Maatstaf. Jaargang 14

[p. 683]

a. roland holst
[Gedichten]

luciferisch I
wereld tegen leven

Hoe wijder de wereld zich uitzaait
- wie weet nog van de sibbe? -
hoe dichter de kuil de kribbe
te nakomt, de doodskelk de tepel.

Hoe breder de wiekslag uitzwaait
en de wereld hoger vliegt,
hoe enger het slop waar het leven
nog kruipt en krepelt.

Hoe luider de wereld liegt,
hoe meer een klok zonder klepel
het zwijgen oplegt
dat de stilte des doods voorafgaat.

Het brein splitste de kern.
De wereld die het brein
geest noemt, gaat er groot op.
Maar het leven houdt onder de sterren
zijn adem in: van pijn,
van angst, welke straf staat
op de zonde tegen de geest.
Het bestaan een ravijn
zonder stroom? een dood slop?

[p. 684]

 

Nooit in der eeuwen duur,

 

nergens is dit geweest.

 

Een vuur, maar geen hemelvuur,

 

sloeg, maar van onder, in:

 

dood is de boom,

 

en de geest

 

zwijgt

 

Toen, door niets om zijn slechte

 

verbeten vechten

 

meer aangetijgd,

 

maakte de mens zich breed.

 

Thans, het einde ten teken

 

- de dieren verbleken -

 

wordt hij, trots en wreed,

 

zelf het eens hem voorzegde

 

Beest:

 

 

 

Reusachtige Gnoom

 

die het daglicht tergt,

 

die onbedreigd

 

zijn moordkuil ontstijgt,

 

blazende.

 

Bergt

 

zijn wereld van het Atoom

 

de zelfmoord van de Planeet?

[p. 685]

luciferisch II
de hoogmoed na den val

Bestond god, hij was wreed.
Maar de Goden bestaan.

Vanuit grief en leed,
angsten, wanorde
van rampen,
dachten de stervers
- die horden verdorden -
vanonder de maan
de goden te kunnen verderven
en te verdampen.
De verbeelde damp
zagen zij aan
voor god,
aanbeden ramp,
eens te worden
hun leeg lot.
Maar boven die horden
kreeg de Mens de geest.
Bevleugeld kwam hij
onderwolks overeind
ten voeten uit.
Wat was geweest
in die onderlucht,
was geweest.

[p. 686]

 

Op slag nam hij,

 

met gierend geluid

 

de flakkerschijn

 

van de poelen uit

 

boven burcht en kerk

 

zijn steile vlucht

 

in tot het zwerk,

 

vuurschicht erdoorheen,

 

tot waar geen uur

 

meer slaat, en alleen

 

het azuur, het azuur,

 

overbleef.

 

 

 

Nog onzichtbaar

 

brak wat daar leeft

 

- braken de Goden, de Goden,

 

uit het azuur een azuren donder -

 

in voorsterfelijk lachen uit:

 

blind gericht waar

 

bij zwermen de doden

 

- verward, verdord -

 

toe werden ontboden.

 

Doch niet de Mens.

 

Pijlsnel werd hij, maar zonder

 

letsel, naar perk en grens

 

teruggestort.

 

Vleugellam

 

maar ongebroken

 

lag hij, vervloekt maar verstokt,

 

waar, als voor kort,

 

de poelen nog gloeiden en rookten.

[p. 687]

 

Geen nood:

 

langzaam, zwoegend, kwam

 

- nog ongewroken -

 

en weer levensgroot

 

hij overeind, nog stram,

 

zag om zich heen, en dacht:

 

al moet mij - wat ik verwacht -

 

dit weer overkomen,

 

niets houdt mij hier terug;

 

de opvlucht, eens genomen,

 

neem, door dezelfde lucht,

 

ik weer,

 

en binnenkort.

 

 

 

In het vel van zijn rug

 

voelde hij, zeer op zeer,

 

de vleugels die alweer

 

jeuken gingen en trekken.

 

Uit de poelen ten voeten uit

 

stond hij, al minder stram,

 

boven vlammen en smoor

 

zijn leden te strekken.

 

Door wat hij verloor

 

en door wanhoop gestaald,

 

gaf geen klacht geluid.

 

 

 

Niet meer om zich heen, nu omhoog

 

naar waar hij had gefaaald

 

sloeg dat ontembaar oog.

 

Want het riep uit den hoge

 

van boven uur en duur.

 

Zij die hem niet verdroegen

 

tartten hem zich te verhogen,

 

tartten met lok en lach

 

uit hun wreed azuur.

[p. 688]

 

En hij. de vleugels bewogen

 

uiteen; langzaam sloegen

 

en breed, zij hun eersten slag.

 

De vernederde voeten

 

kwamen los van de grond.

 

Het machteloos wroeten

 

in onbeleden boete

 

had uit. Niet meer bezweet,

 

stond hij niet meer waar hij stond:

 

stralend, koud en heet,

 

ving het opzweven aan -

 

van geen zon, van geen maan,

 

van geen uur,

 

had hij meer weet:

 

hij beleed

 

het vijandig bestaan

 

van het azuur, het azuur.

 

 

 

Werden de vleugels vlerken?

 

ging hij uit krochten te keer?

 

geen nood: hij wist zich voortaan

 

bij Lucifer in de leer

 

der wraak en vermeten

 

opstand en hovaardij.

 

 

 

De aartsengel, de rover,

 

nam hem, god vergeten,

 

medeplichtig in zich over.

 

Boven de kerken

 

en hun zerken

 

komen zij vrij

 

naar het heelal.

[p. 689]

 

Werpt dat hen uit, werpen

 

de Goden hen weer naar de terpen

 

terug, en de stal -

 

waan of geen waan, gaan zij

 

weer en weer

 

opgetergd te keer,

 

dat zwerk weer in: geen nood,

 

als voor den bondgenoot,

 

komt nu ook voor diens ingewijde,

 

de mens - ten strijde

 

tegen den dood -

 

voortaan en overal

 

toornig beleden,

 

die tweede

 

hoogmoed, na den val.