Lux. Jaargang 1

[p. 78]

Slavenopstand op St. Eustatius
12 Juni 1848
door M.D. Latour O.P.

In 1833 werd de slavernij afgeschaft in de Britse Koloniën. In 1841 begon deze kwestie de aandacht van de Franse Regering op zich te vestigen, doch haar oplossing leverde zoveel moeilijkheden op, dat de Revolutie van Februari 1848 haar nog onopgelost vond.

Kort na zijn optreden, verklaarde het voorlopig Bestuur van de Franse Republiek, dat ‘considérant que nulle terre française ne peut plus porter d'esclaves, une commission est instituée auprès du ministère provisoire de la Marine et des Colonies, pour préparer dans le plus bref délai l'acte d'émancipation immédiate dans toutes les Colonies de la République.’

De feitelijke vrijmaking van de slaven op de Franse Antillen verliep echter nog enigszins anders, dan het Franse Gouvernement zich had voorgesteld en veroorzaakte enige onrust op St. Maarten N.G. en op St Eustatius. Dit had zelfs ten gevolge, dat op St. Maarten de slavernij werd afgeschaft in 1848, en niet - zoals op de andere eilanden van ons Staatsdeel - in 1863.

Aan een brief van Pastoor Kistemaker van St. Eustatius, gedateerd 18 Juli 1848, ontlenen we omtrent deze gebeurtenissen het volgende citaat:

‘In de Franse Koloniën, vooral te Martinique, heerst volslagen oproer. De slaven aldaar, hun formele emancipatie door het Franse Gouvernement niet willende afwachten, werden oproerig, hebben verscheiden plantages in brand gestoken en zijn handgemeen geworden met de blanken. Verscheidenen hebben van weerskanten het leven erbij verloren. De Gouverneur van Martinique heeft toen, in naam der Franse Republiek, de slaven van alle bezittingen van Frankrijk, onmiddellijk vrij verklaard. Ongelukkig, dat zelfs deze maatregel niet in staat is geweest, om in Martinique de gemoederen tot bedaren te brengen; nog zegt men, is het er onrustig en de blanke bewoners verlaten in menigte het eiland; ook van Guadeloupe zijn vele voorname ingezetenen naar Noord Amerika verhuisd.

In het Nederlands gedeelte van St. Maarten, is mede de Gezaghebber, door omstandigheden gedwongen geworden om zijne onderhorige slaven vrij te verklaren. Onze slaven alhier (dus op St. Eustatius), dit vernemende, weigerden ook langer als slaaf te werken. De 12de Juni jl. verzamelden zij zich in grote getale in de stad voor het huis des Gezaghebbers, vroegen eerst vrijheid, vervolgens verhoging van rantsoen en meerdere vrije uren; en noch bedreigingen, noch goede woorden waren in staat hen naar hun respectieve plantages terug te doen keren.

Er werden alarmschoten gevuurd van het fort. Alle weerbare vrije mannen werden daardoor opgeroepen, wapens werden hun uitgereikt en vervolgens werden de schutterij en de dienstdoende vrijwilligers te paard er op afgezonden, en het was niet voordat twee slaven gedood en een zestal andere gekwetst waren, dat de onwilligen naar hun plantages terugkeerden. Alles is sedert die tijd rustig. Wij hebben mede onlangs een garnizoen van Curaçao gekregen. God geve, dat alles rustig blijve, want ik

[p. 79]

hoor, dat enige slaven gezegd hebben, na 1 Augustus e.k. niet meer te willen werken. Wij hebben hier 1100 slaven en de gehele bevolking des eilands bedraag slechts 1400 zielen. Ons garnizoen bestaat slechts uit dertig manschappen.

Wee de blanke bevolking, zo de slaven wapenen konden machtig worden.’

‘Op het Deense eiland St. Croix, is mede onlangs een opstand onder de slaven uitgebroken. Men zegt, dat de Gouverneur aldaar ook genoodzaakt geworden is, hen vrij te verklaren. De beste plantages moeten vernield zijn en 200 negers bij die gelegenheid het leven verloren hebben; nog duurt de opstand er voort, niettegenstaande 600 hulptroepen door den Gouverneur van Portorico er naar toe zijn gezonden. St. Croix heeft misschien meer dan 20.000 slaven, Portorico 120.000 en men zegt Cuba meer dan dubbel dit getal. Deze twee laatstgenoemde eilanden zijn Spaanse Bezittingen; tot nu toe zijn dezelve rustig, doch ik vrees voor de toekomst. De Gouverneur van Portorico heeft onlangs een proclamatie uitgevaardigd, waarin hij de blanke bevolking vrijheid geeft, om elken slaaf die hen met wapenen bedreigt, hoezeer hij daartoe ook moge geprovoceerd zijn, op staande voet dood te schieten! Een slaaf die oproer wil stichten op de een of andere plantage, zal mede onmiddellijk door den eigenaar of directeur der plantage, worden doodgeschoten, enz.

God weet wat deze eilanden nog boven het hoofd hangt. De Hemel beware onze Nederlandse Koloniën!’

Sainte Croix of Santa Cruz behoort tot de Amerikaanse Virgin Islands, die een weinig westelijk van onze Bovenwindse Eilanden gelegen zijn. Cuba is sinds 1909 een onafhankelijke Republiek; Portorico is sinds 1898 Amerikaans grondgebied met enige mate van onafhankelijkheid; het streeft er nu naar, erkend te worden als een der Staten van de Verenigde Staten van Noord Amerika.

Voor vele slaven van St. Eustatius was de nabijheid van St. Kitts (St. Christopher), een Engels eiland, waar dus de emancipatie reeds doorgevoerd was, een altijd lokkende bekoring. Statia (zo wordt St. Eustatius ter plaatse genoemd) is een klein eilandje, langwerpig van vorm en zich uitstrekkend van N.W. tot Z.O., dus juist als Curaçao, waarvan het in N.O. richting ongeveer 1000 K.M. verwijderd is. Het Z.O. gedeelte van St. Eustatius wordt ingenomen door een uitgewerkte vulkaan, door Hollandse matrozen de ‘Kuil’ genoemd, wat door de Engels sprekende Bovenwinders nu vervormd is in schrijfwijze en uitspraak tot het Engelse Quill. De eigenlijke krater of Kuil was een uitgezocht toevluchtsoord voor weggelopen slaven, die er tussen de weelderige tropenvegetatie bijna niet te vinden waren. Hadden ze zich daar twee dagen verstopt en vermoedden ze, dat men de hoop had opgegeven hen terug te vinden, dan klauterden ze aan de Z.O. zijde uit de krater, daalden omlaag langs het zogenaamde Negropath, dat nu nog aangewezen wordt en trachtten zwemmend de lokkende overzijde te bereiken van The Channel, het Kanaal, dat Statia scheidt van St. Kitts. Dat ligt immers vlakbij! Je kunt de bomen en de huizen onderscheiden; als het een heldere nacht is, kun je zelfs het licht zien, dat in de huizen brandt! Als men nu aan deze zijde slaaf is en aan gene zijde vrij, welke middel laat men dan onbeproefd, om de overzijde te bereiken van deze nauwe zeestraat? En ze beproefden het! In 1848 beproefden velen het, maar weinigen hadden succes. De schijn bedriegt, de meesten haalden het niet en verdronken jammerlijk in het gezicht van het land der vrijheid; anderen werden het slachtoffer van hongerige haaien. Maar sommigen haalden het! De reuzenboffers! Wat zullen die gefuifd hebben! En geef ze eens ongelijk?