Leven van Lutgart

(1899)–Anoniem Lutgart, Leven van– rechtenstatus


XLI. Van din dat si en wijf verledegde die onthopt was ende dat si walsch sprac. Wildi noch horen wat geschide Ter vrowen tide, alse ons beghide Die dat latijn bescreef van hare, Bruder Damaes, die predekare? 13815[regelnummer] Ic saelt u seggen, want ic weet Dat hir en sittet noch en steet Noch man, noch wijf in desen ringe, Die heft gehort van selker dinge It vele, alsic u seggen sal, 13820[regelnummer] Welt mi verleenen Got geval Ga naar margenoot+Dat ict vermoge, als ict versta, Te seggene u; nu hoerter na: Ter vrowen tide was en wijf Die leidde en harde onsalech lijf, 13825[regelnummer] Ende een verwaten, ende en quaet;
[pagina 136]
Want alle sondelike daet Den dommen wive was bequame, Die noch op lachter, noch op blame En achte nit, noch op onwerde; 13830[regelnummer] Mar datter armer silen derde, Hoe lachterlijc het was te doene, Daer was si bout toe ende koene. Hirmede wassi din viant, Din fellen, so gegnen in hant 13835[regelnummer] Al willens sonder wedertale, Dat si harselven altemale Onthopde van der Gods genaden, Bidie so harde van mesdaden Die arme sile was verswart 13840[regelnummer] Ende so gedeiset achterwart, Dat hare en rochte wat si dede, Noch wis si plach; dos hilter mede Die losengir sijn baïmentGa naar voetnoot1. Mar dat was hem benomen sent; 13845[regelnummer] Want Got, die vader goedertiren, Die wel verstoet in wat maniren In desperacie was gevallen Dat arme wijf, die gerne ons allen In staden steet, al was dat sake 13850[regelnummer] Dat si na deewelike wrake Ga naar margenoot+So harde pogede al in een Ende si so ongenadech scheen Der armer silen, die met sonden In sinen kerkere hilt gebonden 13855[regelnummer] Die evelbaren, die tiran, Dor sine ontfarmechheit nochtan Gaf hi din wive selken spoet Dat si der dompheit ave stoet Ende si van dire onthopenessen, 13860[regelnummer] Die meneger doeget doet gemessen Der herten daer si vallet in, Verclarde sider haren sin Ende es te wege weder comen Van beternessen, dis u somen 13865[regelnummer] Sal wondren, alsic u bediede Bi wat miraklen dat geschide. Nochtan salic u seggen waer, Na din dat ic die dinc aldaer Bescreven vinde in din latine. 13870[regelnummer] Tin tiden dat Lutgart, die fine, Was comen in der liede mont Ende achter lander namecont Was worden, ende men van hare Sprac beide stille ende oppenbare, 13875[regelnummer] So heft die eewelike vader, Got, daer wi kerstene allegader Geloeven an, den raet gedaen Dat tote Aiwires es gegaen Dat wivekijn, die nit op dat 13880[regelnummer] En mikde dat sijs it te bat Ga naar margenoot+Of hebben waende, of hebben soude, Mar omme dat si spreken woude Der vrowen ene van daerbinnen. So ginc si daer si sal gewinnen 13885[regelnummer] Van herten weder die frankiseGa naar voetnoot1. Nu hort in welkerhande wise: Doe si t Aiwires binnen quam Ende se die vrowe aldaer vernam, Degene meenic daer si iegen 13890[regelnummer] Dis sprekens soude wille plegen, So quam die vrowe aldaer si vant Dat wivekijn, ende altehant Wart daer gegeven een salut. Mar cume was dat gruten ut, 13895[regelnummer] So quam dat wijf tere andre lessen, Die si van dire onthopenessen Hadde overvesltGa naar voetnoot2 so lange stonde Dat sise al bi der herten conde. Daer was gesproken ut ende in; 13900[regelnummer] Dat harde onttempert was har sin, Verstoet men wel bi haren warden; Dat si nin achtte twe kawardenGa naar voetnoot3 Op al dat goet van hemelrike Ende ander dinc al die gelike 13905[regelnummer] Die goet vertrokken nit ne ware, Heft si geseget al oppenbare. Mar die ijonfrowe, die daer sat, Ende andre vrowen, die hen bat Bevrudden, die tin anegange 13910[regelnummer] Daer waren comen ende onlange Ga naar margenoot+Geseten hadden bi den wive, Si ripen alle: ‘Owi, kaitive, Onsalech wijf, wats u geschit, Dat gi dos sprekt? En vroeddi nit 13915[regelnummer] Wat werret u? Sidi verschoven, Dat gi die glorie van daerboven So lettel werdert? Wardi vroet, Des swegedi; want al dat goet Dat men met oghen mach gesin, 13920[regelnummer] Diet compareren welt te din Dat men beschowen nit ne mach, En es nit wert dats een gewach Doe enech mensche, die it vroedt. Dis voeget wel dat gi u hoedt 13925[regelnummer] Van selker talen, die betoget Dat gi van frenesijen doeget Din orewoet, of dat gi sijt
[pagina 137]
Onthopet of vermaledijt; Want die hemselven dos verwatet 13930[regelnummer] Ende die hem dos verwinnen latet Bi sinen wille al sonder were Din onversaedden drogenere, Die even valsch ende even loes, Ende even gherech es altoes 13935[regelnummer] Der armer silen sonder soene Beide evel ende leet te doene, Sijt seker dis ende al gewes Dat hem die wech geslegen es Ter hellen wert, daer hem in pine 13940[regelnummer] Staet sonder inde altoes te sine. Ga naar margenoot+Onsalech wijf, wat dert u dan Dat gi u selven din tijran Al willens dos abandoneert?’ - ‘Neen,’ sprac dat wijf, ‘hets geingeert, 13945[regelnummer] Ende die sentencie es gegeven Van mi also, dat ic ben bleven Tin divel wert, dat wetic wale. Wat holpet dan dat ict u hale? Ic seggu dat ic seker bem 13950[regelnummer] Si lief si leet, dat ic met hem Ter hellen wert sal moeten varen.’ Mar die ijonfrowen, die daer waren Tin wive comen, doe si dat Verhorden, gingen sise bat 13955[regelnummer] Noch schelden ende noch kastijen. Si seiden: ‘wilde si vertijen Dis divels, die so hilt gevaen Har arme sile, ende ave staen Der sonden, daer si met so sware 13960[regelnummer] Verladen was, dis seker ware, Dat Got, die vader goedertiren, Die gerne ontfaet die hen bekiren Te baten wert van bosen daden, Al ware se allene meer verlaten 13965[regelnummer] Dan enech wijf ochte enech man Van sonden oit wart, nochtan Indin dat hare also berowe Der sonden dat sire omme schrowe Met heeten tranen, die al ave 13970[regelnummer] Die sonden dwaen, of dat si gave Ga naar margenoot+Met droever herten doch en karmen, Hars sonder twivel soude ontfarmen, Gelijc dat hi der Magdaleenen Ontfarmde, doe si quam beweenen 13975[regelnummer] Te sinen voeten daer hi sat Met Symon Pharisewe ende at, Hars selves ongerakde leven, Dat al dengenen es gegeven Te bispele, ouden ende ijongen, 13980[regelnummer] Dengenen seggic, die bedwongen Die viant heft ende so gevaen Dat si te sinen dinste staen.’ Aldos kastijden ende schowonden Dat wijf die nonnen, die se souden 13985[regelnummer] Te pointe weder hebben brachtt Wel gerne; mar so was verkrachtt Har herte cranc ende so gebonden, Dat sijs volbrengen nit ne conden. Owi! hoe rowech ende onvro 13990[regelnummer] Si waren, doe si vonden so Dat wijf verweertGa naar voetnoot1 in haren crige! Doch eer si wilden van din wige Victorie gheven din viant Die mettin wive hem onderwant 13995[regelnummer] Dis iegenstridens (want hem dochte Dat hijs hem wel verweren mochte), So gingen si noch brengen voert Scrifturen, bispele ende wort Sute ende sure, ochte it te vromen 14000[regelnummer] Van allen din doch mochte comen Ga naar margenoot+Din ongerakden wivekine. Mar dat was al verlorne pine; Want so dis meer die vrowen seiden, So si van meerre onkondechheiden 14005[regelnummer] Ontfingen weder die antwerde. Want so din dommen wive derde Dat parlement, dat si din nonnen Te lesten wilde sijn ontronnen Ende al met forchen hen ontgaen. 14010[regelnummer] Idoch hebbense wederstaen Die vrowen die se bliven daden; Want si gemeene hare alle baden Dat si met hen daer blive noch En stukkelkijn, so lange doch 14015[regelnummer] Dat si van Saintteron Lutgarden, Die beide in werken ende in warden Was so bedegen, dat si soude Geleesten metter Gods gewonde Dat si volbrengen nit ne consten, 14020[regelnummer] Ontbiden mochten. Doe begonsten Die vrowen onder hen visiren Dat si die maget goedertiren Ontbieden souden, want hen dochte Dat sise wel verschorenGa naar voetnoot2 mochte,
[pagina 138]
14025[regelnummer] Indin dat si der walscher talen It conste. Idoch so ginc se halen Der vrowen ene op aventure, Want Got, die alle creature Van niwte makde, hi soude moegen 14030[regelnummer] Met harre beden doch verhoegen Ga naar margenoot+Dis wives herte, al ware dat sake Dat se die vrowe nit ne sprake, Die walscher talen nit ne conde En wart gespreken metten monde; 14035[regelnummer] Also ne dede oc didscher wart Dat andre wijf. Aldos Lutgart Was daer ontboden ende quam. Mar doe die maget fijn vernam Warumme dat se die ijonfrowen 14040[regelnummer] Ontboden hadden, so teblowen Van torne wart har herte binnen, Dat si ne wiste wis beginnen; Want op denghenen die dat wijf Gemaket hadde also kaitijf, 14045[regelnummer] So graciloes ende so verschoven Dat hise dede algader loven Dat tire onthopenessen wert Gedroch it, ende al onververt Ter hellen wert hem dede volgen, 14050[regelnummer] Wart so die vrowe goet verbolgen Dat sijt wel gerne werken soude Op hem, want sine was die schoude. So sal si oc, opdat sijt can Geleesten. Mar hoe sal si dan 14055[regelnummer] Volcomen des? Want si der talen, Daer si met soude weder halen Dis wives herte van prisone Dis divels, die se gerne onspone Ende dire ongerne gnoch af scit, 14060[regelnummer] En hadde en wart te helpen nit. Ga naar margenoot+Nochtan hort hare wis si plach; Ic sal u seggen dat men mach Te groten wondere u bedieden: Tirst dat si van din goeden lieden 14065[regelnummer] Was instruërt van derre saken, Al hadde si van walscher spraken So crane din coever ende cleene, Nochtan so rip si op alleene Dat wivekijn ende es gegaen 14070[regelnummer] Met hare op hoer besiden staen. Der stonden si so lange wile, Dar die ijonfrowen hare ghile Begonsten houden die dat sagen; Want dat si souden mogen dragen 14075[regelnummer] Met harre spraken over een, Nit wel gelovessamGa naar voetnoot1 en scheen; Want didscher talen nit en wart Dat wijf en conste, ende oc Lutgart Dat walsch ghuseert en hadde nit. 14080[regelnummer] Mar Got, die alle dinge sit Ende over alle creaturen Heft sijn gebot, die van naturen Die werke wederkirenGa naar voetnoot1 mach, Die wilen Josuë din dach 14085[regelnummer] Verlengede, ende spreken dede Boven nature ende iegen sede Dat eselkijn daer Balaäm, Die magus, op gereden quam, Hi heft oc nu te derre stonde 14090[regelnummer] Geleget in Lutgarden monde Ga naar margenoot+Die walsche tale, also dat hare Verstandelike ende oppenbare Die wart schone ende wel besneden Al sprekende uten monde leden. 14095[regelnummer] Daer sprac die maget in fransoes Gelijc dat si dat walsch altoes Gesproken hadde, ende el negheene Der talen dan dat walsch alleene Ghuseert en hadde in haren tide. 14100[regelnummer] Daer met began al sonder mide Dat wijf kastijen ver Lutgart; Daer wart vertrokken menech wart Dat wel gedichtt was ende schone; Daer wart gesproken van din lone 14105[regelnummer] Die sinen vrinden ewelike Got geven sal in hemelrike Die hir der minnen teeken dragen. Oc wart der pinen daer gewagen Die dogen solen sonder inde 14110[regelnummer] Die divel ende sijn inghesinde Die oc sijn teeken dragen hir: Dats die hoverdech ende fir, Fel, nidech ende quaetgemoet, Vrek ende ghirech op dat goet 14115[regelnummer] Van derre werelt, ende vrate Van overdranke ende overate, Incontinent ende al te rive Tonsuverheiden van den live, Ende over alle dandre meest 14120[regelnummer] Die overmids den quaden gheest Ga naar margenoot+In desperacie comen sijn; An alle dese es wale in schijn, Dat si met swarre domenessen Geteekent sijn. Metterre lessen 14125[regelnummer] So heft die Godes brut, Lutgart, Dis wives herte so verclart Van allen din daer si tevoren Af dogede commer ende toren, Dat sise wonderlike sachte 14130[regelnummer] Te groten paise weder brachte
[pagina 139]
Met haren walsche, aldaer si stont Ende din gebenedijden mont Ontploec. Dis si volquam so wale Dat noit mensche en hoorde tale 14135[regelnummer] Noch bat gedichtt, noch bat besneden. Mar doe dat wijf aldos te vreden Die Godes maget hadde brachtt Ende al din orewoet gesachtt Daer si dat doegen af ontfinc, 14140[regelnummer] So nam si orlof eude ginc Daer inwert danen si was comen. Oc hevet haren kir genomen Ende es tin vrowen wert gegaen Dat wijf, die stonden noch bevaen 14145[regelnummer] Met groten wondere utermaten Van din dat sijs so wel gelaten Hen beiden sagen metten monden Daer si op hoer besiden stonden; Want hen was kundech ende wel 14150[regelnummer] Si wisten alle dat nit el Ga naar margenoot+Dan didsch en conde ver Lutgart; Oc was hen kundech dat en wart Der didscher talen nit ne conste Dat walsche wijf, die dos begonste 14155[regelnummer] Din vrowen toe van verren spreken, Dar si met hasten quam gestreken Ende scide: ‘Altoes ende emmermere So sijs gedanket Got, die Here! Dat mi mesquam es mi benomen, 14160[regelnummer] Ic ben te rasten weder comen; Dis dankic hem met goeder trowen. Warumme seiddi, gi ijonfrowen, Dat ver Lutgart, die Godes kare, Der walscher talen sonder ware? 14165[regelnummer] Geloevets mi, sent dat ic ic Geboren wart, en hoerdic nie So wel gedichtt, noch so besneden Die walsche tale alsic se heden Te wondere hebbe groet gehoert 14170[regelnummer] Ut haren suten monde; voert So seggic u, gi vrowen mijn, Dat buten derre maget fijn En es beneden hemelrike No man, no wijf (so ijammerlike 14175[regelnummer] Was ic verdoert van din viant!), Die mi vertrostet hadde; want In ene onhopenesse swar Was ic gevallen, die din vaer Van dire ontfruchtter Godes wraken 14180[regelnummer] Mire herten nit ne lit genaken. Ga naar margenoot+Hirbi so wasic emmer koene Beide evel ende quaet te doene; Want ine ontfruchtte no nonssach Noch iugement noch doemesdach, 14185[regelnummer] Ende oc wasic so sere in desen Verwerret, dat ics nit genesen En conste, wat so men mi seide. Oc was die Gods genadechheide Mi uter herten so gegaen, 14190[regelnummer] Dat ic en conste nit verstaen, Want iegen redene het mi dochte, Hoe ic ter Gods genaden mochte Geraken; want al oppenbare Ic waende dat gegeven ware 14195[regelnummer] Die Godes sentencie iegen mi. Mar Got, hi hebbes danc, neen si! Dat seget mi Lutgart, die goede, Diet wel bekennet, ende ic moede Dat sijt van Godes halven weet. 14200[regelnummer] So doet si oc; want al mijn leet Ende al mijn doegen uten gronde Vertrac si mi met haren monde Al ongevraget, dis ic nit Verlijt en hadde, want en lit 14205[regelnummer] Die divel mi nit lijen das Din ic so onderdanech was. Mar alsic hoerde ende ic vernam Dat si die dinc, die mi mesquam, So wel vertrac al onverlijt 14210[regelnummer] (Got selve hi sijs gebenedijt!), Ga naar margenoot+So dochte mi dat die viant, Die mi tevoren so verbant Die ogen van der herten mijn, Dat mi algader was die schijn 14215[regelnummer] Verborgen van der Gods genaden, So van hem selven ginc ontladen Mijn herte binnen, dat ic hem Versekert emmermeer van hem; Want al hebbic in minen tide 14220[regelnummer] Mesgrepen dikke al sonder mide Spade ende vroch, lude ende stille, Goddanc! nu benic in den wille Dats ics te baten wille staen Voert ane meer. Nu laett mi gaen, 14225[regelnummer] Ghi vrowen, want die tijt hi naekt Dat ic, die quaet ende ongerakt Was tote nu, van minen sonden Met beternessen werde ontbonden.’ Doe ripen alle ‘Godelof’ 14230[regelnummer] Die nonnen. Aldos nam orlof Dat wijf an hen ende si an hare. Dos heft Lutgart, die Godes kare, Te rasten brachtt dat wivekijn. Gebenedijt so motsi sijn!	margenoot+ f.240r^o. [tekstkritische noot]13872 l. lande. [tekstkritische noot]13890 l. willen. voetnoot1 d. i. spel. Van den stam van fra. s'ébahir; vgl. Scheler op dit woord. Een soortgelijken oorsprong heeft badiner; vgl. Scheler op bayer. margenoot+ f.240v^o. margenoot+ f 241 r^o. voetnoot1 Noordfransche vorm van franchise. voetnoot2 d. i. vastmaken, bevestigen, hetz. als mbd. vervesten. Hier in de bet. zich inprenten. Het woord was tot heden in het Mnl. niet gevonden. voetnoot3 d. i. pompoen, kalebas. Zie Mnl. Wdb. op cauwoerde, waarnaast ook cauwarde voorkomt. margenoot+ f.241v^o. [tekstkritische noot]13964 l. verladen. - 13983 l. schouden. margenoot+ f.242r^o. margenoot+ f.242v^o. voetnoot1 Ook hier, evenals op de tot heden bekende plaatsen, waar verweert gevonden is, is de oorsprong noch de eig. beteekenis duidelijk aan te wijzen. Waarschijnlijk bet. het woord verward. Vgl. Stroph. Ged.² Gloss. bl. 292 en Tijdschr. 1, 250. In een Limburgsch zinnespel, Bruer Willeken (1565) leest men r. 588: tkint is verweert in der moeder buyck, met de beteekenis: bedorven vóór zijne geboorte. margenoot+ f.243r^o. voetnoot2 Ook hier, evenals vs. C616, is de verklaring van het woord onzeker. Hier schijnt de bet. tot rust brengen, genezen, welke eerder aan verstoren (= fra. restaurer) eigen kan zijn. Misschien is de schrijfwijze verscoren (verkeerde lezing voor verstoren) door den copiist in verschoren veranderd. Deze verklaringswijze baat evenwel niet voor de boven genoemde plaats. [tekstkritische noot]14051 l. wreken.-14071 l. Dar.-14072 l. Dat. margenoot+ f.243v^o. margenoot+ f.244r^o. voetnoot1 d. i. geloofwaardig, geloofelijk. Van het woord ontbrak tot heden eene bewijsplaats in het Mnl.; van de afleidingen geloofsamheit en geloofsamicheit waren voorbeelden opgeteekend. voetnoot1 d. i. omkeeren, veranderen, verkeeren. Vgl. wederkeert, d. i. omgekeerd, Tondal. 36 tweemaal; Haagsche Bijbel 1, 31 c: ‘te desen tijde ist al wederkeert.’ margenoot+ f.244v^o. margenoot+ f.245r^o. [tekstkritische noot]14223 l. Dat. margenoot+ f.245v^o. margenoot+ f.246r^o. margenoot+ f.246v^o.

Vorige Volgende

XLI. Van din dat si en wijf verledegde die onthopt was ende dat si walsch sprac.