Maatstaf. Jaargang 13

[p. 315]

J. Bernlef
De nieuwe hunnenkoning

Ze hebben me een foto van het jongetje gebracht en me verteld waar hij het laatst gezien is, en net als de eerste keer zal ik hem vinden, met een opgezwollen lijf, verdronken, of vermoord en slordig verstopt onder wat bladeren van de vorige herfst in een park aan de rand van de stad.

Ook de eerste keer had ik deze gegevens tot mijn beschikking. Ik zag in de krant een portret van een jongetje met een blonde kuif en kleine varkensogen en las in het bericht ernaast dat deze jongen al vijf dagen vermist werd. Toen ik in de fauteuil voor het raam mijn tweede kopje koffie zat te drinken (ik dronk 's morgens altijd vier of vijf koppen koffie) en in de radiobode de televisieprogramma's voor de volgende week zat door te bladeren zag ik over mijn voortuintje heen, waarin de rhododendrons er kouwelijk uitzagen, een nieuw beeld. Het deed denken aan de zoekplaatjes die ik als kind had vroeger en waarover je een stukje cellofaan van een bepaalde kleur moest leggen. Dan werd het opeens een ander plaatje waarop je degene duidelijk zag die tot nu toe onzichtbaar in dezelfde tekening verstopt had gezeten. Zo was het ook hier - het is moeilijk uit te leggen, ik ben niet gewend te schrijven - het was mijn tuin, ik kon de rhododendrons zien, ik herinner mij dat mijn buurman Koeleman op zijn brommer voorbijreed, en het was ook mijn tuin niet. Dwars door de rhododendrons en over de perken en het betegelde pad dat naar het hekje liep schemerde een steeds duidelijker wordende grijze vaart waarin langs een kant woonschepen lagen. Met enige inspanning kon ik de naam van een van de schepen lezen: Ons Honk. De naam van het schip ernaast was moeilijker leesbaar omdat de letters op de voorplecht kleiner waren en de boot iets verder van mij af lag, maar toen ik mijn toneelkijker had gepakt kon ik de naam met gemak lezen: Erica. En plotseling voelde ik met onomstotelijke zekerheid dat de jongen daar onder water zweefde, zo nu en dan met zijn

[p. 316]

hoofd tegen de platte kiel van het schip dat Erica heette bonzend. Terwijl de deur in het schip Ons Honk openging en een vrouw met een hoofddoek om (het beeld was niet in kleuren) een mandje met lege melkflessen buitenzette sprong ik uit mijn stoel op.

Het kostte me veel moeite de agenten op de politiepost in de Beekstraat te overtuigen dat ik niet zomaar wat zei. Uiteindelijk belden ze op en gaven ze mijn aanwijzingen door. Drie uur later kwam een inspekteur bij mij thuis om te zeggen dat de jongen gevonden was. Hij deed verschrikkelijk enthousiast, alsof de jongen weer levend was geworden, maar ik was terneergeslagen. Waaraan had ik meegeholpen? De inspekteur polste mij over mijn ‘paranormale gaven’, zoals hij het noemde. Hij vroeg of hij mijn naam aan de kommissaris mocht doorgeven. Misschien kon ik de politie in de toekomst bij andere opsporingen van dienst zijn. Ik zei niet ja en niet nee. Ik voelde me die avond ellendig. Sindsdien heb ik talloze doden gevonden.

Tijdens een familiefeestje dat toevallig samenviel met een televisie-uitzending van een wedstrijd om de Europa-cup voor landskampioenen ontdekte ik dat mijn ‘helderziendheid’ zich niet alleen tot het heden beperkte. Ik raadde de einduitslag en ging f 12,50 rijker naar huis. Voor mijn familieleden was het raden van die uitslag niets bijzonders, dat was het op zich ook niet, maar terwijl ik naar de wedstrijd zat te kijken had ik het gevoel deze wedstrijd al eens eerder gezien te hebben. Dit gevoel werd sterker naarmate de wedstrijd vorderde. Ik was het spelbeeld steeds even voor en voorspelde in stilte - en juist - de doelpunten, hoekschoppen, ja zelfs de bewegingen van spelers die de bal niet hadden (de keeper van de joegoslavische klub die zich 3 minuten na rust even onder de linkeroksel zou krabben terwijl de bal op het middenveld door de nederlandse spil naar zijn linksbuiten werd geplaatst).

Sindsdien werd ik overweldigd door een afschuwelijke wroeging en verantwoordelijkheid. Ik nam zware slaaptabletten waarvan ik overdag nog half verdoofd was, terwijl ik 's nachts in mijn door pillen verziekte dromen kale vlaktes voor en achter mij zag, waar niets was waaraan ik

[p. 317]

af kon meten welke kant ik uitging, of ik überhaupt wel bewoog. Overdag dwong ik mijzelf niet na te denken, voor zover dat mogelijk was. Ik stalde een aantal voorwerpen op tafel uit (twee bordjes, een aantal messen en vorken, een defekte wekker, een aantal verlopen bioskoopkaartjes en tramkaartjes en een gummi handschoen) en keek naar ze bij het licht van een scherpe bureaulamp (de gordijnen hield ik allang gesloten). Toch kon ik die ene gedachte niet van mij afzetten. Tenslotte bezweek ik.

Lopend langs het Zuidlaardermeer (ik zou zelfs na kunnen gaan hoe ik daar over 43 jaar terecht zal komen) zakte ik plotseling in het gras in elkaar. Naast mijn ene tot een vuist samengeknepen hand ligt een wikkel van een reep chocolade (ik zie dat ik in de eerste zin de verleden tijd gebruikt heb, in de tweede de tegenwoordige tijd. U lezer van deze bladzijden zult begrijpen waarom). Terwijl ik voel hoe mijn blaas zich leegt verdwijnt het beeld, wordt alles grijs. Nee verder kom ik niet, al heb ik dat talloze malen geprobeerd. Zelfmoord is uitgesloten, want nu ik mijn dood weet zou het pistool ketsen, het mes zou me alleen verwonden, het gas zou voortijdig door de buren geroken worden. Ik ben dood en ongeboren. Daarom ben ik iedereen. Ik kan de mensen die hier zitten begrijpen die in hun waanzin beweren Napoleon of Caesar, Hitler of Leonardo da Vinei te zijn. Hun waanzin is niet groter dan die van de wereld buiten deze muren, die in angstige spanning rampen en diktators tegemoet ziet die allang geschiedenis zijn voor mij. Ik bén Napoleon, Homerus, Caesar, Hitler en de nieuwe Hunnenkoning. Mijn standbeelden staan, onzichtbaar voor hen, al overal. Pitrietvlechters zijn nog niet aan mijn wieg begonnen. Het enige wat ik eet zijn witte boterhammen in witte melk gedoopt.