Maatstaf. Jaargang 14

[p. 170]

tekenen van tegenspraak

de schijnwereld van tans

Het is een onverteerbare kontradiktie dat de rechtse ‘doorgebroken’ katolieken binnen de partij van de arbeid enerzijds voortdurend stellen dat ‘de keuze voor het socialisme geen kwestie is van levenbeschouwing, maar van temperament en etos’ (J.G.H. Tans; voor bron zie verderop), en anderzijds bij alle mogelijke gelegenheden binnen de partij met hun levensbeschouwing komen aandragen, en de ateistische en andere partijgenoten dwingen, met vrome gezichten toe te kijken.

Een volkomen serieus-nemen van hun eigen uitgangspunt en een konsekwent uitdragen daarvan zou er toe moeten voeren dat ze, alleen uit ‘temperament en etos’ puttend, zichzelf zouden inzetten voor het socialisme. Inplaats daarvan echter zijn ze voortdurend bezig zichzelf moraalteologisch te rechtvaardigen aan de hand van enciklieken en schema's.

Het is een andere zaak dat deze ‘tijdelijke’ socialisten wel eens in woord en geschrift over hun breuk met de oude konfessionele gedachten uitweiden, en trachten proselieten te maken. Daar dit echter ook vanuit hun standpunt geen politieke kwestie is, moeten ze zulks maar doen In speciale proselitiseringsiektuur, en daarvoor niet de partijpers gebruiken.

Ze zijn echter kennelijk zo door hun gedachten geokkupeerd dat ze hun heilsboodschap waar dan ook uiten. Het nare daarbij is dan nog dat ze hun eigen teologische gedachtenwereld van zo eminent belang achten, dat er voor de werkelijke wereld niets ander overblijft dan een stelsel frazen, als ‘sociale gerechtigheid, geestelijke vrijheid en vrede’.

De vraag komt op waarom de anderen hen niet remmen, hun niet het inkonsekwente van hun gedrag onder ogen brengen.

[p. 171]

De vraag stellen is haar beantwoorden. De anderen hebben helemaal niets te brengen. Zodoende worden de doorgebrokenen de enige socialistische teoretici. De anderen schuiven hen zelfs naar voren. Er is geen partij - behalve de k.v.p. - waar een rechts katoliek zoveel promotiekansen heeft als in de partij van de arbeid.

Het twintigjarig bestaan van de partij van de arbeid in februari bood uiteraard weer volop aanleiding de doorbraakregisters wijd open te zetten. Ruygers en partijvoorzitter Tans deden zulks in Socialisme en democratie (maart 1966).

In een niet aflatende woordenstroom trokken ze de overige partijgenoten in hun eigen kleine wereldje. Vanzelfsprekend werden de gepasseerde twintig jaar partij van de arbeid in perfekt doorbraaklicht geplaatst. Vanzelfsprekend werd er uit en te na gebabbeld over hun politieke keuze, en vanzelfsprekend gaven ze hoog op van de partij. Voldaanheid en zelfvoldaanheid wisselden elkaar af. Luisteren we naar Tans: ‘Evenals tóén is de p.v.d.a. immers nog altijd de grootste en doeltreffendste politieke bundeling van krachten en idealen, die naar politieke, sociale, geestelijke en kuiturele vernieuwing van ons volksleven streven. Nog altijd is zij het, die op de welhaast revolutionaire veranderingen welke zich in de wereld voltrekken, het best is ingesteld’.

Frazen, frazen en nog eens frazen. Wie anders kan zoiets schrijven dan hij die in een schijnwereld leeft?

Zelfs de recente verkiezingsuitslag heeft niet vermocht Tans uit zijn moraalteologische schijnwereld te stoten. In een kommentaar in Opinie (1 april 1966) zag hij kans die uitslag te interpreteren als ‘een afkeuring van haar Beleid’ (hoofdletter van Tans), en tezelfdertijd ‘niet (...) als een verwerping van het Program van de regering’!

Heinz Neudecker