Maatstaf. Jaargang 12

[p. 349]

Tekenen van tegenspraak

Het nieuwe Duitsland?

‘Het nieuwe Duitsland’ is een boekje, uitgegeven door de pers- en voorlichtingsdienst van de Bondsregering. ‘Met 48 illustraties en een kaart in kleurendruk’ beleefde het kortgeleden zijn ‘tweede volkomen nieuw bewerkte uitgave’.

Voorzover het boekje gegevens verschaft over (bijv.) de geografische verdeling van de westduitse uitvoer van gedrukte stukken, over de organisatie van het jeugdherbergwezen en over de invoering van het negende schooljaar in Nedersaksen, is het een nuttig boekje en vraagt het nauwelijks een bespreking.

Het boekje, beter gezegd zijn auteur prof. dr. Helmut Arntz, laat het daar echter niet bij. Wat de auteur zegt in de eerste twee hoofdstukjes, nl. ‘van 1945 tot 1963’ en ‘algemene gegevens’ geeft aanleiding tot een bespreking.

De uitspraak waarmee hoofdstuk 1 begint: ‘Duitsland is een land, dat de aandacht van het buitenland steeds weer op zich vestigt’, ontlokt aan de lezer een instemmend knikken. Zijn mond valt echter open van verbazing als hij verder leest: ‘Noodlottige gebeurtenissen hebben zijn geschiedenis bepaald’. Jawel, de lezer leest goed: gebeurtenissen, geen mensen. De laatsten hebben het daarom ook niet gewild! ‘Het ontbreken van natuurlijke grenzen, in het oosten evenals in het westen, is door de eeuwen heen beslissend geweest voor zijn vormgeving en voor de politieke beslissingen van het land’, beweert de schrijver geduldig verder. Jawel, ‘het ontbreken van natuurlijke grenzen’ is beslissend geweest voor het beginnen van twee wereldoorlogen! De lezer realiseert zich natuurlijk dat aan een grens twee landen liggen, en vraagt zich af waarom nu Duitsland (bijv.) tweemaal Polen heeft aangevallen, en waarom zich het omgekeerde niet heeft voorgedaan. Zou soms wat voor de een geen ‘natuurlijke’ grens is, voor de buurman wel zo zijn? De lezer zou dit bijna geloven.

Wat de lezer niet kan geloven is dat dit boekje nu werkelijk ‘het nieuwe Duitsland’ zal tonen. Hij bereidt er zich op voor heel wat vreemde dingen tegen te komen. Hem treft dan voor alles de verwatenheid. Een uitspraak als: ‘Met de vrije volkeren beseffen zij (d.w.z. de bondsduitsers, H.N.) evenwel dat een werkelijke ontspanning in de wereld pas dan zal intreden wanneer alle delen van Duitsland door vreedzaam overleg in vrijheid zullen zijn herenigd’, toont aan hoe belangrijk de bondsduitsers zich zelf wel vinden. (In dit opzicht wordt de lezer sterk herinnerd aan de verwaten-

[p. 350]

heid van het oude Duitsland).

Tot nu toe dus al afschuiving van verantwoordelijkheid naar buitenmenselijke grootheden (noodlottige gebeurtenissen, ontbreken van natuurlijke grenzen) en verwatenheid. Het boekje bevat echter nog meer!

Het bestaan van twee duitse staten (nl. de Bondsrepubliek en de D.D.R.), het afscheiden van de gebieden ten oosten van de Oder-Neisse lijn, en de verwijdering van de duitsers uit die gebieden alsmede (o.a.) uit Tsjechoslowakije zijn de hoofdmotieven van het hoofdstuk ‘algemene gegevens’.

Een flinke verwatenheid van de regering van ‘het nieuwe Duitsland’ is dat zij zich de vertegenwoordiger in rechten durft te noemen van het duitse rijk zoals dat sinds 1871 heet te bestaan. ‘Zij alleen kan (derhalve) voor geheel Duitsland onderhandelen en handelen’, schrijft de auteur. Waarom? Omdat alleen zij een ‘demokratische door vrije verkiezingen gekozen regering’ is.

Volgens prof. Arntz zijn alleen landen waar de regering via vrije verkiezingen tot stand is gekomen, staten. Andere landen kunnen geen aanspraak maken op de status van staat. Deze zienswijze is volstrekt uniek bondsduits, tipisch pour besoin de la cause. (Dit is niet de enige juridische formule die de Bondsrepubliek misbruikt voor politieke doelen; het goochelen met ‘zelfbeschikking’ is een ander voorbeeld).

Hoe staat het trouwens met de ‘vrije verkiezingen’ in de Bondsrepubliek zelf, waar de kommunistische partij en de neo-nazisocialistische rijkspartij ‘onkonstitutioneel’ werden verklaard en verboden? In de Bondsrepubliek vond men het slechts nodig deze twee partijen ‘onkonstitutioneel’ te verklaren; in de D.D.R. verklaarde men alle partijen behalve de S.E.D. ‘onkonstitutioneel’. Het is slechts een (duitse) stap.

Bizonder boos maakt prof. Arntz er zich over dat de D.D.R. Oost-Berlijn als vijftiende distrikt beschouwt ‘onder minachting van het Vier-Mogendheden-Statuut van Berlijn’. Op de gemelde kaart in kleurendruk lezen we echter: ‘Haar (d.w.z. van de Bondsrepubliek, H.N.) elf deelstaten zijn, in de volgorde van het aantal inwoners: Noordrijnland-Westfalen,..., West-Berlijn,....’. De schrijver moet wel volkomen in zijn eigen droomwereld zijn ondergegaan om aan de DDR te verwijten wat de Bondsrepubliek zelf ook doet!

Laten we de DDR laten rusten. Zoals men weet besloten de geallieerden op de konferentie van Jalta de gebieden achter Oder-Neisse lijn te leggen, nl. pen van Duitsland. Deze kwestie zou naderhand worden geregeld bij het definitieve

[p. 351]

vredesverdrag. Op de konferentie van Potsdam besloten de geallieerden dat de duitse minderheden van het grondgebied van Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije zouden worden verwijderd, omdat deze na de eerste wereldoorlog en vooral in de tijd van Hitler-Duitsland een voortdurende bron van ondermijning waren geweest, en misbruik hadden gemaakt van hun minderheidsrechten die ze bij het verdrag van Versailles hadden gekregen. Hoofdstuk XII van de overeenkomst van Potsdam zegt o.a.: ‘De konferentie bereikte de volgende overeenkomst over de verwijdering van duitsers uit Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije: De drie regeringen erkennen, na de kwestie naar al haar aspekten te hebben bekeken, dat de verplaatsing naar Duitsland zal dienen te worden ondernomen van de in Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije verblijvende duitse bevolking of elementen daaruit’. (Zie Conference of Berlin, protocol of proceedings).

In het boekje wordt hierover niet gerept. Arntz geeft de schuld aanvankelijk aan de polen: ‘De poolse regering (d.w.z. de vooroorlogse van Pilsudski, H.N.) besefte dat met het verkrijgen van de pruisische provincies West-Pruisen en Posen het maksimum was bereikt waarop men op de een of de andere wijze aanspraak kon maken. Na de tweede wereldoorlog werd de bevolking der duitse oostelijke gebieden daarom eenvoudig verdreven’. Nergens lezen we over de precieze bedoeling van de beslissing van de geallieerden van december 1944 de poolse westelijke grens aan de Oder-Neisse lijn te leggen, nl. Duitsland aan ‘natuurlijke’ grenzen te helpen zodat het in de toekomst beter beschermd zou zijn tegen zijn eigen aggressieve neigingen.

Er is slechts een zwakke verwijzing naar de konferentie van Jalta: ‘Terwille van de historische gerechtigheid moet er derhalve met nadruk op worden gewezen dat de polen niet de oorzaak geweest zijn van de verscheuring van Oost-Duitsland (d.w.z. de gebieden achter de Oder-Neisse lijn, H.N.) na de tweede wereldoorlog. De overwinnende geallieerde mogendheden hebben om te kunnen voldoen aan de russische eis tot inlijving van Polen oostelijk van de Curzonlijn (dat slechts door een poolse minderheid was bewoond), bij de Sowjet-Unie, een in de moderne geschiedenis weergaloze ‘kompensatie’ doorgevoerd: op de konferentie van Jalta (3.2 tot 11.2 1945) besloten zij Polen voor het verlies aan gebied in het oosten schadeloos te stellen met overeenkomstige delen

[p. 352]

van het duitse staatsgebied in het westen en het noorden’. De samensteller van het boekje stelt het dus voor alsof de westelijke geallieerden gezwicht zijn voor de druk van de Sovjet-Unie. Dit is niet meer dan een infame bewering, die precies past in de koude-oorlog ideologie van de Bondsrepubliek.

Hoewel Polen gedeeltelijk wordt gediskulpeerd door de schrijver, hakt hij toch nog flink op het land in. ‘De poolse staat tracht zijn aanspraken op de pruisische provincies te funderen door te wijzen op de oorspronkelijke kolonisatie dezer gebieden door slavische stammen, en hiermede tracht hij ook de onmenselijke verdrijving van de duitse bevolking te rechtvaardigen’, probeert Arntz ons wijs te maken. Nu zo dom is ‘de poolse staat’ echt niet! De polen verwijzen naar de bovengenoemde beslissingen en motiveringen van de geallieerden, en dat is ruim voldoende.

Verdachte luchten van vroeger borrelen af en toe op in het boekje. Zo bijv. in een gedeelte dat handelt over het voormalige Oost-Pruisen.

Zoals men weet werd Oost-Pruisen onder beheer van de Sovjet-Unie gesteld. In plaats van de duitsers vestigden zich daar toen burgers van de Sovjet-Unie; in de taal van Arntz: ‘600.000 immigranten uit West- en Centraal Rusland, tendele ook aziatische stammen’.

Over de repatriëring van de duitsers kan ten slotte nog worden opgemerkt dat de door de geallieerden goedgekeurde verhuizing nog ten sterkste werd vergemakkelijkt doordat grote aantallen duitsers (men zegt 5 miljoen) in 1945 bij het naderen van het front op militair bevel de door hen bewoonde gebieden hebben ontruimd of in paniek op de vlucht zijn geslagen. Ook dit vergeet Arntz te melden.

Wat wil Arntz met zijn verhaal nu zeggen? Wekt hij op tot militaire herovering? Wil hij dat de Bondsrepubliek de verdreven duitsers met geweld weer zal terugbrengen? Nee. ‘Belangrijker dan het scheppen van grenzen zijn de erkenning en de praktische toepassing van het recht op een vaderland’, orakelt hij. Het propageren van het recht op een vaderland, dat de Bondsrepubliek doet (zoals we in Maatstaf 12 uiteenzetten) kan in de praktijk echter niets anders met zich brengen dan revanchisme. Als men voortdurend bij miljoenen verdrevenen en hun kinderen ‘het recht op een vaderland’ injekteert, moet men zich echter niet voorstellen dat dit niet tot revanchisme leidt.

Tot zover over ‘het nieuwe Duitsland’. h. neudecker