Maatstaf. Jaargang 2

[p. 444]

A.H. Nijhoff
Venus in ballingschap
[vervolg]

VII

‘O Bella’, zegt het meisje, ‘nu ben je vrij. Nu hoef je nooit meer terug naar het dorp. Nu worden we nooit meer van elkaar gescheiden. Wie had kunnen denken dat het zo vlot zou gaan..’

‘Ze hebben Nardo weggehaald’.

‘Nardo komt terug. Misschien niet dadelijk maar hij komt terug. Je zult het een paar maanden zonder hem moeten stellen, maar dat is de prijs voor je vrijheid. Nardo was de enige die je uit de handen van boer van der Leeuw zou kunnen redden. Ik moest Nardo er wel in betrekken. O, Bella, het overtreft mijn stoutste verwachtingen. Nu ben je vrij, Bella, vrij’.

‘Misschien halen ze mij ook weg’.

‘Niemand kan je weghalen. Een getrouwde vrouw kunnen ze niets meer maken’.

‘Ik ben de vrouw van boer van der Leeuw’.

‘Boer van der Leeuw kan van je gaan scheiden maar terughalen kan hij je niet. En hij zal wel wijzer zijn. Hij heeft het één keer tegen zijn zoon afgelegd, een tweede keer zal hij het niet wagen’.

‘Wanneer komt Nardo terug?’

‘De politie laat iemand nooit dadelijk los. Maar terug komt hij. Over een paar maanden is hij zeker terug. En wat zijn een paar maanden? Een paar maanden zijn gauw genoeg om. O, Bella, wat ben je mooi’.

‘Ik heb mijn haar niet kunnen opmaken want ik had geen kam’.

‘O, Bella, je bent nog mooier dan gisteren. Gisteren was je de mooiste bruid maar nu.... nu ben je weer net zoals wij je hebben gevonden. Ik ruik weer de kamperfoelie en de vogels zingen weer net als toen. O, Bella, nu kan niemand ons meer iets maken. Straks gaan we naar het strand. Ik heb je sandalen meegebracht en wat kleren. En ik heb bergen eten bij me’.

‘Alles wat in de hut was, hebben we vannacht opgegeten. We hadden honger’.

[p. 445]

‘O, Bella, het is heerlijk om vrij te zijn en honger te hebben. Straks gaan we ons bruiloftsmaal houden. Ik heb bergen eten bij me. Gebraden kip en ham en taart en puntbroodjes en krentenkoeken en eieren en boter en vruchten en wijn.. Alles wat je gisteren niet hebt kunnen eten omdat je met boer van der Leeuw getrouwd was, gaan we straks in vrijheid oppeuzelen’.

‘Hebben de diensters je dat allemaal gegeven?’

‘Als de diensters iets weg te geven hadden, zouden ze het vast niet aan mij hebben gegeven. Niemand heeft het me gegeven. Ik ben het gaan halen’.

‘Waar ben je het gaan halen?’

‘Waar anders dan op de hoeve? Vanmorgen vroeg was ik al op de hoeve om poolshoogte te nemen. Het huis zag er gesloten uit maar de knechts waren gewoon aan het werk. Het was een klein kunstje een kletspraatje met een van de knechts te beginnen en hem uit te horen. Hij wist niet veel te vertellen maar hij wist zeker dat er op de hoeve niemand thuis was. Toen heb ik het maar gewaagd. De achterdeur was op slot. Dat was pech maar ik bofte dat er een raam op een kier stond. Het huis was griezelig stil. Bij iedere kamerdeur die ik opendeed dacht ik dat ik jou en Nardo misschien wel in een grote plas bloed vermoord op de vloer zou zien liggen. Maar nergens was iets te zien. En het grote bed was niet beslapen. Toen ben ik de zoldertrap opgeslopen naar jouw kamertje dat ook leeg was. Daar heb ik meteen maar wat kleren uit meegenomen. Toen ik zeker wist dat er niemand in huis was, ben ik op zoek gegaan naar de resten van het bruiloftsmaal. De diensters hadden het allemaal keurig in de kelderkast geschikt. Ik had het zo maar voor het grijpen. Ik heb wel voor een week voedsel ingeslagen. O, Bella, we nemen een mandvol mee naar het strand. We gaan zwemmen en picknicken en in de zon liggen. En vanavond kom ik bij je slapen. Zolang Nardo weg is, kom ik iedere avond bij je slapen. Niemand kan ons meer iets maken. We hebben nu ons eigen huis.’

‘Ze zullen het nooit goed vinden dat je hier komt slapen’.

‘Ik zal wel zo wijs zijn het niet te vragen. Ze zijn er thuis aan gewend dat ik 's avonds als ik naar bed ga mijn kamer-

[p. 446]

deur op slot doe. Niemand weet of ik werkelijk in bed lig of niet. Ik heb een dik touw waarlangs ik me al eerder uit het raam heb laten zakken. En voor het ontbijt ben ik weer terug. Daar kraait geen haan naar. Nu gaan we het eten uitpakken en de picknick klaar maken’.

‘Voor we naar het strand gaan, gaan we eerst het lam halen’.

‘Natuurlijk gaan we eerst het lam halen. En je moet je ook eerst verkleden. O, Bella, ik wou dat je altijd in je bruidskleien kon blijven. Ze horen bij je. O, Bella, wat ben je mooi!’

‘Mijn bruidsjurk is lelijk geworden. Er zijn bloedvlekken op mijn bruidsjurk’.

‘Het bloed van het verslagen monster’.

‘Ik wil het bloed van het monster niet meer zien. Ik zal de jurk meenemen naar het strand en de vlekken weg wassen met zeewater’.

‘O, Bella, je moet de bloedvlekken niet wegwassen. Ze zijn het rode zegel van onze vrijheid. Het teken dat ons beschermt. Ze zijn de rode rozen van Nardo's bruidsbouquet’.

‘Wat gaan ze met Nardo doen?’

‘Ze zullen hem opsluiten in een cel. Ze zullen hem op water en brood zetten. Maar Nardo is een held. Van water en brood zal hij niet dood gaan. Hij wordt misschien wat magerder maar over een paar maanden is hij weer hier. Een paar maanden zijn gauw genoeg om. We hebben de hut en het bos en de zee. We gaan zwemmen en in de zon liggen en we gaan de hut mooi maken en de grond omspitten. We zullen geen tijd hebben om aan Nardo te denken. En iedere nacht zal ik je in mijn armen houden en er voor zorgen dat je hem niet mist.’

‘Kus me’.

‘O, Bella, o, mijn bruid, mijn bruid der bruiden, het zal je aan niets ontbreken. Ik zal je voederen met rozengeur en maneschijn, ik zal iedere dag een bed voor je spreiden van verse bloembladeren, ik zal je de Tweeling geven om je te bedienen en de Stier om je te beschermen. En iedere nacht zal ik je kussen tot er geen plekje meer aan je is dat om Nardo treurt...’

[p. 447]

‘Kom terug naar het dorp, kindlief’, zegt de dominee. ‘Hier kun je niet blijven. Hoe kom je aan voedsel? Hoe kom je aan kleren? Als je niet terug wilt naar de hoeve, kom dan terug naar het dorp. Mijn vrouw en ik zullen je met liefde in ons huis opnemen. Wij zullen werk voor je vinden. We zullen je beschermen tegen de kwade tongen. We zullen je als ons eigen kind verzorgen en over je welzijn waken. Bella, wees niet roekeloos, kom terug naar het dorp’.

‘Ik wil niet terug naar het dorp’.

‘In de hut kun je niet blijven leven, mijn kind. Hoe kom je aan voedsel?’

‘Ik zal de grond omspitten en groenten kweken. Ik kan bijen houden. Bijen geven honing. Ik kan kippen houden. Kippen geven eieren’.

‘Je moet geld hebben om bijen te kunnen kopen en kippen’.

‘Geld heb ik niet’.

‘Daarom, Bella, kom terug naar het dorp’.

‘Ik wil niet terug naar het dorp’.

‘De hut is niet van jou, de grond is niet van jou. Er is geld nodig om grond te mogen bebouwen en er is geld nodig om ergens te mogen wonen’.

‘Waarom? De hut staat leeg. En in het bos komt nooit een sterveling’.

‘Maar de grond en de hut zijn eigendom van de gemeente. Ze zullen je wegjagen. Het dorp is vertoornd over wat er is voorgevallen. Ze zullen van hun rechten op de hut gebruik maken om je te verdrijven. Kom terug naar het dorp, Bella. Je kunt bij ons in huis wonen. We zullen je beschermen tegen de kwaadwilligheid van de dorpelingen. We zullen werk voor je vinden. We willen je helpen’.

‘Als Nardo terugkomt, zal Nardo me helpen’.

‘Nardo komt vooreerst niet terug’.

‘Zodra hij vrij is, komt hij terug’.

‘Dat kan nog een paar maanden duren. Intussen moet je leven, moet je eten, moet je beschermd worden’.

‘Ik ben niet bang in de hut’.

‘Omdat je niet beseft, kindlief, waaraan je je blootstelt. Als je niet teruggaat naar boer van der Leeuw, zal het dorp je vogelvrij verklaren’.

[p. 448]

‘Ik wil niet terug naar boer van der Leeuw’.

‘Dat weet ik, Bella. Ik ben niet gekomen om aan te dringen dat je terug zou gaan naar boer van der Leeuw. Ik heb er verkeerd aan gedaan je tot dat huwelijk te overreden. Ik weet, Bella, dat ik de hoofdschuldige ben in hetgeen er is voorgevallen. Maar dat neemt niet weg dat hetgeen er in de huwelijksnacht is gebeurd, op jou zal gewroken worden. Meer dan ooit heb je bescherming nodig. Bella, vergun mij de fout die ik heb begaan, goed te maken. Kom met mij mee naar ons huis. Mijn vrouw en ik wensen niet anders dan je te helpen. Wijs mijn voorstel niet zonder meer af, Bella. Ik ben je vriend. Ik sta naast je. Jij bent weerloos, Bella. Laat mij voor je vechten’.

‘Nardo heeft voor mij gevochten’.

‘Maar het pleit is nog niet gewonnen. Ik zal boer van der Leeuw bewegen je je vrijheid terug te geven zodat je Nardo's vrouw kunt worden. Maar daarvoor heb ik je hulp nodig’.

‘Ik ben al Nardo's vrouw’.

‘Het dorp erkent dat niet, Bella. Denk aan de vijandigheid die je zult ontketenen als je hier alleen blijft wonen’.

‘Ik doe niemand kwaad’.

‘Daarom wil ik dat je met mij meegaat. Dat je bij ons komt wonen. Ik wil de dorpelingen duidelijk maken dat je niemand kwaad doet. Ik sta naast je, Bella. Laat mij je helpen. Geef mij een kans mijn fout goed te maken’.

‘Welke fout?’

‘Zonder mijn aandringen zou je niet de vrouw zijn geworden van boer van der Leeuw’.

‘Ik ben niet de vrouw van boer van der Leeuw’.

‘Bella, je begrijpt het niet. Het is gevaarlijk voor je hier te blijven wonen. En daaraan ben ik schuldig’.

‘Ik ben niet bang’.

‘Je moet eten, Bella. Niemand zal je werk verschaffen als je hier blijft wonen. Hoe kom je aan voedsel?’

‘Het meisje heeft me een mandvol voedsel gebracht en de Tweeling heeft me vruchten gebracht en melk. En Marinus zal me helpen’.

‘Marinus is verloofd, Bella. Het is niet goed dat hij je hier komt opzoeken. En de Tweeling zal thuis moeilijkheden

[p. 449]

krijgen om je. En het meisje... wat kan die voor je doen? Wat heb je aan het meisje?’

‘Ik houd van het meisje. Ze heeft me helpen vluchten’.

‘Ze heeft je helpen vluchten... Ik had het kunnen weten dat ze zich niet onbetuigd zou laten. Ze heeft je helpen vluchten, Bella, maar ze is slecht gezelschap. Ze zal je in het verderf storten’.

‘Ze houdt van mij’.

‘Mijn vrouw en ik houden ook van je, Bella. Wij kunnen meer voor je doen dan dat kind van veertien jaar. Ze houdt van je met een verderfelijke liefde’.

‘Ze houdt van me en ik houd van haar. Ik kan het niet helpen dat we van elkaar houden’.

‘Ik houd ook van je, Bella. Luister naar mijn raad. Kom mee terug naar het dorp. Ik zal je niet verhinderen het meisje te zien of Marinus. Ik zal alles doen wat in mijn macht ligt om gedaan te krijgen dat je met Nardo kunt trouwen. Kom mee terug met mij naar het dorp’.

‘Ik wil niet terug naar het dorp’.

‘Ik heb je kwaad gedaan, Bella. Het is begrijpelijk dat je mij wantrouwt maar ik kan je niet hier alleen achterlaten. Als er iets met je zou gebeuren, Bella, zou ik opnieuw schuldig zijn. Kom mee terug naar het dorp’.

‘Ik wil nooit meer terug naar het dorp’.

‘Bella, ik ben niet gekomen om je te dwingen tot iets dat je niet wilt. Ik ben gekomen om mijn schuld goed te maken. Om je te helpen’.

‘Marinus en het meisje helpen mij. Ik heb geen hulp nodig’.

‘Bella, weiger me niet mijn enige kans om mijn zelfrespect terug te vinden, om met mijn geweten in het reine te komen. Indien je niet mee terug wilt gaan met me, beloof me dan dat je Zondag de kerkdienst zult bijwonen. Ik zal je komen halen. Samen met je zal ik de kerk binnenkomen. Ten overstaan van heel mijn gemeente wens ik duidelijk te maken dat ik naast je sta. Als je mij niet wilt toestaan je onder mijn bescherming te nemen, sta me dan toe dat ik mij kwijt van een gewetensplicht’.

‘Wat zullen de dorpelingen zeggen?’

[p. 450]

‘Ze hebben al veel te veel gezegd, Bella. Ik zal hun het zwijgen opleggen’.

‘En als ze zich het zwijgen niet laten opleggen?’

‘Dan zullen de gevolgen niet langer voor jou zijn maar voor mij. Help me, Bella, de fout, die ik heb begaan, goed te maken’.

‘Nardo heeft de fout al goed gemaakt’.

‘Voor jou, Bella, maar niet voor mij. Help me te boeten voor mijn schuld. Het is mede door mijn toedoen dat Nardo in de gevangenis is gekomen’.

‘Daar is niets meer aan te veranderen, ook al ga ik mee naar de kerk’.

‘Dat weet ik, Bella, maar ik heb schuld. Help mij mijzelf te reinigen’.

‘De dorpelingen zullen het mij niet vergeven als u met mij de kerk binnenkomt’.

‘Ik heb mijn preek voorbereid. Mijn preek zal hun het zwijgen opleggen’.

‘En als zij zich het zwijgen niet laten opleggen?’

‘Dan heb ik gefaald, Bella. Dan zal ik weten dat ik heb gefaald in mijn roeping als predikant’.

‘Zij zullen zich tegen u keren’.

‘Wanneer ik faal als predikant hebben zij het recht zich tegen mij te keren. Zij hebben het recht mij uit te krijten en te bespotten wanneer ik faal. Maar laat mij niet falen als mens. Help mij, niet als mens te falen, Bella’.

‘Zullen ze Nardo vrij laten als ik naar de kerk ga?’

‘Daarover hebben de dorpelingen geen zeggenschap. Maar ze zullen weten dat ik naast je sta. Ze zullen weten dat ze je onrecht doen’.

‘Daarover zullen zij zich wreken. Op mij en op u’.

‘Niet op jou, Bella, maar op mij. Dat is wat ik begeer, Bella. Ik snak ernaar mij aan hun wraak bloot te stellen. Ik snak ernaar te boeten voor mijn schuld’.

‘Schuld?’

‘Ja, Bella, schuld. Sinds de dag waarop ik je heb uitgeleverd aan boer van der Leeuw heb ik geen rust gehad. De rozengeur, Bella...’

‘De rozengeur? Welke rozengeur?’

[p. 451]

‘De rozengeur, Bella; de rozengeur van het doopvont, de rozengeur die mijn verstand heeft verblind op de dag van je huwelijk; de geur die mij hier in de hut woorden doet spreken die mij evenzeer bevreemden als ze jou bevreemden. De rozengeur, Bella, die de grondvesten van mijn zelfvoldaanheid heeft losgewoeld en de vorm waarin ik mij handhaafde heeft doen ineenstorten. Je begrijpt me niet. Je ziet me aan met verwondering. Wat begrijpt de roos van de wonden die haar geur slaat in de ziel van een halfslachtig civilisatie-product als ik ben, gebukt onder de doem van de erfzonde? Wat kan de roos, wier naaktheid schoner is dan het schoonste kleed eens keizers, begrijpen van de schaamte waarmee een gedrochtelijke ziel als de mijne haar naaktheid tracht te verbergen? Je begrijpt me niet, Bella. Men heeft mij aan je voorgesteld als een geestelijke leidsman. Ikzelf heb mij als zodanig aan je voorgedaan. Mijn haar is grijs. Ik ben een geletterde. Ik ben zelfs meer dan een geletterde in de ogen van de wereld. Ik ben beroepen in dit dorp om de gemeente voor te gaan in het woord des Heren. Tot de rozengeur mijn handen beroerde, leefde en gedijde ik in het kleed mijner waardigheid. Mijn stem had zich gevoegd naar de waardigheid die het kleed mij oplegde. Mijn gebaren hadden zich aan die waardigheid aangepast. Mijn woordkeus werd door die waardigheid bepaald. Mijn lichaam en mijn geest waren lijfeigenen geworden van het kleed. De rozengeur, Bella, heeft dat kleed doorboord met vurige pijlen die doordrongen tot diep in mijn vlees. En de pijn die ze veroorzaakten ontwrong aan mijn naaktheid een kreet waarop noch mijn geletterdheid noch mijn waardigheid antwoord wist te geven. Er was geen antwoord, Bella. Er was niets dan de kreet, de ongearticuleerde kreet van de lijfeigene, de onbewaakte kreet van de naaktheid. Bella, vergeef me dat ik tot je spreek in woorden die je niet verstaat. Vergeef de lijfeigene dat hij zijn gedrochtelijke naaktheid tracht te stellen naast de perfecte naaktheid van de roos. Help me de kreet woord te doen worden. Gun me te worden gestenigd door de vazallen van mijn waardigheid die vroeger aan mijn lippen hingen. Gun me dat ik mijn naaktheid handhaaf, dat ik niet voort zal moeten leven in het bewustzijn dat ik in mijn naaktheid heb gefaald. Bella,

[p. 452]

versta de kreet’.

‘Wat kan ik doen om u te helpen? Ik bezit niets waarmee ik helpen kan’.

‘Sta me bij tijdens de kerkdienst, Bella. Sta me bij met de rozengeur. Hier is mijn hand, Bella, de hand van een smekeling, de hand van een vriend. Zend mij niet weg wanneer ik Zondagmorgen bij je kom om je te halen. Sta me toe samen met je de kerk binnen te komen. Bella, sta me toe mijn zelfrespect te herwinnen. Sta me toe de dorpelingen duidelijk te maken dat ik naast je sta’.

‘Ik vertrouw de dorpelingen niet’.

‘Vertrouw op mij, Bella. Mijn preek zal hun het zwijgen opleggen. Door de dorpelingen zal je geen kwaad worden gedaan. Zeg aan de Tweeling dat ze bij mij voedsel en kleren voor je kan halen. En vergeet nooit, Bella, dat ons huis voor je open staat’.

‘Het meisje heeft mij al voedsel en kleren gebracht. En zolang ik in de hut kan wonen, heb ik een huis. Ik zal niets nodig hebben’.

‘Ik hoop het, kind, ik hoop het. God geve dat je me zult toestaan Zondag de kerk met je binnen te komen. God geve dat ik de hut voor je mag behouden’.

[wordt vervolgd]