Maatstaf. Jaargang 15

[p. 39]

marga minco
radio

Meneer Kuisters van de viswinkel, waar ik af en toe vrijdagsmiddags na school gesneden zalm voor mijn moeder moest halen, was een lange, schonkige man wiens gezicht hoofdzakelijk uit plooien bestond. Zijn hoofd met de steile rossige kuif hing wat naar voren tussen zijn opgetrokken schouders. Hij sneed de zalm met een smal in het midden uitgesleten mes, nam de plakjes tussen duim en wijsvinger en legde ze behoedzaam op elkaar. Zijn handen waren paarsachtig rood en er kleefden schubben aan. Iedere keer vroeg hij me of ik met Tonia wilde spelen. Ik zei dan dat ik niet kon, omdat ze thuis op de zalm zaten te wachten. Maar op een dag kon ik er niet onderuit. Het was druk in de winkel. Zodra meneer Kuisters me binnen zag komen duwde hij de schuifdeur tussen winkel en huiskamer een eindje open en zei dat ik maar door moest lopen, want het zou nog wel even duren. ‘Tonia is thuis.’ Hij gaf me een zetje tegen mijn schouder en deed de deur achter me dicht. De kamer was donker en klein. Tonia zat aan tafel naar haar handen te kijken die voor haar op het pluche tafelkleed lagen. Ze was een bleek kind met lichte, waterige ogen en vlasachtig haar. Ze zat bij me in de klas en omdat iedereen vond dat ze niet alleen op een vis leek, maar ook nog naar vis stonk, wilde niemand met haar spelen. ‘Wat kom je doen?’ vroeg ze. Ze legde haar handen in haar schoot en keek me wantrouwig aan. Haar mond hing half open, haar witte gezicht glom alsof het met vet was

[p. 40]

ingesmeerd.

‘Ik moet hier even wachten van je vader.’ De meubels in het vertrek stonden zo dicht op elkaar dat je nauwelijks lopen kon zonder iets te raken. Ik schoof de stoel waarop ik met mijn onderarmen leunde zover mogelijk onder de tafel, maar wanneer ik achteruit ging voelde ik de sleutel van de buffetla in mijn rug steken. De ruimte werd nog meer verkleind door een enorme lamp met franje die als een parasol boven onze hoofden hing. Op de schoorsteen stond een zwart-metalen pendule met een naakt mannetje er op. Hij hield een soort knots in zijn ene hand en wees met de andere omlaag naar de wijzerplaat. Het uurwerk tikte hard. En wij zeiden geen woord tegen elkaar. Na een minuut of twintig kwam haar vader binnen.

‘Ziezo’, zei hij. Hij sloot de deur met een haak af en verwisselde zijn witte jas voor een bruin colbert, dat op een knaapje in de kast hing. ‘Nu kunnen we rustig onze gang gaan.’ Hij schoof een paar stoelen op zij, de enige manier om bij een laag tafeltje te komen in een hoek van de kamer. Op het tafeltje stond een toestel met een frontplaat van zwart eboniet. Er staken spoelen uit en de twee knoppen er onder hadden een witte schaalverdeling.

Meneer Kuisters drukte een hefboom aan de zijkant van het apparaat omlaag, draaide aan de knoppen, zette de spoelen in een bepaalde stand en vroeg aan zijn dochter of er een nieuwe stop in de lichtmeter was gedaan. Ze knikte. ‘Mooi’, zei hij, ‘dan kunnen we beginnen’. Hij keek op zijn horloge. ‘'t Is net de goeie tijd. Kom maar eens hier’. Hij wenkte me, trok een stoel dichter bij het tafeltje en beduidde me dat ik daar op moest gaan zitten.

‘Je hoofd wat naar voren.’ Hij stond achter me en gaf me een licht duwtje tegen mijn kruin, zijn handen gingen door mijn haar. Er kroop een rilling over mijn rug die ik voelde tot onder aan mijn billen. Ik rook een scherpe

[p. 41]

vislucht die me misselijk maakte. De man deed een dubbele metalen band over mijn hoofd en drukte twee zwarte schijven met gaatjes er in op mijn oren.

‘Nu goed luisteren’, riep hij, ‘nu komt 't’. Hij boog zich voorover, zodat zijn groot, uitgezakt gezicht vlak voor het mijne hing. Ik zag de rode adertjes in zijn vochtige ogen en hoe zijn pupillen heen en weer schoten - hij wilde zien wat ik hoorde. In mijn oren begon een geweldig lawaai, kraken, piepen, een scheurend gegil, lange fluittonen die plotseling overgingen in razend geloei dat door mijn hele lichaam trok. Meneer Kuisters lachte. ‘Dat is 'm nou’, schreeuwde hij, ‘dat is de mexicaanse hond’. Ik probeerde de schijven af te rukken, maar hij hield ze vast, hij drukte met zijn hand stevig op mijn hoofd en draaide aan een van de knoppen.

‘Hier is de HDO, de Hilversumse Draadloze Omroep’, riep iemand en na een paar onverstaanbare zinnen sloeg er keiharde muziek tegen mijn trommelvliezen, alsof mijn hoofd bekneld zat in de hoorn van mijn vaders pathefoon. Na een tijdje nam meneer Kuisters de koptelefoon af. Het effekt scheen hem niet bevallen te zijn. Versuft bleef ik zitten.

‘Ga d'r es af.’ Tonia trok me aan mijn arm. ‘Nou mag ik.’

Met suizende oren en een bonzend hoofd stond ik op en liep naar de deur. De haak kreeg ik met moeite los.

Rommelend schoof de deur over de rail terug. In de winkel was de vislucht sterker dan ooit. Buiten durfde ik pas weer adem te halen, en ik was al een halve straat verder toen ik merkte dat ik de zalm vergeten had.

Op een middag kwam ik van school thuis en terwijl ik in de gang mijn jas aan de kapstok hing hoorde ik iemand op luide toon praten. Het geluid kwam uit de huiskamer.

[p. 42]

Er klonken geen andere stemmen tegenin. Het bleef een barse monoloog. In de veronderstelling dat er iemand op bezoek was die een niet erg vriendelijke manier van konverseren had, of die een van mijn familieleden de waarheid kwam zeggen, deed ik zachtjes de deur open en keek door een kier naar binnen.

In de kamer stonden mijn vader en mijn broer, ieder aan een kant van de schoorsteen. Ze hielden hun hoofden enigszins scheef en keken zwijgend naar de luidspreker van de radio.

‘Wie schreeuwt daar zo?’ vroeg ik, terwijl ik naar binnen ging.

‘Dat is Hitler’, zei mijn vader. Hij gaf me met een handgebaar te kennen dat ik stil moest zijn.

Ik bleef even staan luisteren, Het was net het eerste jaar dat ik duits had op school, en ik begreep er maar weinig van. Ik verstond alleen het woord ‘Juden’, dat de man steeds vaker uitsprak en op een steeds verachtelijker toon, alsof hij er tegen trapte. Ook op mijn kamer boven hoorde ik de stem. Hij drong door tot in alle hoeken van het huis. Hij overstemde zelfs de roffelende wastafelkraan die ik open had gezet omdat ik benieuwd was of ik hem dan nog zou kunnen horen. Ik legde mijn boeken en schriften klaar, maar voor ik aan mijn huiswerk begon liep ik de zoldertrap op. De zolderdeur deed ik achter me dicht. Zonder licht te maken liep ik naar het midden van de zolder en bleef daar staan. Het geluid van de stem was hier minder, maar nog zeer goed hoorbaar, en ik ging terug naar mijn kamer en zette me aan mijn werk.

Met mijn handen tegen mijn oren gedrukt probeerde ik mijn geschiedenisles over de Heilige Alliantie te leren. Ik kreeg dezelfde gewaarwording als jaren tevoren toen ik, met de harde schijven van de koptelefoon op, bij meneer Kuisters het eerste radiogeluid had opgevangen. De

[p. 43]

mexicaanse hond. Ik drukte mijn handen steviger tegen mijn oren, alsof ik onbewust voelde wat die stem teweeg zou gaan brengen.