik in moeilijkheden. Ik had honderd hoofden. Die gingen voor mij uit als een stok die de richting aangeeft. Maar het was geen stok en ik had aan één hoofd al teveel. Mijn hoofd was verrot. Ik had geen hoofd meer. Ik had het afgehouwen om mijn evenwicht groter te maken. Ik keek naar

[p. 659]

de bodem van de put om te zien of het erin was gevallen. Geen put, geen hoofd, maar wat een water! en de storm. Een verschrikkelijke storm. Er waren nog een paar vlotten van duizend frank over. Wat is het soms moeilijk om een besluit te nemen! Vooral als je alleen maar klein geld hebt, maar er kwam verandering en ik viel in de modder. En wat voor modder! Er moest onophoudelijk gedregd worden. Het hele land was zo. Hele steden wankelden en werden verzwolgen in modderputten. De mensen waren allemaal vissen of het scheelde niet veel, of op zijn minst vreemdelingen, ledereen was een vreemde. Het land was van niemand. Iemand bewerkte de aarde. Als men dat van nabij bekeek, was het een man die met flinke trappen zijn vrouw in de klei van een glooiing stampte. De glooiing sloot zich weer over haar. Maar er kwam verandering en deze verandering liet het volgende zien: gevechten en nog eens gevechten. Een uitzonderlijke bezetenheid in die gevechten.

Die intensheid die men extreem achtte ging weldra over naar nog extremer tot een steeds woester punt.

Die bezetenen konden niet meer terug. Je had de indruk dat ze de strijd hadden moeten leeg gooien in een vulkaan. Maar op het hoogtepunt van de handeling kwam er verandering en kijk eens hoe die een donkere hemel ontmaskert. Een verbazingwekkend donkere hemel. Een woeste wind was juist gaan liggen. Je zag de wezens van hun rug. Er was een soort laat-maar-waaien stemming bij de besluiten.

Door een paar stappen te doen kwam je bij de zee. Een priester droeg de heilige mis op en in een ton, in een grote ton. Zijn kledij was streng, maar zijn manier van doen was één groot laat-maar-gaan zoals je nooit bij een mis ziet. Nu eens plaste hij rond in het kolkende nat, dan wankelde hij weer in de ton die ronddraaide.

Nooit leek een man, zelfs als hij stomdronken is, mij ongekoördineerder in zijn bewegingen. Maar zodra het ‘Ite, missa est’ was uitgesproken, kwam er verandering. Was er juist een kleine wolk aan de hemel verschenen? Een wat

[p. 660]

grotere, zwarte en dreigende wolk kwam er achter aan. Toen die daar tegen aan kwam, waren er ontladingen, bevingen, een algemeen geflakker.

Dan de tijd. Niets dan de tijd. Tijd stroomde voort, zonder enige begeleiding.

Dan een licht windje, de wind die over de ruïnes is gegaan. Het was voorbij.