Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
DBNL Logo
DBNL Logo

Hoofdmenu

  • Literatuur & Taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taal
    • Limburgse literatuur
    • Friese literatuur
    • Surinaamse literatuur
    • Zuid-Afrikaanse literatuur
  • Selecties
    • Onze kinderboeken
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • E-books
    • Publiek Domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Gebruiksvoorwaarden
    • Hergebruik
    • Disclaimer
    • Informatie voor rechthebbenden
  • Over DBNL
    • Over DBNL
    • Contact
    • Veelgestelde vragen
    • Privacy
    • Toegankelijkheid
Leven van Lutgart

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2,25 MB)






Editeur
François van Veerdeghem



Genre
poëzie

Subgenre
heiligenleven


In samenwerking met:

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

 

Leven van Lutgart

(1899)–anoniem Lutgart, Leven van

Vorige Volgende

XXXV. Van din dat hare ene heilege ijonfrowe oppenbarde ende seide haren name.

 
En schone exempel ende en goet
 
Dat ic u noch vertrekken moet,
 
So vindic in der vrowen vite
 
Bescreven, dat die Iacobite,
11765
Bruder Damaes van Bellenghem1
[p. 116]
 
Daer tellet over waer van hem,
 
Want hi was selve dint geschide;
 
Mar donkerlike hi dis beghide1,
 
Alse ochtt van heme nit ne ware.
11770
Nu hoerter na: Die predekare
 
Hi was gegaen op enen tijt,
 
Gelijc dat hi daer selve lijt
 
In sinen boeke, int waleche lant
 
In enen closter, daer hi vant
11775
Beslegen werdelike allene
 
In enen diren marbelstene
 
Dat heilegdom van ere maget,
 
Dat langen tijt daer was verdaget
 
Ende oc so menech ijar gehouden,
11780
Dat noch den ijongen, noch den ouden
 
En conste nit gedinken das
 
Dat het daerin beslegen was.
 
+Iedoch men hadt gehouden daer
 
Van avre tavre menech ijaer
11785
In werdechheiden harde groet.
 
Bi derre saken hi onsloet
 
Din steen, ende datter binnen lach
 
Met goeden staden hi besach.
 
Mar nit ne vant hi dar te neven
11790
In walsch noch in latijn gescreven,
 
Daer hi dat heilechdom besochte,
 
Warbi dat hi bekinnen mochte
 
Hoe dat degene was genamet
 
Die in dat marbre lach bekramet2,
11795
Noch wie si was, noch van wat lande.
 
Dis hadde beide rowe ende ande
 
Die goede man, die Iacobijn,
 
Die dis gewes begerde sijn;
 
Want hem en dochte nit gevoege
11800
So wie dat heilegdom besloege
 
In marbre ochte in andren vate,
 
Dat hi dis namen daer vergate,
 
Warbi men soude mogen kinnen
 
Wat sante ware, of wat santinnen,
11805
Dis heilegdom daer binnen lage.
 
Want daer men wel bescreven lage.
 
Die namen van din Godes vrinden,
 
Ende welker eren si verdinden
 
In haren tide in erterike,
11810
Daer plage men meer dagelike
 
Die tueffenne in der liede mont
 
Dan daer die name af ware ontkont,
 
+Ende oc verheffen meer in love
 
In keisers ende in coningshove
11815
Ende over al die werelt breet;
 
Want daer men dsnamen nit ne weet,
 
Te min versoeket men din sant.
 
Aldos so was oc onbekant
 
Die maget, dire ic doe gewach,
11820
Dor al dat si beslegen lach
 
Int marber na den ouden sede.
 
Mar wetti wat die broeder dede,
 
Die dis was rowech ende onvro.
 
Dat hi beslegen sach also
11825
Die maget sonder haren name?
 
Hi peusde, wart dat hi noch quame
 
T Aiwires toter maget fijn,
 
Daer dikke plach berechtet sijn
 
Wel menech af na sijn gevoch
11830
Van din dat hi int herte droch,
 
Dat hi Lutgarden, dinen soude
 
Berechten wel, opdat si woude
 
Dat onderstaen, soude emmer vragen
 
Wat namen hadde ijo gedragen
11835
Die in din sarke lach beslegen;
 
Want gracie hadde si verkregen
 
Dat si volbrengen mochte wale
 
Van selken stukken altemale
 
Dat si begerde. Nu hort dan
11840
Wis heft geplon die goede man:
 
Hi quam in corten dagen sider
 
Eer hi te lande kirde wider,
 
+T Aiwires int parlor gestreken.
 
Dat hi Lutgarden wilde spreken
11845
Van Saintteron, dat heft hi saen
 
Der fenestriren don verstaen1.
[p. 117]
 
Ende alse comen was die vrowe,
 
Op minne ende op gerechte trowe
 
Hit sine sijn groet willecome:
11850
‘Got geve u deewelike vrome,’
 
Die broeder seide aldaer hi stoet;
 
‘Ic ben hir comen, vrowe goet,
 
Om u te vragene ene dinc.’
 
Mettesen neder sitten ginc
11855
Die bruder, ende oc es geseten
 
Bi hem Lutgart, die wilde weten
 
Wat hi begerde, of wat het ware
 
Dat hi besuken wilde an hare.
 
Mettesen sloch die bruder ut
11860
Ende al vertrac der Godes brut
 
Hoe dat hi quam int walsche lant
 
In enen closter daer hi vant
 
In enen schonen mabelsteen
 
En cors geleget, daer af scheen
11865
Dat sonder sake en mochte nit
 
Bi ouden tiden sijnt geschit
 
Dat het daer lage also verwrachtt1;
 
Mar nit ne waren wel bedachtt
 
Die dat beslogen in din vate,
11870
Al waest gedaen op karitate,
 
Dat si dis namen nit ne screven;
 
Want ongenoemt hi ware bleven
 
+Bi roekeloser ufeningen.
 
Dis soudene gerne wederbringen
11875
Die broeder in der liede mont,
 
So dat hi weder worde cont
 
Din ommesaten van den lande.’
 
Aldos geclaget heft sine ande
 
Van derre dinc met droeven warden
11880
Der vriër Godes brut Lutgarden
 
Die goede man, die Iacobijn.
 
Darna bat hi der maget fijn
 
Dat si besochte an onsen Here
 
Met beden dor der maget cere
11885
Daer dit gedichte af es geschert,
 
(Want si wel eeren schene wert)
 
Dat hi vertogede oppenbare
 
Met welken name dat si ware
 
Genamet ende wis si plach
11890
In haren dagen, daert gewach
 
Af was te niwte algader bleven
 
Bidin dats nit ne was gescreven.
 
Doe dit vertrec al was gedaen,
 
So es die maget opgestaen
11895
Die sine bede gerne ontfinc,
 
Ende es gegaen van derre dinc
 
Voldon dat hare was bevolen.
 
Dat allen menschen was verholen
 
Die ommegaen der werelt inden,
11900
Dat sal Lutgart nu ondervinden.
 
Nu hort, ic sal u wonder seggen:
 
Tirst dat Lutgart begonste leggen
 
+Die knin ter erden daer si soude
 
Te Gode bidden dat hi woude
11905
(Want alle dinc hem kundech waren)
 
Dergerre name hare oppenbaren,
 
Ende oc vertoegen har geslachte
 
Daer die nimare hare ave brachte
 
Die broeder diet begerde weten,
11910
(Want dat dis namen was vergeten
 
Ende overal daer men besloege
 
En heilegdom, groet ongevoege
 
Hem dochte wesen ende ommate
 
Dat men dis namen dar vergate),
11915
So quam van boven uten trone
 
Vor alle creaturen schone
 
Die si ter werelt ie gesach,
 
Verlichtet clarre dan die dach,
 
En magedijn van hogen prise,
11920
Daer wel betoegede af die wise
 
Dat het van Godes halven daer
 
Gesendet ware, want so claer
 
En sach si noit creature
 
Die van menscheiden droch figure;
11925
Ende alse quam die schone maget,
 
Die ijogdelik ende ongedaget
 
Lutgarden dochte aldaer si lach,
 
Ende die van verren comen sach
 
So na der vrowen, dat si mochte
11930
Hare oppenbaren wat si sochte
 
Hir neder in dit erterike,
 
So sprac si wel gestadelike
 
+In derre wijs der vrowen toe
 
Ende seide: ‘Wat ic hir nu doe,
11935
Wildi, Lutgart, dat seggie u.
 
Dat ic hir neder come nu,
 
Dat hebdi, maget wel gedegen,
 
Met uwer beden nu vercregen.
 
Ic ben degene, ver Lutgart,
11940
Daer gi berechtt af gerne wart
 
Hoe ic genamet wilen was.
 
Daer u die broeder Dant Thomas
[p. 118]
 
So groet die ande af heft geclaget,
 
Dat ben ic, welgerakde maget.
11945
Wildi oc weten minen name
 
Ende hoe ic leefde sonder blame
 
In minen dagen wilen ere,
 
So es wel recht dat iet u lere.
 
Nu hort na mi dan, maget fijn:
11950
Osanna was die name mijn;
 
In Schollant so was ic geboren
 
Wel lange wilen hír tevoren.
 
Dis conings dochter van den rike
 
Was ic, die hilt geweldelike
11955
Sijn lant, ende oc der coninginnen.
 
Mar also saen alse ic bekinnen
 
Mochte in mi selven dat gedwas
 
Al derre werelt eere was
 
Ende oc dat men dat hogste goet
11960
Met arebeide copen moet,
 
Diet hebben sal na desen live
 
So dat het eewelike blive,
 
+So lietic vader ende moeder,
 
So litic suster ende broeder,
11965
Mage ende vrint, ende al dat mi
 
Verschenen was verre ende bi,
 
Borghe ende lant, have ende schat.
 
Ende alsic hadde algader dat
 
Gelaten sonder imens raet,
11970
Want Got hi was mijn toeverlaet
 
Die mi doe makde licht die pine,
 
So streek ic wech al stillekine
 
Beide over zee ende over mere.
 
Aldoscerwijs so quamic here
11975
Gewandelt in dit walsche lant,
 
Ter selver steden daer mi vant
 
Die goede man, die predekare.
 
Daer dochte mi dat nutte ware
 
Dat ikker bleve; so dedic.
11980
Ic bleef er sider een goet stic
 
Mettin geburen van den lande
 
Daer men mi sider wel bekande.
 
Daer ufendic dach ende nacht
 
Din Godes dinst na mine macht
11985
In langen wakene ende in pinen,
 
In vastene ende in disciplinen,
 
In beden ende in andren dingen,
 
Die mi die Godes cracht volbringen
 
So dede aldaer ter selver stont,
11990
Dat ikker wart al namekont.
 
So lange blevic sider daer
 
In derre wijs, dat menech ijar
 
+Leet over ende menech dach
 
Daer men mi dikke binnen plach
11995
Te visiterne, want omtrent
 
Was ic tin tiden wel bekent.
 
Mar doe genaket was die stonde
 
Die ic beschiwen nit ne conde,
 
Dat mi die doet dat lijf benam,
12000
Got, din mijn leven wel bequam,
 
Hi brachte mi te schoenre doet,
 
Want hi met eeren vurde groet
 
Die sile in sinen paradise.
 
Nu hort, Lutgart: In derre wise
12005
So levedic in dat ellinde
 
Ende aldos brachtic toten inde
 
Mijn leven hir in erterike.
 
Idoch salic verwendelike
 
Met allen santen ghinder boven
12010
Ende ewelíke oc Gode loven.
 
Mar doe ic van der werelt schit
 
Ende ic dat arme leven lit,
 
Al waest ten besten mi vergaen,
 
Nochtan so was wel menech traen
12015
Gelaten ende menech karmen
 
Gesegt van riken ende van armen,
 
Die alle clagden har verlis
 
Ende alle waren droeve dis
 
Ende onverduldech, dat mijn leven
12020
Voert emmermeer hen was ontgeven
 
Te derre werelt; want te mi
 
Vroch ende spade plagen si
 
+Te comene, ende bi genaden
 
Onss Heren worden si ontladen
12025
Van mengen commere omme dat
 
Dat ic vor hen te Gode bat.
 
Dos wardie dar in minen dagen
 
So liefgetal, dat menech clagen
 
Van din geburen was gedaen,
12030
Doe mi dat leven was ontgaen.
 
Hirbi so quam doe ic verschit
 
Dat sijs ne wilden laten nit
 
Sine hebben met wel groter werden
 
Mijn lijc aldaer gedaen ter erden.
12035
Daer lach het lange sent al stille;
 
Mar sider bi din Godes wille
 
Het es verresen ende allene
 
Geleget in den marbelstene.
 
Daer hevet oit sent gelegen
12040
Verwrachtet ende wel beslegen,
 
Gelijc dat u die broeder seide.
 
Mar die die grote werdechheide
 
Mi daden, doe si oc tegingen,
 
Dor al dat din nakomelingen
12045
Van hen mijn name was gevestt,
 
Dis hebben sent nechtan gemestt
 
Die quamen na; want sijs vergaten.
 
Aldos te noemene es gelaten
 
Van ouden tiden tote nu,
12050
Lutgart, mijn name din ic u
 
Gemaket hebbe weder cont.
 
Ic vare enwech, nu blijft gesont.’
 
+Na desen worden benen schit
 
Die daer en wilde letten nit,
12055
Osanna, die gebenedijde.
 
Oc es in hogen ende blide
[p. 119]
 
Die maget weder opgestaen
 
Ende es tin broeder wert gegaen.
 
Ende alse quam in dat parloer
12060
Die vrowe, rip si lise op hoer
 
Din goeden man, din predekare;
 
Om hem te telne die nimare
 
Die hi begerde sere weten,
 
Es si bi hem aldaer geseten.
12065
Doe sloch hem ut al sonder beide
 
Lutgart, die maget, ende scide
 
Dat selve algader, so si conde
 
Dat best volbrengen menten monde,
 
Dis si en lettel daer tevoren
12070
Der maget schone ende utverkoren
 
Don hoerde ende oppenbaer gewach
 
Daer si in knigebede lach.
 
Owi! ho blide wart die here
 
Die daer tevoren hadde mere
12075
Bedroft gesijn dan int gevoech!
 
Owi! hoe hem dat herte loch
 
Doe hem genoemet was die name
 
Osanna, die hem so bequame
 
Te horne was, dat van blischapen
12080
Die ogen hem begonden sapen1
 
Daer hem die trane lipen ut!
 
Ende alse dos die Godes brut
 
+Din goeden man terasten wale
 
Gesettet hadde, ene andre tale
12085
Al vorvoets hevet si begonnen
 
Ende seide: ‘Wel sondic u onnen
 
Dat tote u selven selve quame
 
Die maget vri ende haren name
 
U selve liede, ende al dat u
12090
Gesegt van hare es tote nu,
 
Met haren werdeliken monde
 
U selve segede ende ontbonde;
 
So souddijs mi te bat geloeven.’ -
 
‘Ach, ver Lutgart, wildi mi roeven
12095
Van minen sine?’ antwerde gaf
 
Die broeder; mar des comet af!
 
Dat gi mi segget, dats van din,
 
Wet Got, dat spade sal geschin!
 
Dat wetic wel al oppenbare;
12100
Want ic dis harde onwerdech ware
 
Dat ic die maget soude schowen.
 
Oc seggic u in rechten trowen
 
Dat ies wel gerne sal ontberen;
 
Want lichte ic soude mi ververen
12105
Wel harde, wart dat ic se sage
 
Bi nachte comen of bi dage
 
Met haren schine te mi wert.’ -
 
‘Sidi so lichte dan ververt?’
 
Lutgart, die maget, weder sprac;
12110
‘Nu swigt ende houdet u gemac
 
Van desen stukken; al si wi
 
Onwerdech dis, ic ende ghi,
 
+Dat wi die maget wel gedegen
 
Beschowen souden, dar gi iegen
12115
Hebt u gebreken ghallegeert,
 
Die maget, die gecompereert
 
Din santen es van paradise,
 
Si es wel wert dat mense prise
 
In allen marchen ende lande;
12120
Ende oc dat mense wel bekande
 
Bi haren name, sonder waen
 
En soude wesen nit mesdaen.’
 
Na desen warden een gestille
 
Des was gemakt. Mar eist u wille,
12125
Ic seggu watter sider na
 
Geschide, na dat ict versta:
 
Die selve man, die Iacobijn
 
Daer dese tale af heft gesijn,
 
Ter selver nacht dat hem Lutgart
12130
Die stukken hadde also verclart
 
Alse icse u hebbe nu geseget,
 
Gelijc dat men te doene pleget
 
Daer men der rasten welt gebruken,
 
Te bedde ginc sine oghen luken
12135
Ende om en slapen heft gepoget.
 
Aldaer hi lach wart hem vertoget
 
In sinen drome te drin stonden
 
En magedijn, daer men vergronden
 
Nit af en mochte die schonheide,
12140
Die hem al ongevraget seide
 
Al din proces van derre saken,
 
Gelijc dat hem met suter spraken
 
+Lutgart din hadde ontbunden al:
 
Hoe si din magen lise onstal,
12145
Hoe si dat rike varen lit
 
Ende hoe si uten lande schit
 
Ellendech ende goedeloes,
 
Ende oc wat lande si verkoes
 
Voert haren tijt te nuttene in,
12150
Vertrac si hem no meer no mijn,
 
Ende haren name ende har geslachte
 
Driewerven in der selver nachte,
 
Dant hem dis dages daer tevoren
 
Vertrac die maget utverkoren.

1
Bellenghem, thans Bellinghen, is een Brabantsch dorpje, 7 k. W. van Halle, 23 Z.W. van Brussel gelegen. Ongeveer 8 k. N.O. van daar ligt St. Pieters-Leeuw, waar, volgens de gewone opgave, Cantimpré zou geboren zijn. Bellinghen behoorde tot het rechtsgebied der abdij van Afflighem (A. Wauters: Histoire des Environs de Bruxelles I, p. 498).
Reeds vóór 1182 kwam te Bellinghen eene priorij van regaliere kanunniken der orde van St. Augustinus tot stand. In dit jaar werd zij door Roger, bisschop van Kamerijk (tot wiens bisdom de streek behoorde), onder het beheer der abdij van Cantimpré geplaatst (L. Everaert: L'Abbaye de Cantimpré à Bellinghen. Annales du cercle archéologique d'Enghien 1880, I. pp. 198-221).
Dat de hagiograaf Cantimpré in de priorij van Bellinghen, in de nabijheid zijner geboorteplaats het habijt der orde van St. Augustinus zou aangenomen hebben en eerst later naar de abdij van Cantimpré zelve zou heengetrokken zijn, schijnt ons heel natuurlijk. Het is dus niet onmogelijk dat onze dichter Bellenghem als synoniem van Cantimpré opvat en er 's mans eerste klooster mede bedoelt.
Andere gegevens echter laten ons vermoeden dat wij hier stellig Cantimpré's geslachtsnaam leeren kennen.
Immers tot de aanzienlijkste geslachten welke te St. Pieters-Leeuw woonden en er goederen bezaten, behoorde dat der de Monte of du Mont, die ook den naam van Bellenghem gevoerd hebben.
In 1234 schonk ridder Jan du Mont tien bunder (boniers) grond te Bogaerden, ten zuiden van Bellinghen, aan de abdij van Cantimpré (L. Everaert: L'Abbaye de C. etc. p. 200).
In 1235 werd te Lenniek, op geringen afstand N.W. van St. Pieters-Leeuw, een Cisterciënsernonnen klooster gesticht door toedoen van G. van Bellengem of Bellinghen, priores der Bernardijner (= Cisterciënser) nonnen te Dendermonde, en haar vader, ridder Jan de Monte, denzelfden dus, die 't vorige jaar zekere gronden aan de abdij van Cantimpré schonk (A. Wauters: Histoire des En virons de Bruxelles, I, pp. 93, 94, 108).
11812 l. onkont. - 11816 l. namen (?).
11831 l. dine.
1
Cantimpré zegt inderdaad slechts: Quidam ordine Presbyter, ad Gallicas partes in Jotrensi monasterio Galliae veniens.
In nota deelen de Bollandisten mede dat het hier het bisdom van Melde (Meaux) en het klooster van Jotrum geldt gesticht door Adon, broeder van den H. Ouanus (Audoënus), op den oever der Marne.
+
f.205vo.
2
d. i. besloten, hetzelfde als vs. 11781 beslegen. Vgl. Mnl. Wdb. op crammen, 2) en de uitdr. ‘het uytsicht bekrammen’, d. i. afsluiten bij Huygens. Het woord, dat zeer zeldzaam is, en uit het Mnl. nog niet opgeteekend was, zal wel een beeld bevatten aan het dijkwezen ontleend. Of is becramen van becrammen te onderscheiden en het. het eigenlijk ‘door een “crame”, d. i. zeildoek, tentzeil afsluiten’, en vervolgens besluiten, insluiten? Vgl. Mnl. Wdb. op crame, 1).
+
f.206ro.
+
f.206vo.
1
Du Cange, Gloss.: Fenestrarius, seu fenestraria: cui fenestrae seu per fenestram res traducendi cura incumbit. Tourière. Statuta Concilii Trevir, Ann. 1217, apud Marten. tom. 7, Ampliss. Coll. col. 112: In quolibet monasterio ordinetur monialis Deum timens, discreta, pudicitiae et religionis amatrix, quam fenestrariam vocant, quae diligenter custodiat fenestram, quam sonante completorio firmiter seret.
T. Godefroy heeft fenestrière in deze beteekenis niet.
Deze soort van portierster heet dus in 't Fransch tourière. De mnl. benaming is waarschijnlijk geweest rolverwaerster. Vgl. hs. Openb. Joh., alwaar in een aflaatbrief ook deze zinsnede voorkomt: ‘soowie (de zuster die) die rolle verwaert wt ghehoorsamheit van elker bootscap’ (krijgt 40 dagen aflaat).
11863 l. marbelsteen.
11866 l. sijn. - 11874 l. souden (?).
1
d. i. ingesloten, weggeborgen. Vgl. Mnl. Wdb. op bewerken, 3), en Renout (uitg. Pfaff) 788: ‘zwyschen muren verwarcht.’ Vgl. ook vs. 12040. Van eene kluizenaarster wordt het woord gebruikt vs. 12935.
+
f.207ro.
+
f.207vo.
+
f 208ro.
12046 l. nochtan.
+
f.208vo.
+
f.209ro.
+
f.209vo.
+
f.210ro.
12068 l. metten. - 12076 l. loech.
12095 l. sinne.
12153 l.. Dat.
1
Een zeldzaam, hier voor het eerst gevonden woord, met de bet. vochtig worden. Vgl. mhd. der ougen saf, d. i. tranen (Lexer 2, 569).
+
f.210vo.
+
f.211ro.
+
f.211vo.

Vorige Volgende