Maatstaf. Jaargang 5

[p. 394]

S. Vestdijk
Poppetje gezien, kastje dicht

Op mijn antikritiek ‘Het kastje van Oma’,^*) door hem niet geheel ten onrechte als een fantasmagorie betiteld, heeft J. van Voorthuijsen nog trachten te antwoorden in de Haagsche Courant van 27 april jl. Hij heeft dit gedaan door middel van een uitvoerige parafrase van mijn stuk, aangevuld met protesten en ontkenningen. Van deze laatste maak ik mij gaarne de tolk, en de ‘Maatstaf’-lezer moge er nota van nemen, dat Van Voorthuijsen inderdaad géén huisknecht heeft, en dat zijn grootmoeder mij onder geen beding had willen verleiden. Nu zou er alle reden zijn om na dit burgerlijk eerherstel de zaak als afgedaan te beschouwen, indien hij mij niet opnieuw van musicologische onkunde had beticht. Dat schijnt hij niet te kunnen laten. Op zichzelf van weinig gewicht, lijkt het mij tekenend voor zijn gehele methode van kritiseren. Van Voorthuysen schijnt niet in staat te zijn een eenvoudige gedachtengang te volgen, en dit brengt hem er toe steeds maar weer in het wilde weg beschuldigingen te lanceren, die hij niet kan waarmaken, maar die hij ook niet hóeft waar te maken, aangezien redactie en lezers van de Haagsche Courant hem op zijn woord geloven. Daarbij dient men wel te bedenken, dat een ophelderend ingezonden stuk mijnerzijds over technische of terminologische muziekkwesties, vooral wanneer ze zo verregaand onbenullig zijn als in dit geval, vrijwel tot de onmogelijkheden behoort, en zo neen, tòch op een of andere wijze wordt gesaboteerd: bekort, of van jolige naschriften voorzien, of hoe dan ook. Dat zulke perfide overwegingen bij v. V. een rol hebben gespeeld, geloof ik niet; hij lijkt mij eerder onbezonnen dan berekenend; maar dit neemt niet weg, dat hij dan toch maar profiteert van deze onbevredigende stand van journalistieke zaken, die mij noopt de lezers van ‘Maatstaf’ ten tweeden male, en thans zonder toegevoegd amusement, met de coda en de cadens te embêteren. Hangt het hun de keel uit, dan sturen zij maar

*) In Maatstaf V, 1.

[p. 395]

een kwaad briefje naar Van Voorthuysen, en dan komt er wel weer wat in de Haagsche Courant.

In zijn kritiek verkondigde v. V., dat ik de termen coda en cadens met elkaar had verward. Waar ik ‘cadens’ schreef had ik ‘coda’ moeten schrijven. In ‘Het kastje van Oma’ besteedde ik ruim een halve bladzijde om hem bij monde van een gefingeerd personage, maar toch volkomen zakelijk en onfantasmagorisch, aan het verstand te brengen, dat ik wel degelijk ‘cadens’ bedoeld had, en dat hij, bij iets minder vluchtige lectuur, dit ook gemakkelijk uit de context had kunnen opmaken. Boter aan de galg gesmeerd. Erger nog: in zijn antwoord beweert hij nu, dat ik niet weet ‘dat er twee soorten cadenzen zijn’. Ik stond werkelijk sprakeloos, toen ik dit las. Dat er twee begrippen ‘cadens’ bestaan [en zelfs drie, of meer], wist ik al toen het jongetje v. V. nog met de muziek uit zijn grootmoeders kastje speelde, iets wat hij nooit had moeten verruilen voor andere musicologische werkzaamheden. Bovendien hebben deze ‘twee cadenzen’ niets, maar dan ook letterlijk niets met de controverse te maken! Zij zijn er volkomen met de haren bijgesleept. Mag ik mij even begeven naar het zwarte bord? ‘Cadens’ kan betekenen ‘slotcadens’, en het kan betekenen ‘concertcaden’ of ‘virtuozencadens’, - zo kort mogelijk aangeduid, definities vindt men in het eerste het beste muziekwoordenboek, - maar voor iedereen, die mijn boek, en zeker voor iedereen, die mijn antikritiek had gelezen, moest het overduidelijk zijn, dat het bij mij uitsluitend ging, om de eerste betekenis, al was het maar alleen omdat het uitgangspunt een symfonie was, en niet een concert, waarin ‘virtuozencadenzen’ kunnen voorkomen. De opmerking van v. V. is dus te vergelijken met de tactiek van iemand, die met een ander een twistgesprek voert over het probleem of een bepaald beest een koe of een paard is, en die dan later rondstrooit, dat die ander geen schimmel van een zwarte bles kan onderscheiden. Hier is alle redelijkheid zoek. Het is een bestrijdingswijze, in zwang onder straatjongens en in sommige rayons der hedendaagse politiek.

Het spijt mij, maar ik meen de handen van Van Voorthuysen te moeten aftrekken. Ik zal hem hierna niet meer

[p. 396]

antwoorden. Ik handhaaf mijn beschuldigingen: dat hij in zijn bespreking van mijn boek onjuistheden heeft gedebiteerd, dat hij van inhoud en strekking een misleidende voorstelling heeft gegeven, dat hij op éen punt aantoonbaar gelogen heeft, en dat het stuk in zijn geheel een hoogst onaangename geur verspreidde, en wat hemzelf betreft, dat hij stinkend eigenwijs is. Maar dat moet hij nu verder allemaal maar met zichzelf uitvechten.