Leven van Lutgart
(1899)–anoniem Lutgart, Leven vanXLI. Van din dat si en wijf verledegde die onthopt was ende dat si walsch sprac.Wildi noch horen wat geschide
Ter vrowen tide, alse ons beghide
Die dat latijn bescreef van hare,
Bruder Damaes, die predekare?
13815
Ic saelt u seggen, want ic weet
Dat hir en sittet noch en steet
Noch man, noch wijf in desen ringe,
Die heft gehort van selker dinge
It vele, alsic u seggen sal,
13820
Welt mi verleenen Got geval
+Dat ict vermoge, als ict versta,
Te seggene u; nu hoerter na:
Ter vrowen tide was en wijf
Die leidde en harde onsalech lijf,
13825
Ende een verwaten, ende en quaet;
| |
[p. 136] | |
Want alle sondelike daet
Den dommen wive was bequame,
Die noch op lachter, noch op blame
En achte nit, noch op onwerde;
13830
Mar datter armer silen derde,
Hoe lachterlijc het was te doene,
Daer was si bout toe ende koene.
Hirmede wassi din viant,
Din fellen, so gegnen in hant
13835
Al willens sonder wedertale,
Dat si harselven altemale
Onthopde van der Gods genaden,
Bidie so harde van mesdaden
Die arme sile was verswart
13840
Ende so gedeiset achterwart,
Dat hare en rochte wat si dede,
Noch wis si plach; dos hilter mede
Die losengir sijn baïment1.
Mar dat was hem benomen sent;
13845
Want Got, die vader goedertiren,
Die wel verstoet in wat maniren
In desperacie was gevallen
Dat arme wijf, die gerne ons allen
In staden steet, al was dat sake
13850
Dat si na deewelike wrake
+So harde pogede al in een
Ende si so ongenadech scheen
Der armer silen, die met sonden
In sinen kerkere hilt gebonden
13855
Die evelbaren, die tiran,
Dor sine ontfarmechheit nochtan
Gaf hi din wive selken spoet
Dat si der dompheit ave stoet
Ende si van dire onthopenessen,
13860
Die meneger doeget doet gemessen
Der herten daer si vallet in,
Verclarde sider haren sin
Ende es te wege weder comen
Van beternessen, dis u somen
13865
Sal wondren, alsic u bediede
Bi wat miraklen dat geschide.
Nochtan salic u seggen waer,
Na din dat ic die dinc aldaer
Bescreven vinde in din latine.
13870
Tin tiden dat Lutgart, die fine,
Was comen in der liede mont
Ende achter lander namecont
Was worden, ende men van hare
Sprac beide stille ende oppenbare,
13875
So heft die eewelike vader,
Got, daer wi kerstene allegader
Geloeven an, den raet gedaen
Dat tote Aiwires es gegaen
Dat wivekijn, die nit op dat
13880
En mikde dat sijs it te bat
+Of hebben waende, of hebben soude,
Mar omme dat si spreken woude
Der vrowen ene van daerbinnen.
So ginc si daer si sal gewinnen
13885
Van herten weder die frankise1.
Nu hort in welkerhande wise:
Doe si t Aiwires binnen quam
Ende se die vrowe aldaer vernam,
Degene meenic daer si iegen
13890
Dis sprekens soude wille plegen,
So quam die vrowe aldaer si vant
Dat wivekijn, ende altehant
Wart daer gegeven een salut.
Mar cume was dat gruten ut,
13895
So quam dat wijf tere andre lessen,
Die si van dire onthopenessen
Hadde overveslt2 so lange stonde
Dat sise al bi der herten conde.
Daer was gesproken ut ende in;
13900
Dat harde onttempert was har sin,
Verstoet men wel bi haren warden;
Dat si nin achtte twe kawarden3
Op al dat goet van hemelrike
Ende ander dinc al die gelike
13905
Die goet vertrokken nit ne ware,
Heft si geseget al oppenbare.
Mar die ijonfrowe, die daer sat,
Ende andre vrowen, die hen bat
Bevrudden, die tin anegange
13910
Daer waren comen ende onlange
+Geseten hadden bi den wive,
Si ripen alle: ‘Owi, kaitive,
Onsalech wijf, wats u geschit,
Dat gi dos sprekt? En vroeddi nit
13915
Wat werret u? Sidi verschoven,
Dat gi die glorie van daerboven
So lettel werdert? Wardi vroet,
Des swegedi; want al dat goet
Dat men met oghen mach gesin,
13920
Diet compareren welt te din
Dat men beschowen nit ne mach,
En es nit wert dats een gewach
Doe enech mensche, die it vroedt.
Dis voeget wel dat gi u hoedt
13925
Van selker talen, die betoget
Dat gi van frenesijen doeget
Din orewoet, of dat gi sijt
| |
[p. 137] | |
Onthopet of vermaledijt;
Want die hemselven dos verwatet
13930
Ende die hem dos verwinnen latet
Bi sinen wille al sonder were
Din onversaedden drogenere,
Die even valsch ende even loes,
Ende even gherech es altoes
13935
Der armer silen sonder soene
Beide evel ende leet te doene,
Sijt seker dis ende al gewes
Dat hem die wech geslegen es
Ter hellen wert, daer hem in pine
13940
Staet sonder inde altoes te sine.
+Onsalech wijf, wat dert u dan
Dat gi u selven din tijran
Al willens dos abandoneert?’ -
‘Neen,’ sprac dat wijf, ‘hets geingeert,
13945
Ende die sentencie es gegeven
Van mi also, dat ic ben bleven
Tin divel wert, dat wetic wale.
Wat holpet dan dat ict u hale?
Ic seggu dat ic seker bem
13950
Si lief si leet, dat ic met hem
Ter hellen wert sal moeten varen.’
Mar die ijonfrowen, die daer waren
Tin wive comen, doe si dat
Verhorden, gingen sise bat
13955
Noch schelden ende noch kastijen.
Si seiden: ‘wilde si vertijen
Dis divels, die so hilt gevaen
Har arme sile, ende ave staen
Der sonden, daer si met so sware
13960
Verladen was, dis seker ware,
Dat Got, die vader goedertiren,
Die gerne ontfaet die hen bekiren
Te baten wert van bosen daden,
Al ware se allene meer verlaten
13965
Dan enech wijf ochte enech man
Van sonden oit wart, nochtan
Indin dat hare also berowe
Der sonden dat sire omme schrowe
Met heeten tranen, die al ave
13970
Die sonden dwaen, of dat si gave
+Met droever herten doch en karmen,
Hars sonder twivel soude ontfarmen,
Gelijc dat hi der Magdaleenen
Ontfarmde, doe si quam beweenen
13975
Te sinen voeten daer hi sat
Met Symon Pharisewe ende at,
Hars selves ongerakde leven,
Dat al dengenen es gegeven
Te bispele, ouden ende ijongen,
13980
Dengenen seggic, die bedwongen
Die viant heft ende so gevaen
Dat si te sinen dinste staen.’
Aldos kastijden ende schowonden
Dat wijf die nonnen, die se souden
13985
Te pointe weder hebben brachtt
Wel gerne; mar so was verkrachtt
Har herte cranc ende so gebonden,
Dat sijs volbrengen nit ne conden.
Owi! hoe rowech ende onvro
13990
Si waren, doe si vonden so
Dat wijf verweert1 in haren crige!
Doch eer si wilden van din wige
Victorie gheven din viant
Die mettin wive hem onderwant
13995
Dis iegenstridens (want hem dochte
Dat hijs hem wel verweren mochte),
So gingen si noch brengen voert
Scrifturen, bispele ende wort
Sute ende sure, ochte it te vromen
14000
Van allen din doch mochte comen
+Din ongerakden wivekine.
Mar dat was al verlorne pine;
Want so dis meer die vrowen seiden,
So si van meerre onkondechheiden
14005
Ontfingen weder die antwerde.
Want so din dommen wive derde
Dat parlement, dat si din nonnen
Te lesten wilde sijn ontronnen
Ende al met forchen hen ontgaen.
14010
Idoch hebbense wederstaen
Die vrowen die se bliven daden;
Want si gemeene hare alle baden
Dat si met hen daer blive noch
En stukkelkijn, so lange doch
14015
Dat si van Saintteron Lutgarden,
Die beide in werken ende in warden
Was so bedegen, dat si soude
Geleesten metter Gods gewonde
Dat si volbrengen nit ne consten,
14020
Ontbiden mochten. Doe begonsten
Die vrowen onder hen visiren
Dat si die maget goedertiren
Ontbieden souden, want hen dochte
Dat sise wel verschoren2 mochte,
| |
[p. 138] | |
14025
Indin dat si der walscher talen
It conste. Idoch so ginc se halen
Der vrowen ene op aventure,
Want Got, die alle creature
Van niwte makde, hi soude moegen
14030
Met harre beden doch verhoegen
+Dis wives herte, al ware dat sake
Dat se die vrowe nit ne sprake,
Die walscher talen nit ne conde
En wart gespreken metten monde;
14035
Also ne dede oc didscher wart
Dat andre wijf. Aldos Lutgart
Was daer ontboden ende quam.
Mar doe die maget fijn vernam
Warumme dat se die ijonfrowen
14040
Ontboden hadden, so teblowen
Van torne wart har herte binnen,
Dat si ne wiste wis beginnen;
Want op denghenen die dat wijf
Gemaket hadde also kaitijf,
14045
So graciloes ende so verschoven
Dat hise dede algader loven
Dat tire onthopenessen wert
Gedroch it, ende al onververt
Ter hellen wert hem dede volgen,
14050
Wart so die vrowe goet verbolgen
Dat sijt wel gerne werken soude
Op hem, want sine was die schoude.
So sal si oc, opdat sijt can
Geleesten. Mar hoe sal si dan
14055
Volcomen des? Want si der talen,
Daer si met soude weder halen
Dis wives herte van prisone
Dis divels, die se gerne onspone
Ende dire ongerne gnoch af scit,
14060
En hadde en wart te helpen nit.
+Nochtan hort hare wis si plach;
Ic sal u seggen dat men mach
Te groten wondere u bedieden:
Tirst dat si van din goeden lieden
14065
Was instruërt van derre saken,
Al hadde si van walscher spraken
So crane din coever ende cleene,
Nochtan so rip si op alleene
Dat wivekijn ende es gegaen
14070
Met hare op hoer besiden staen.
Der stonden si so lange wile,
Dar die ijonfrowen hare ghile
Begonsten houden die dat sagen;
Want dat si souden mogen dragen
14075
Met harre spraken over een,
Nit wel gelovessam1 en scheen;
Want didscher talen nit en wart
Dat wijf en conste, ende oc Lutgart
Dat walsch ghuseert en hadde nit.
14080
Mar Got, die alle dinge sit
Ende over alle creaturen
Heft sijn gebot, die van naturen
Die werke wederkiren1 mach,
Die wilen Josuë din dach
14085
Verlengede, ende spreken dede
Boven nature ende iegen sede
Dat eselkijn daer Balaäm,
Die magus, op gereden quam,
Hi heft oc nu te derre stonde
14090
Geleget in Lutgarden monde
+Die walsche tale, also dat hare
Verstandelike ende oppenbare
Die wart schone ende wel besneden
Al sprekende uten monde leden.
14095
Daer sprac die maget in fransoes
Gelijc dat si dat walsch altoes
Gesproken hadde, ende el negheene
Der talen dan dat walsch alleene
Ghuseert en hadde in haren tide.
14100
Daer met began al sonder mide
Dat wijf kastijen ver Lutgart;
Daer wart vertrokken menech wart
Dat wel gedichtt was ende schone;
Daer wart gesproken van din lone
14105
Die sinen vrinden ewelike
Got geven sal in hemelrike
Die hir der minnen teeken dragen.
Oc wart der pinen daer gewagen
Die dogen solen sonder inde
14110
Die divel ende sijn inghesinde
Die oc sijn teeken dragen hir:
Dats die hoverdech ende fir,
Fel, nidech ende quaetgemoet,
Vrek ende ghirech op dat goet
14115
Van derre werelt, ende vrate
Van overdranke ende overate,
Incontinent ende al te rive
Tonsuverheiden van den live,
Ende over alle dandre meest
14120
Die overmids den quaden gheest
+In desperacie comen sijn;
An alle dese es wale in schijn,
Dat si met swarre domenessen
Geteekent sijn. Metterre lessen
14125
So heft die Godes brut, Lutgart,
Dis wives herte so verclart
Van allen din daer si tevoren
Af dogede commer ende toren,
Dat sise wonderlike sachte
14130
Te groten paise weder brachte
| |
[p. 139] | |
Met haren walsche, aldaer si stont
Ende din gebenedijden mont
Ontploec. Dis si volquam so wale
Dat noit mensche en hoorde tale
14135
Noch bat gedichtt, noch bat besneden.
Mar doe dat wijf aldos te vreden
Die Godes maget hadde brachtt
Ende al din orewoet gesachtt
Daer si dat doegen af ontfinc,
14140
So nam si orlof eude ginc
Daer inwert danen si was comen.
Oc hevet haren kir genomen
Ende es tin vrowen wert gegaen
Dat wijf, die stonden noch bevaen
14145
Met groten wondere utermaten
Van din dat sijs so wel gelaten
Hen beiden sagen metten monden
Daer si op hoer besiden stonden;
Want hen was kundech ende wel
14150
Si wisten alle dat nit el
+Dan didsch en conde ver Lutgart;
Oc was hen kundech dat en wart
Der didscher talen nit ne conste
Dat walsche wijf, die dos begonste
14155
Din vrowen toe van verren spreken,
Dar si met hasten quam gestreken
Ende scide: ‘Altoes ende emmermere
So sijs gedanket Got, die Here!
Dat mi mesquam es mi benomen,
14160
Ic ben te rasten weder comen;
Dis dankic hem met goeder trowen.
Warumme seiddi, gi ijonfrowen,
Dat ver Lutgart, die Godes kare,
Der walscher talen sonder ware?
14165
Geloevets mi, sent dat ic ic
Geboren wart, en hoerdic nie
So wel gedichtt, noch so besneden
Die walsche tale alsic se heden
Te wondere hebbe groet gehoert
14170
Ut haren suten monde; voert
So seggic u, gi vrowen mijn,
Dat buten derre maget fijn
En es beneden hemelrike
No man, no wijf (so ijammerlike
14175
Was ic verdoert van din viant!),
Die mi vertrostet hadde; want
In ene onhopenesse swar
Was ic gevallen, die din vaer
Van dire ontfruchtter Godes wraken
14180
Mire herten nit ne lit genaken.
+Hirbi so wasic emmer koene
Beide evel ende quaet te doene;
Want ine ontfruchtte no nonssach
Noch iugement noch doemesdach,
14185
Ende oc wasic so sere in desen
Verwerret, dat ics nit genesen
En conste, wat so men mi seide.
Oc was die Gods genadechheide
Mi uter herten so gegaen,
14190
Dat ic en conste nit verstaen,
Want iegen redene het mi dochte,
Hoe ic ter Gods genaden mochte
Geraken; want al oppenbare
Ic waende dat gegeven ware
14195
Die Godes sentencie iegen mi.
Mar Got, hi hebbes danc, neen si!
Dat seget mi Lutgart, die goede,
Diet wel bekennet, ende ic moede
Dat sijt van Godes halven weet.
14200
So doet si oc; want al mijn leet
Ende al mijn doegen uten gronde
Vertrac si mi met haren monde
Al ongevraget, dis ic nit
Verlijt en hadde, want en lit
14205
Die divel mi nit lijen das
Din ic so onderdanech was.
Mar alsic hoerde ende ic vernam
Dat si die dinc, die mi mesquam,
So wel vertrac al onverlijt
14210
(Got selve hi sijs gebenedijt!),
+So dochte mi dat die viant,
Die mi tevoren so verbant
Die ogen van der herten mijn,
Dat mi algader was die schijn
14215
Verborgen van der Gods genaden,
So van hem selven ginc ontladen
Mijn herte binnen, dat ic hem
Versekert emmermeer van hem;
Want al hebbic in minen tide
14220
Mesgrepen dikke al sonder mide
Spade ende vroch, lude ende stille,
Goddanc! nu benic in den wille
Dats ics te baten wille staen
Voert ane meer. Nu laett mi gaen,
14225
Ghi vrowen, want die tijt hi naekt
Dat ic, die quaet ende ongerakt
Was tote nu, van minen sonden
Met beternessen werde ontbonden.’
Doe ripen alle ‘Godelof’
14230
Die nonnen. Aldos nam orlof
Dat wijf an hen ende si an hare.
Dos heft Lutgart, die Godes kare,
Te rasten brachtt dat wivekijn.
Gebenedijt so motsi sijn!
|
|