Democratie
p. fr. Michael Möhlmann o.p.
De juiste weg is noodzakelijker dan groote stappen.
‘Dat is het, waarvoor wij vechten: de democratie.’
Een kort en bondig antwoord, zonder twijfel. Maar even vaag als kort. En gezien de verkeerde begrippen over gemeenschap en gezag, die algemeen heerschen, even misleidend als bondig. Want sinds deze bestuursvorm door de liberalistische levensbeschouwing als haar politieke uitdrukking werd geadopteerd, is zij in theorie en praktijk aangetast door alle feilen, die het liberalisme aankleefden. Om nog te zwijgen van de verbastering, die ontstond, doordat dit woord tot strijdkreet voor deze turbulente en gedachten-arme oorlog werd gekozen.
Nu staat dit woord in ieder vaan, en zelfs dictatoren hebben zich tot pioniers der democratie opgeworpen. Nu gaat dit woord van mond tot mond, en in iedere mond heeft het een verschillende zin en waarschijnlijk in geen enkele mond de eenig juiste. Want als die monden ergens in overeenkomen, dan is het hierin, dat zij, volgens het woord van Ralph Barton Perry, de democratie tot ‘an exponent of vulgarity, rather than of eminence’ maken. En de praktijk is niets beter dan de theorieën.
Het mag dus zijn nut hebben, het woord ‘democratie’ aan een critische analyse te onderwerpen. De juiste aard van gemeenschap en gezag, waarvan de democratie een bijzondere politieke gedaante is, te bepalen. Het aandeel van onderdaan en overheid in de gemeenschap vast te stellen, en uit dit alles eenige eischen af te leiden, waaraan elke democratische gemeenschap moet voldoen, wil zij terecht op de naam ‘gezond’ aanspraak maken.
Misschien dat dit woord, dat nu, en ook na deze oorlog zoo veelvuldig gebruikt zal worden, misschien dat het doel, waarvoor wij vechten, er aan duidelijkheid en aan waarde door winnen zal. Dit zou een verworvenheid zijn, waarvan men zeggen kan: beter laat dan nooit.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd