Lutherse Bijbel (1648)

Het vij. Capittel.

Begrijpt de verantwoordinge Stephani in drie deelen: I. De gelegentheyt daer toe. II. De verantwoordinge selfs, aen-gaende den waren Godts-dienst. III. De uyt-ganck, ende steeniginge Stephani.

I.1

DOe sprack de Hooge-priester: Is dit alsoo?

II.2

ENde hy sprack: Lieve Broeders ende Vaders, hoort toe. De Godt der heerlijckheyt verscheen onsen vader Abraham, ⁺ doe hy noch in Mesopotamien was, eer hy woonde in Haran,

+ Gen. 12,1.

3

Ende sprack tot hem: Gaet uyt uw’ lant, ende van uw’ maegschap; ende treckt in een lant, dat Ick u wijsen wil.

4

Doe ginck hy uyt der Chaldeën lant, ende woonde in Haran. Ende van daer, doe sijn Vader gestorven was, bracht Hy hem over in dit lant, ⁺ daer ghy nu in woonet.

+ Gen. 11,31.

5

Ende en gaf hem geen erf-deel daer in, oock niet een voet breet: ende beloofde hem, ⁺ Hy wilde ’t hem geven te besitten, ende sijnen zade nae hem, doe hy noch geen kint en hadde.

+ Gen. 12,7. cap. 13,15. cap. 15,27.

6

Maer Godt sprack alsoo: ⁺ Uw’ zaet sal een vreemdelinck zijn in een vreemt lant; ende sy sullen ’t dienstbaer maken, ende qualijck handelen, ⁺ vier hondert jaren.

+ Gen. 15,13

+ Gen. 15,16. Exod. 12,40. Gal. 3,17.

7

Ende het volck, dien sy dienen sullen, wil Ick oordeelen; sprack Godt. Ende daer nae sullen sy uyt-trecken, ende my dienen in dese Stede.

8

Ende gaf hem het verbondt der besnijdenisse: ⁺ ende hy gewan Isaac, ⁺ ende besneedt hem op den achtsten dagh; ende Isaac den Iacob, ⁺ ende Iacob de twaelf Patriarchen.

+ Gen. 17,10.

+ Gen. 21,2.

+ Gen. 25,24. cap. 29.30, 35.

9

Ende de Patriarchen benijdden Ioseph, ⁺ ende verkochten hem in Egypten. Maer Godt was met hem,

+ Gen. 37,4. Gen. 37,28. Psal. 105,17.

10

Ende verloste hem uyt alle sijne droeffenisse, ende gaf hem genade ende wijsheyt voor den Koninck Pharao in Egypten; ⁺ die settede hem tot eenen Vorst

+ Gen. 41,40.

[fol. 60r]

over Egypten, ende over sijn gantsch huys.

11

Ende daer quam eenen dieren tijt over het gantsche lant Egypten ende Canaan, ⁺ ende een groote droeffenisse; ende onse vaders en vonden geene voerderinge.

+ Gen. 41,54. cap. 42,2. Psal. 105,16.

12

Maer Iacob hoorde, ⁺ dat in Egypten koorn was, ende sondt onse vaders uyt ten eersten mael.

+ Gen. 42,1.

13

Ende ten tweeden mael wiert Ioseph bekent van sijne broederen, ⁺ ende Iosephs geslachte wiert Pharao openbaer.

+ Gen. 45,4.

14

Ende Ioseph sondt uyt, ende liet halen sijnen vader Iacob, ende sijn gantsche maegschap, vijf-en-tseventigh zielen.

15

Ende Iacob toogh af in Egypten, ⁺ ende sterf, hy ende onse vaders.

+ Gen. 45,6. cap. 49,33.

16

Ende sy zijn over-gebracht in Sichem, ⁺ ende geleyt in het graf, dat Abraham gekocht hadde voor gelt, van de kinderen Hemors tot Sichem. ⁺

+ Gen. 50,13. Exod. 13,19. Jos. 24,32.

+ Gen. 23,16.

17

Doe nu de tijt der belofte genaeckte, ⁺ die Godt Abraham gesworen hadde, wies het volck, ende vermeerderde hem in Egypten;

+ Exod. 1,7. etc. Psal. 105,24.

18

Tot dat een ander Koninck op quam, die van Ioseph niet en wiste.

19

Dese ginck listelijck om met ons’ geslachte, ende handelde onse vaders qualijck, ende beschickte, dat men de jonge kinderkens moeste wegh werpen: op dat sy niet levendigh en bleven.

20

Tot dier tijt wiert Moses geboren, ⁺ end was een fijn kint voor Godt, ende wiert drie maenden op-gevoedt is sijn’s vaders huys.

+ Exod. 2,2. Ebr. 11,23.

21

Ende als hy wegh-geworpen wiert, ⁺ nam hem de dochter Pharaos op, ende bracht hem op voor eenen soon.

+ Exod. 2,3.

22

Ende Moses wiert geleert in alle wijsheyt der Egyptenaren; ende was machtigh in wercken ende woorden.

23

Maer doe hy veertigh jaren oudt wiert, ⁺ gedacht hy sijne broeders, de kinderen van Israël, te besoecken:

+ Exod. 2,11. Ebr. 11.24, 25.

24

Ende sagh eenen onrecht lijden; doe holp hy hem, ⁺ ende wreeckte den genen, dien leet geschiedde, ende versloegh den Egyptenaer.

+ Exod. 2,12.

25

Ende hy meynde, sijne broeders souden ’t verstaen, dat Godt door sijne hant haer heyl gave: maer sy en verstonden ’t niet.

26

Ende des anderen daegs quam hy tot haer, ⁺ doe sy met malkanderen keven, ende handelde met haer, dat sy vrede hadden, ende sprack: Lieve mannen, ghy zijt broeders, waerom doet de een den anderen onrecht?

+ Exod. 2,13.

27

Ende die sijnen naesten onrecht dede, stiet hem van hem, ende sprack: Wie heeft u tot eenen Oversten ende Richter over ons geset?

28

Wilt ghy my oock dooden, als ghy gisteren den Egyptenaer dooddet?

29

Ende Moses vloodt over dese reden, ende wiert een vreemdelinck in ’t lant Madian; ⁺ aldaer gewan hy twee sonen.

+ Exod. 2,21.

30

Ende nae veertigh jaren verscheen hem in de woestijne op den bergh Sina de Engel des Heeren, ⁺ in eene vyer-vlamme in ’t bosch.

+ Exod. 3,2.

31

Doe ’t nu Moses sagh, verwonderde hy hem over dat gesicht. Ende als hy daer toe ginck om te sien, geschiedde de stemme des Heeren tot hem:

32

☜Ick ben de Godt uwer vaderen, de Godt Abrahams, ⁺ ende de Godt Isaacs, ende de Godt Iacobs☞. Maer Moses wiert bevende, ende en dorste niet aensien.

+ Exod. 3,6. Matth. 22,32. Ebr. 11,16.

33

Maer de Heere sprack tot hem: Treckt de schoenen uyt van uwe voeten: want de plaetse, daer ghy staet, is heyligh lant.

34

Ick hebbe wel gesien het lijden mijn’s volcks, dat in Egypten is, ende hebbe haer suchten gehoort, ende ben afgekomen, om haer te verlossen: ende nu komt herwaerts, Ick wil u in Egypten senden.

35

Desen Mosen, welcken sy verloochenden, ende spraken: Wie heeft u tot eenen Oversten ende Richter geset? dien sondt Godt tot eenen Oversten ende verlosser door de hant des Engels, die hem verscheen in ’t bosch.

36

Dese leyddese uyt, ⁺ ende dede wonderen ende teeckenen in Egypten, in de Roode Zee, ende in de woestijne, veertigh jaren.

+ Exod. capp. 7,8. etc.

37

Dit is Moses, die tot de kinderen van Israël geseyt heeft: ☜Eenen Propheet sal u de Heere uwe Godt verwecken uyt uwe broederen, ⁺ gelijck als my; Dien sult ghy hooren☞.

+ Deut. 18.15, 18. Act. 3,22.

38

Dese is ’t, die in de Gemeynte, ⁺ in de woestijne, met den Engel was, die met hem sprack op den bergh Sina, ende met onse vaderen. Dese ontfingh het levendige Woort, om ons te geven:

+ Exod. 19,3. Gal. 3,19.

39

Den welcken uwe vaderen niet en wilden gehoorsaem worden; maer stieten hem van haer, ende keerden haer om met hare herten nae Egypten,

40

Ende spraken tot Aaron: Maeckt ons Goden, die voor ons henen gaen; ⁺ want wy en weten niet, wat desen Mosi, die ons uyt den lande Egypten geleydt heeft, geschiedt is.

+ Exod. 32,1.

41

Ende maeckten een kalf tot dier tijt, ende offerden den Af-gode offer, ⁺ ende verblijdden haer over de wercken harer handen.

+ Gen. 31.6, 18. 1 Cor. 10,7.

42

Maer Godt keerde Hem, ende gafse over, dat sy dienden des Hemels heyr; gelijck dan geschreven staet in het Boeck der Propheten: ⁺ ☜Hebt ghy van den Huyse Israëls de veertigh jaren over in de woestijne my oock oyt offer ende vee geoffert?

+ Amos. 5,5. etc.

43

Ende ghy naemt de hutte Molochs aen, ende het gesternte uws Godts Remphan, de beelden, die ghy gemaeckt haddet, om haer aen te bidden. Ende Ick wil u wegh-werpen op gene zijde van Babylonien☞.

44

Onse Vaders hadden de Hutte der getuygenisse in de woestijne, gelijck Hy haer dat geordineert hadde, doe Hy

[fol. 60v]

tot Mosen sprack, ⁺ dat hyse maken soude nae ’t voor-beelt, dat hy gesien hadde.

+ Exod. 25,40. Ebr. 8,5.

45

Welcke onse vaders oock aen-namen, ⁺ ende brachtense met Iosua in ’t lant, dat de Heydenen in-hadden; welcke Godt uyt-stiet voor ’t aengesicht onser vaderen, tot Davids tijt toe.

+ Jos 3,14.

46

Die vondt genade by Godt, ⁺ ende badt, dat hy een Hutte vinden mochte den Gode Iacobs.

+ 1 Sam. 16,1. 2 Sam. 7,2. 1 Paral. 29,2. Psal. 132.4, 5.

47

Maer Salomon bouwde Hem een Huys. ⁺

+ 1 Reg. 6,1. 1 Paral. 18,12.

48

Maer ☜de Aller-hooghste en woont niet in Tempelen, ⁺ die met handen gemaeckt zijn; gelijck de Propheet spreeckt:

+ 1 Reg. 8,27. Act. 17,24.

49

De Hemel is mijn stoel, ⁺ ende de Aerde een voet-banck mijner voeten: wat wilt ghy my dan voor een Huys bouwen? spreeckt de Heere: ofte, welcke is de plaetse mijner ruste?

+ Jes. 66.1, 2.

50

En heeft niet mijne hant dat alles gemaeckt☞?

51

Ghy hals-starrige ende onbesnedene aen herten ende ooren, ⁺ ghy weder-strevet altijt den heyligen Geest, gelijck uwe vaders, alsoo oock ghy.

+ Deut. 10,16. Neh. 9.16, 17. Jer. 4,4. cap. 6,10. cap. 9,26.

52

Welcken Propheet en hebben uwe vaders niet vervolgt, ⁺ endese gedoodet? dieder te voren verkondigden de toekomste deses Rechtveerdigen; welcks verraders ende moordenaers ghy nu geworden zijt. ⁺

+ 1 Reg. 19,10. Matth. 23.29, 31, 32.

+ Act. 3,14.

53

Ghy hebt de Wet ontfangen door der Engelen beschickinge, ⁺ ende en hebtse niet gehouden.

+ Exod. 19,3. Gal. 3,19. Ebr. 2,2.

III.54

⁺ DOe sy sulcks hoorden, ginck het haer door ’t herte, ende beten de tanden te samen over hem.

+ *

55

Maer als hy vol des heyligen Geestes was, sagh hy op nae den Hemel, ende sagh de heerlijckheyt Godts, ende Iesum staende ter rechter-hant Godts,

56

Ende sprack: Siet, ick sie den Hemel open, ende des Menschen Soon ter rechter-hant Godts staende.

57

Maer sy riepen luyde, ende hielden hare ooren toe, ende vielen een-drachtelijck op hem aen,

58

Stieten hem ter stadt uyt, ende steenigden hem. Ende de getuygen leyden hare kleederen af tot de voeten eens Iongelincks, ⁺ die hiet Saulus:

+ Act. 22,20.

59

Ende steenigden Stephanum, die aen-riep, ende sprack: ☜Heere Iesu, neemt mijnen geest op☞.

60

Ende hy knielde neder, ende riep luyde: ☜Heere, ⁺ en behoudt haer dese sonde niet☞. Ende als hy dat geseyt hadde, ontsliep hy☙.

+ Matth. 5,44. Luc. 23,34. 1 Cor. 4,12.