Lux. Jaargang 3

[p. 144]

Storm over Java
Is Nederland in zijn taak te kort geschoten?
De ware bevrijding van Indië.

Een storm loeit over Java, waarbij wij bijna machteloos moeten toezien.

Het is gemakkelijk nu kritiek uit te brengen en ver-verwijderde oorzaken aan te duiden; en zijn er zelfs die zich insinueerend afvragen of het koloniaal beleid van Nederland wel zóó goed was en beweren dat de beweging van Soekarno meer aanhang heeft dan de - toch weel zéér openhartige - berichtgeving laat vermoeden. Al blijkt nu wel duidelijk, dat de beweging de kleine Soekarno-groep volkomen uit handen is gegroeid, en ontaard is in een bendestrijd van plunderende heethoofden, die zich aan de zoogenaamde ‘Republiek’ en haar regeering allerminst storen.

Wat zich op Java afspeelt is diep-bedroevend en vernederend voor velen.

Goede waarnemers hadden moeten voorzien wat ging gebeuren. De Japanners hebben er geen doekjes omgedraaid. Het spel dat zij speelden was zóó doorzichtig, dat men zich verwonderd kan afvragen waarom geen tegenmaatregelen werden genomen, toen het nog tijd was. Deze blaam treft zeker niet de Nederlanders. Nederland immers had, hoe zwaar geslagen ook in Europa in allerijl een bezettingsleger gevormd, leidde militairen op in Engeland en meende ook in Australië een paar duizend man te vormen.

In elk land dat de Duitschers bezet hielden zijn na de bevrijding zooveel mogelijk troepen binnengevoerd om de orde te handhaven. Het is een les, die men van alle oorlogen kent, dat na een periode van onderdrukking een onmiskenbare neiging naar losbandigheid baan breekt, dat alle ongure elementen trachten van de eerste verwarring gebruik te maken om hun slag te slaan. Men heeft dat in geheel Europa voorzien en op tijd maatregelen getroffen. Alleen in Nederlandsch Indië niet. Men was zoo onverstandig van te voren bekend te maken, dat het maanden zou duren voor de bezetting voltrokken zou zijn en dat de Japanners zoolang de administratieve leiding zouden behouden en verantwoordelijk werden gesteld voor het handhaven van de orde.

Men kan slechts een blaam werpen op Nederland, dat in het verre Oosten, na zelf de oorlog te hebben verklaard aan Japan en zich aan de zijde te hebben gesteld van de geallieerden, vloot en luchtmacht opofferde; dat zijn beste zonen achterliet in de Indische hel, toen de Japansche invasie begon en dat heel den oorlog door met zijn bescheiden krachten de ongelijke strijd voortzette. Maar zelfs de bescheiden poging, die Nederland waagde om weer een strijdmacht op te bouwen, werd in Australië gesaboteerd, met het gevolg, dat de militairen, die zich daar nu bevinden, niet opgeleid en niet toegerust zijn en dus geen enkel practisch nut bezitten. Duizenden, tienduizenden vrijwilligers hebben zich gemeld, oorspronkelijk om met de wapenen in de hand de Japanners uit Indië te verdrijven, nú om de orde te herstellen in het belang van de 95% Indonesiërs, die het NIET eens zijn met Soekarno.

[p. 145]

En in welke geest Nederland zijn soldaten naar Indië stuurde, blijkt het beste uit het feit dat vóór allen uit verpleegsters, medici, roode-kruiseenheden, hulppersoneel voor de voedselvoorziening en technici naar Nederlandsch Indië gingen; dat de volle aandacht gewijd was in de eerste plaats aan het verzenden van levensmiddelen en medicijnen, aan kleeren en werktuigen. In het zelf zoo getroffen Nederland zijn steuncomité's opgericht om de Indonesiërs te helpen en de bloem van de Nederlandsche jeugd, die zelf jaren geleden had onder de Duitschers was onmiddellijk volkomen bereid naar Indonesië te gaan en daar hulp te bieden. Nederland heeft met de bescheiden middelen die ter beschikking stonden alles gedaan wat het doen kon. Maar het had de hulp der geallieerden noodig om de overgangsperiode - het ontwapenen van de Japanners, het herstellen van het wettig gezag - soepel te doen verloopen. Het is geen schande, dat het kleine Nederland daarvoor beroep moest doen op de groote geallieerden mogendheden. Dat Nederland zelf daarvoor de noodige manschappen niet onmiddellijk ter beschikking had, kwam alleen omdat het Nederlandsch Indische leger, voor de groote geallieerde zaak strijdend, was vernietigd; omdat de noodige militairen in Japansche gevangenenkampen opgesloten zaten en omdat versche troepen niet konden gerecruteerd uit een land, dat na vijf jaren bezetting, pas enkele weken vrij was.

Nederland hoeft in dit opzicht geen enkel verwijt te aanvaarden.

De ontwapening van de Japanners op Java is niet alleen een Nederlandsch of een Nederlandsch Indische belang, het is een geallieerd belang. Zoo ook de onderdrukking van de huidige ongeregeldheden.

En wat er zich ook verder afspeelt op Java, het zijn niet de Nederlanders, die hun ‘gezicht verliezen’, het zijn de geallieerden, die hun prestige verliezen en zij zullen er allen de consequenties van te dragen krijgen.

De eerste zet op het Indonesische schaakbord werd door de Japanners geplaatst, toen zij, na hun nederlaag een Indonesische regeering in het leven riepen, aan het hoofd daarvan een Soekarno stelden, die geheel de oorlog door in hun kaarten had gespeeld, Indonesische dwangarbeiders had laten wegvoeren, het volk laten uitzuigen en buitendien een vurige anti-geallieerde propaganda had gevoerd. Om zijn buitengewone verdiensten voor de Japanners werd de man zelfs gedecoreerd door den Keizer. De Japanners hadden reeds vroeger laten uitschijnen, dat, zoo zij ooit Nederlandsch Indië zouden moeten prijsgeven, de noodige wanorde voordien zou worden geschapen. De Duitschers hebben hetzelfde probeeren te doen in Europa, maar daar werden de noodige maatregelen genomen en als eerste tegenzet: het aanhouden van alle Quislings.

De geallieerde tegenzet in Indonesië moet nog steeds plaats hebben.

Niet alleen werden geen maatregelen getroffen tegen de Javaansche Quisling Soekarno, maar de ‘President van de Indonesische Republiek’ (made in Japan) werd gepolst, hij kreeg de gelegenheid al zijn venijn los te laten op de wereld via de internationale pers, die bij hem op audientie kwam en interviews slikte, waarin het Nederlandsche koloniale beleid werd uiteengerafeld. De Britsche opperbevelhebber te Batavia, generaal Christison merkte vol tact op, dat Dr. van Mook maar een verklaring moest afleggen, wat Nederland eigenlijk van plan was. En als hij geen verklaring had, zou hij, generaal Christison, hem wel daar houden tot hij er een had. Dit getuigt wel van een merkwaardige opvatting van solidariteit en vooral van kennis van zaken. Welke verklaring moet Dr. van Mook nog

[p. 146]

afleggen, na de belofte van de Koningin van December 1942? Of was deze generaal die beweert zich niet met politiek te willen bemoeien, soms niet op de hoogte van het reeds uitgestippelde programma en wist hij, die als bevelhebber der geallieerde bezettingstroepen wel iets van Indonesië mocht weten, ook niet, dat er een Rijksconferentie in voorbereiding was, waar de Indonesische nationalisten vrijelijk hun meening konden uiten en waar, aan een ronde tafel, alle problemen dit Staatsdeel en ook West Indië betreffend, behandeld zouden worden? Maar aangenomen, dat generaal Christison dit alles niet wist en zijn blunders maakte door gebrek aan kennis, dan zal die kennis hem intusschen toch wel ter plaatse zijn bijgebracht. En wat gebeurt? Nadat de NICA besloten heeft het door de Japanners gebruikte geld uit de omloop te onttrekken, beslist Christison dat deze papieren vodden gedeeltelijk hun waarde moeten behouden.

Tegen alle tot dan toe gevolgde gedragslijnen in heeft Christison besprekingen gevoerd met de ‘regeering’ van deze denkbeeldige door de Japanners uitgeroepen en MET WAPENEN GESTEUNDE Republiek van Soekarno. De waarschuwende artikelen in de wereldpers, vooral in de Britsche bladen zijn hem geen les geweest. En nu breken onlusten uit over heel Java. Niet alleen Nederlanders, alle blanken worden gemolesteerd. Niet eens meer door de volgelingen van Soekarno, die mét zijn regeering met de handen in het haar zit. Maar door oproerige benden jonge heethoofden. Menschen worden vermoord. Hulp aan de krijgsgevangenen en geinterneerden is afgesloten. Het verkeer ligt lam en dank zij ook de communistische vrienden van de fascistische Soekarno wordt het verzenden van levensmiddelen naar het zwaar getroffen Indië practisch onmogelijk gemaakt.

Verheugend is het, dat de groote Engelsche bladen, de meeste Australische kranten openlijk de zijde van Nederland hebben gekozen. Ook de Nederlandsche pers laat een kranige toon hooren. In Nederland! De dwaze verhalen van Soekarno over het Nederlandsche wanbeheer hebben alleen ingang gevonden bij enkele sensatiebladen, die liever onrust stoken, dan ernstige en gedegen journalistiek te voorschijn brengen.

Voor ieder weldenkende zijn er de feiten van de geleidelijke emancipatie van Nederlandsch Indië en de koninklijke beloften, die zeker geen ijdele beloften zijn. Maar voor de troebelwatervisschers is er het gescherm met groote woorden, van volkomen onafhankelijkheid, van volledig zelfbestuur.

Merkwaardig dat nationalisten van formaat, als een Boerhanoedin, van deze zelfstandigheid nog niet willen. Zij beseffen terdege, dat het de ondergang van dit machtig rijk zou worden. Er is nog meer leiding en scholing noodig. Wanneer de voorzitter van de Indonesische Intellectueelen te Amsterdam beweert, dat men de relletjes in Indië beter begrijpt, als men wèl voor oogen houdt, dat de Indonesiërs het verschil tussen facisme en democratie nog niet zoo aanvoelen, moet men zich toch wel afvragen: Kunnen deze menschen aan zichzelf worden overgelaten? Of liever aan een partij, die toonde zelfs geen bezwaren te hebben tegen samenwerking met den vijand en bereid was desnoods opofferingen te doen ten koste van de bevolking omdat het de leiders zelf te pas kwam? Heeft Soekarno niet zelf verklaard bang te zijn geweest voor de Japanners en een politiek van collaboratie te hebben voorgewend om zijn hachje te redden? Dat dit eigen hachje redden ten kostte van vele kostbare mensenlevens gepaard ging is waarschijnlijk maar bijzaak.

Niemand heeft het recht om te twijfelen

[p. 147]

aan de goede bedoelingen van Nederland in Indonesië. En de geallieerden zijn het aan de Indonesiërs zooals aan alle onderdrukte volken verplicht rust te brengen in het land, de collaboteurs te verwijderen en er voor te zorgen dat ook daar, al is het maar een Nederlandsch staatsdeel, het wettig gezag wordt hersteld. En dat is zeker niet de 5% van de bevolking tellende kliek samenwerkers met den vijand, die buiten dien op zeer korte termijn bewezen heeft niet in staat te zijn het gezag in handen te kunnen houden.

Er is inmiddels reeds veel kwaad gesticht door verkeerde of heelemaal geen voorlichting. Het is de taak van de Nederlandsche pers haar stem te verheffen en krachtig! In het belang van het zwaar getroffen Indonesië, in het belang van de velen, die onmiddellijk bedreigd zijn in de krijgsgevangenen- en interneeringskampen, in het belang van een uitgehongerde bevolking en tegen verdachmakingen, hetzij deze komen uit het kamp van de communistische vakbonden van Australië, van de Vereenigde Staten of zelfs uit ons eigen kamp. De Unie van Ondergrondsche Werkers van Nederland heeft reeds stellig genomen en het lidmaatschap van haar leden onvereenigbaar verklaard met het lidmaatschap van de communistische partij.

De rol van deze vakbonden moet openlijk aan de kaak worden gesteld. Op schandelijke wijze hebben zij gebruik gemaakt van het feit, dat half ontwikkelde Indonesiërs in het belang van de geallieerde oorlogvoering in hun land kwamen. Zij hebben de reeds voor de oorlog begonnen opruiende taak van de Komintern voortgezet en deze ongelukkigen gouden bergen beloofd. Zij meenden hun oogenblik gekomen toen de eerste schepen met levensmiddelen naar Indië zouden vertrekken en hebben van hun Labor-regeering een beschamende houding afgedwongen. Een houding, die in de Australische pers op de scherpste wijze is gecritiseerd. Gaat het deze menschen inderdaad er om, de Indonesiërs gelukkig te maken? Dan zou het wellicht aanbeveling verdienen, dat zij eerst hun aandacht richten op het lot van de niet-blanken in hun eigen land. Hoezeer sommigen vakbonden wel de aangewezen lichamen zijn een dergelijk propaganda op zich te nemen moge blijken uit de bericht, dat zonder commentaar, in de plaatselijke pers verschenen is. Het was een Aneta-bericht uit San Francisco, waar de voorzitter van de C.I.O. naar zijn collega te Sydney seinde: Wees er van verzekerd dat de Amerikaanse havenarbeiders geen helpende hand zullen bieden aan een beweging, die gericht is TEGEN EEN VOLK, DAT VERZET TEGEN DE JAPANSCHE AANVALLERS ORGANISEERDE’. De goede man had niet eens in de gaten, dat hij steun verleende aan een organisatie die door de Japanners in het leven was geroepen en er drie jaren mee had samengewerkt.

En is nog maar één oplossing van de toestand in Indië. Snel en krachtig optreden tegen de schuldigen; rust herstellen, als het niet anders kan met de gewapende hand; de onrustige elementen afzonderen en zoo snel mogelijk beginnen aan de werkelijke bevrijding van Indonesië: Het losmaken van de bevolking uit de greep van onverantwoordelijke demagogen, van sinistere machtsussurpanten, die met gewetenlooze middelen de macht in handen namen en haar door gewetenloos optreden weer moesten prijsgeven. En de leiding overdragen aan die nationalistische elementen, die werkelijk het belang van het land en niet hun eigen persoon voor ogen hebben. Die zich onder den oorlog de vele opofferingen hebben getroost, die hen louterde voor de komende grootsche taak van den wederopbouw en de verdere emancipatie van Indosië.