Maatstaf. Jaargang 10

[p. 239]

W. Van Elden
Drie gedichten van Pirandello^*

Luigi Pirandello, die in de twintiger jaren tot ver buiten de grenzen van Italië beroemd is geworden door zijn romans, zijn korte verhalen en zijn toneelstukken, heeft - wat minder bekend is - in zijn jeugd ook zeer verdienstelijke gedichten geschreven. Aanvankelijk heeft hij zelfs in de mening verkeerd zich nooit anders dan in verzen te zullen kunnen uitdrukken.

Zijn gedichten bevatten reeds duidelijk de kiemen van zijn latere ontwikkeling. Vaak hebben zij een dramatische allure. Uit enkele blijkt dat hij zo nu en dan in de verleiding verkeert zich aan het schrijven van een toneelstuk te zetten. Evenals veel van zijn proza en toneelwerk is zijn poëzie doordrenkt van zijn gehechtheid aan zijn geboortegrond Sicilië. En de kern van zijn levensbeschouwing is in dit jeugdwerk eveneens al terug te vinden.

Het hier volgende gedicht Levenstaak geeft Pirandello zelfs ten voeten uit. Het is in een notedop zijn latere toneelstuk Quando si è Qualcuno [Wanneer men Iemand is]. Het leven is dualistisch: enerzijds wordt de mens gedwongen een vaste uiterlijke vorm aan te nemen, anderzijds is hij innerlijk labiel, wisselend al naar gelang van de omstandigheden en bezield door een onweerstaanbare drang iedere vaste vorm te verbreken. Hij bestaat evenwel slechts in de voorstelling die de anderen zich van hem maken. En van hem wordt verwacht dat hij aan die voorstelling blijft beantwoorden. Wie dit spel van de natuur doorziet, kan er niet meer aan meedoen en wordt een eenzaam en verbitterd toeschouwer, een Erma Bifronte die - gelijk Pirandello het in de inleiding tot zijn novelle met die naam zo plastisch uitdrukt - met het ene gezicht lacht en met het andere huilt, of liever met het ene gezicht lacht om het huilen van het andere.

* Uit Opere di Luigi Pirandello, Vol. VI, Saggi, Poesie e Scritti Varii, Mondadori, Milano, 1960.

[p. 240]

Luigi Pirandello
Triste

Ecco la folla. - Chierici e beoni,
giovani e vecchi, femine ed ostieri,
soldati, rivenduglioli, accattoni,

voi nati d'ozio e di lascivia, seri
uomini no, ma pance, lieti amanti,
bottegai, vetturini, gazzettieri,

voi vagheggini, anzi stoffe ambulanti,
donne vendute da l'inceder franco,
goffe nutrici, e voi dame eleganti,

quale strano spettacolo a lo stanco
di rimirar, non sazio, occhio offerite
cosí male accozzate in largo branco.

Oh viaggio curioso de le vite
sciocche d'innumerabili mortali!
Oh per le vie de le città spedite,

che retata di drammi originali!...

[p. 241]

Triest

Daar gaat de mensheid: - Dronkaards en prelaten,
Kinderen, grijsaards, vrouwen, herbergiers,
Straatventers, journalisten en soldaten,

Geteeld in vadzige ontucht, winkeliers
En ernstige, nee, opgeblazen heren,
Verliefde paartjes, bedelaars, koetsiers,

Charmeurs of liever: wandelende kleren,
Vrouwen voor ieder die maar wil te koop
En sjieke dames naast een struise deern,

Het lijkt een schouwspel met een vreemd verloop,
Vermoeiend voor het oog maar boeiend tevens,
Een wonderlijk verwarde grote hoop.

O wat een zotte reis maken de levens
Van al die mensen, wat een dwaas geheel -
De straten van de stad zijn vol gegevens,

Schep ze maar op: spiksplinternieuw toneel!

[p. 242]

Il cómpito

II mio cómpito è questo: di passare
per un uom malinconico e pensoso,
un pescator che non si dia riposo
nel pescar perle nere in fondo al mare.

Or guai se vengo men presso la gente
a quel concetto ch'ella s'è formato
di me, se come già m'ha immaginato
dimostro di non esser veramente.

Spesso di molte cose, oh tanto serie!
riderei, fino a sgangherar la bocca.
Invece, pe 'l mio cómpito mi tocca
di sospirar coi labbri in giú; - Miserie!

[p. 243]

Levenstaak

Mijn levenstaak is deze: door te gaan
Voor een melancolieke pessimist,
Een visser die onafgebroken vist
Naar zwarte parels diep in de oceaan.

En wee mij als ik ooit eens van dit beeld
Dat men zich van mij vormde, af mocht wijken
En anders in de werklijkheid zou blijken
Dan in de rol die mij is toebedeeld.

Om veel waar ik de ernst van onderkende
Zou ik graag lachen tot ik niet meer kan,
Maar voor mijn rol moet ik in plaats daarvan
Diepzinnig mompelen: - Wat een ellende! -

[p. 244]

Ritorno

Casa romita in mezzo a la natía
campagna, area qui, su l'altipiano
d'azzurre argille, a cui sommesso invia
fervor di spume il mare aspro africano,

te sempre vedo, sempre, da lontano,
se penso al punto in cui la vita mia
s'aprí piccola al mondo immenso e vano:
da qui - dico - da qui presi la via.

Da questo sentieruolo tra gli olivi,
di mentastro, di salvie profumato,
m'incamminai pe 'l mondo, ignaro e franco.

E tanto e tanto, o fiorellini schivi
tra l'erma siepe, tanto ho camminato
per ricondurmi a voi, deluso e stanco.

[p. 245]

Terugkeer

Eenzame woning, wijd en zijd omgeven
Door het blauw leem van mijn geboorteland,
Koel boven de afrikaanse zee verheven,
Wier drift schuimbekkend op de rotsen strandt,

Jou zie ik steeds als ik in dit ver land
Denk aan 't moment waarop ik mijn klein leven
Aan de immense wereld heb verpand:
Van hier, van hier heb ik me op weg begeven.

Langs dit smal paadje tussen de olijven,
Omgeurd van kruizemunt en marjolein,
Ging ik de wereld in, vrij en vol dromen -

Moest ik zó lang, zó lang aan 't zwerven blijven,
O wilde bloemen, om in deze tuin
Moe en ontgoocheld weer terug te komen?