Lutherse Bijbel (1648)

[fol. 2r]

VOOR-REDEN over het Boeck JUDITH D.M.L.

INdien men de geschiedenissen van Iudith konde uyt geloof-weerdige waerachtige Historien bewijsen, so was het een edel fijn boeck, dat oock billijck in den Bibel zijn soude: maer ’t wil swaerlijck over-een-komen met de Historien der heylige Schrifture, insonderheyt met Ieremia ende Esra; dewelcke aen-wijsen, hoe Ierusalem ende het gantsche lant verstoort geweest, ende daer-nae met kommer zy herbouwt geworden, ter tijt van der Persen Monarchie, dewelcke alle landen ront-om in hadde.

Daer tegen schrijft dit Boeck in ’t eerste cap. Dat de Koninck Nebucad-Nezar tot Babylon hebbe sulck lant allereerst voor-genomen te winnen: ⁺ ende maeckt dat men meynt, als of dese geschiedenissevoor der Ioden gevanckenisse, ende voor der Persen Monarchie geschiedt zy. So seyt oock Philo: Sy zy nae de wederkomste ende t’huys keeringe der Ioden uyt Babylon onder den Koninck Ahasverus geschiedt, in welcke tijt de Ioden noch den Tempel noch Ierusalem gebouwet, noch regiment en hadden. Blijft alsoo de mis-verstant ende twijffelinge beyde der tijden ende namen, dat ick ’t nergens en kan te samen brengen.

SOmmige willen, ’t en zy geene geschiedenisse, maer een geestelijck schoon gedicht eens heyligen geest-rijcken Mans, die daer-in hebbe willen schilderen en af-beelden des gantschen Ioodschen volcks geluck ende overwinninge tegen alle hare vyanden, van Godt altijt wonderbaerlijck verleent, gelijck als Salomon in sijn Hooge-liedt oock van eene bruyt dichtet ende singt, ⁺ ende doch daer mede geenen persoon, noch geschiedenisse, maer het gantsche volck Israëls meynt. Ende gelijck S. Johannes in Apocalypsi, ende Daniël, ⁺ vele beelden ende dieren schilderen; daer mede sy doch niet sulcke persoonen, maer de gantsche Christelijcke Kercke ende Koninck-rijcken meynen. Ende Christus onse Heere selve geerne met gelijckenissen ende sulcke gedichten om-gaet in den Euangelio, ⁺ ende vergelijckt het Hemel-rijck by tien maegden: Item, eenen koopman ende peerle, eene backster, een mostaert-zaet: Item, de visschers ende netten: Item, de herders ende schapen, ende soo voorts.

Sodanige meyninge behaegt my seer wel, ende dencke dat de Dichter al wetens ende met op-set, het mis-verstant der tijden ende namen daer-in geset heeft, om den Leser te vermanen, dat hy ’t voor een sulk geestelijck heyligh gedicht houden ende verstaen soude. Ende hier toe schicken sich de namen uytdermaten fijn: ⁺ want Iudith heet Judaea, dat is, het Ioodsche volck, die een kuysche heylige weduwe is, dat is, Godts volck is altoos eene verlatene weduwe, maer nochtans kuysch ende heyligh, ende blijft reyn ende heyligh in ’t Woort Godts ende recht geloove, kastijdt sich ende bidt. ⁺ Holofernes heet, Profanus Dux vel Gubernator, een Heydensch godtloos ofte onchristelijcke Heer ofte Vorst; dat zijn alle vyanden des Ioodschen volcks. ⁺ Bethulien (welcke stadt oock nergens bekent is) heet eene maegt: aen te wijsen, dat tot dier tijt, de geloovige vrome Ioden zijn de reyne maegt geweest, sonder alle afgoderye ende ongeloove; gelijck sy in Jesaia ende Jeremia genoemt worden: daer door sy oock onverwinnelijck gebleven zijn, of sy wel in nooden waren.

ENde ’t kan wel zijn, dat sy sulck gedicht gespeelt hebben, gelijck men by ons de passie speelt, ende andere heylige geschiedenissen: daer mede sy haer volck ende de jeugt leerden, als in een gemeyn beelt ofte spel, Godt vertrouwen, vroom zijn, ende alle hulpe ende troost van Godt hopen in alle nooden, tegen alle vyanden, etc.

Daerom is ’t een fijn, goet, heyligh ende nuttelijck Boeck, ons Christenen wel te lesen: want de woorden, welcke de persoonen hier spreken, sal men verstaen, als sprackse een geestelijcke heylige Poëet ofte Propheet, uyt den heyligen Geest, die sulcke persoonen voor-stelt in sijn spel, ende door haer ons predikt. Ende alsoo behoort op dit Boeck de Wijsheyt Philonis, ⁺ ’t welck de Tyrannen scheldt, ende Godts hulpe prijst, die Hy sijnen volcke bewesen heeft, etc. als een liedt op sulck spel, ’t welck wel een gemeyn exempel van het selve Boeck heeten magh.

+ Mis-verstant des tijts.

+ Hooge-liedt Salomons.

+ Apocalypsis Johannis, ende Daniël.

+ Gelijckenissen in den Euangelio.

+ Judith.

+ Holofernes.

+ Bethulien.

+ Wijsheyt Philonis.