Leven van Lutgart

(1899)–Anoniem Lutgart, Leven van– rechtenstatus


XXI. Van din dat hare Onse Here gaf martilie te dogene. Die van der minnen sijn onsteken Si horen emmer gerne spreken Van minnen; dats mi wale in scine Die so mijn herte an ene fine 6935[regelnummer] Gevuget hebbe, dat ic hare Ga naar margenoot+Ben stille beide ende oppenbare Met goeder herten onderdaen. Bedie so hebbic onderstaen Dit were te dichtene omme dat 6940[regelnummer] Dat ic mi selven dis te bat Getrosten sal van harre minnen Ende oc hen allen doen bekinnen, Die horen willen mine tale, Hoe utvercoren ende hoe wale 6945[regelnummer] Si es gerakt, die minen moet Altoes in minnen wesen doet: Dat es Lutgart, die fine maget, Die mire herten so behaget, Dat ic en can verswigen nit 6950[regelnummer] Die schone exemple, die gescit Der vrowen sijn in haren live. Wildi dat ic u dan bescrive Noch een van din al over waer Dat ic bescreven vinde aldaer 6955[regelnummer] Volcomenlic in din latine, So salic onderstaen die pine U dat te seggene es dat sake Dat ghijt wilt horen met gemake. Oc radic dat ghijt gerne hoert, 6960[regelnummer] U allen meenic, die behoert Ter Godes minnen; want bidie Ic segge wel dat ic noch nie En hoerde engheen van imene el Dat mi behagede also wel, 6965[regelnummer] Wat het es selsene ende schone. Ga naar margenoot+Nu merket dan, dat u Got lone! Te rechte watter an geleget, Ghi, die gerechter minnen pleget. Die maget edel ende goet, 6970[regelnummer] Lutgart, die vaste in minnen stoet, Si was in minnen so becleven, Dat se die minne hadde opgeheven In enen wesene onvermart Denghenen die noch sijn verswart 6975[regelnummer] Van werelliker besechheiden, Daer se die minne in plach geleiden So verre, die se hadde onschaket, Dat si tin kelreGa naar voetnoot1 was geraket Daer alle vrowde ut ontfaen 6980[regelnummer] Die vaste in goeder minnen staen. Daer schip si in met volre maten Din starken wijn van karitaten Die se vervullet hevet so, Dat hise binnen makde vro, 6985[regelnummer] So dat si boven alle sinne Wart so vervlotenGa naar voetnoot2 in die minne, Dat si begonste ens tijds begeren Sijn een van Godes marteleren. Want alse die gebenedijde 6990[regelnummer] Lutgart, die vrowe, in somen tide Wart pensende omme dat verdrit Daer Ihesus Kerst hem mede lit Tormenten omme die sonderen, Die hen ne conden nit verweren 6995[regelnummer] Tevoren iegen die viande, Ga naar margenoot+Te loessene uter hellen bande; Ende alse voert die maget reene Wart pensende oc dat hi allene Vergout in sinen suten live, 7000[regelnummer] Daer hi ontfine in wonden vive Doe hi gesperret hinc ant hout, Wel swarlic onser alre schout, Die wi din eweliken vader Doe waren schuldech allegader, 7005[regelnummer] Ende oc geweset hadden sent Dat Yve sijn commandement Brac mettin apple din si beet (Dat noch mach sijn ons allen leet), So hadde gerne, hadt mogen sijn, 7010[regelnummer] Die maget edel ende fijn Dor sinen wille hars selves leven Voert te tormentene oc gegeven, Gelijc dat daden wilen eere Die marteleren, die so sere 7015[regelnummer] Hen lieten pinen ende plagen Dor sinen wille in haren dagen, Die beide braden ende sieden Henselven lieten eer si schiden Van sire minnen, die si cochten 7020[regelnummer] Met al den dirsten dat si mochtan Geleesten, dat was metten bloede, Aldos hadde oc Lutgart, die goede, Gedaen wel gerne ende oc geplogen
[pagina 71]
Dis selves, hadt gevallen mogen. 7025[regelnummer] Mar dis dat kerstenheide algader Ga naar margenoot+Geloevet an den hogsten vader, Dat nu so vast es tesen tiden Dat het niman ne mach beniden, Gelijc dat daden hirtevoren 7030[regelnummer] Die schalke, die dis hadden toren Dat har geloeve ende hare wet Daer se bedroech so lange met Die wreede viant uter hellen, Onssetten wilden ende vellen 7035[regelnummer] Die Godes vrint, die martelien; Bidis so moste an ontberen Die maget fijn van hogen prise Te sine in marteleren wise Gepassijt, al was si nochtan, 7040[regelnummer] Na din dat ic gemerken can, Van selven martelere gnoch; Want grote pine, die si droech Ter Godes eeren vele swar, Nit enen dach, mar menech ijar; 7045[regelnummer] Har vasten, waken ende pinen, Hare overswingeGa naar voetnoot1 disciplinen Ende andre penitencie mede Die si met goeden wille dede, Hebbense brachtt te selken loene, 7050[regelnummer] Dat si der marteleren crone Nu spannet hoge in hemelrike, Die si verdinde dagelike Doe si in desen live stoet. Nochtan, al was die vrowe goet 7055[regelnummer] Gnoch martelere in derre wise, Ga naar margenoot+Die coninc van din paradise, Her Ihesus Kerst, har brudegoem, Die hars altoes nam groten goem In allen dis si lude of stille 7060[regelnummer] Ontfinc begerte in haren wille, Hi dedse sent op enen dach Sijn dat si woude, al sonder slach Van wapene ende passie dogen Selke, als ic u die sal betogen: 7065[regelnummer] Tin tiden dat Lutgart, die goede, Aldos met groten orewoede Int herte binnen was bevaen, So was op enen dach gedaen Collacie, ende oc waren mede 7070[regelnummer] Gesongen na den clostersede Compleeten, ende enwech gecregen Die vrowen harre rasten plegen Te dormtre wert, al moetgemeene. Daer was Lutgart, die maget rene, 7075[regelnummer] Mettin ijonfrowen int getal. Nu hort hoe si daer werden sal Dat si van herten so begert Al sonder glavie ende swert, Al sonder iser ende wapen. 7080[regelnummer] Die vrowe goet, die op dat slapen Wel lettel achtte, was gestaen Dar si te bedde soude gaen; Daer stont si also lange wile Dat een wel mochte ene halve milo 7085[regelnummer] Sijn overleden, eer si conde Ga naar margenoot+Gesitten neder op die sponde Van haren hedden, aldar si plach Te restene ende snachtes lach; Want daer si stont, began si schire 7090[regelnummer] Noch pensen omme die martire, Die si begerde ilanc so meer. Oc pensde si hoe wilen eer Die scone ijonge magedinc, Cecilie ende Katherine, 7095[regelnummer] Agnese, ende andre menege oc, Die so te Gode wert ontploc Har herte met gerechter minnen, Dat se ne conde nit verwinnen Die viant die se wilde vellen, 7100[regelnummer] Hen plagen liten ende quellen Met swarre pinen ende groet Dor sinen wille toter doet. Aldaer die magt van hogen prise So besech stont in derre wise 7105[regelnummer] Met pensene omme dese dinc, Got, die din wille gerne ontfinc, Hi dedse wesen dat si woude; Want daer si nedersitten soude So gaf ene adere enen crac 7110[regelnummer] Die iegen therte hare ate brao Nit anderssins dan of si ware Ontwe getrokken, die van hare Dat bloet so starke dede springen Dat sijt ne conde nit bedwingen. 7115[regelnummer] Want tirst dat si dat bloet vernam Ga naar margenoot+Dat also rasch gesprongen quam, So stont si op ende altehant Began si pinen metter hant Dat bloet te lettene, of si conde; 7120[regelnummer] Mar so si stopde meer die wonde Mar harre hant, so meer dat bloet In allen sinnen ute woet. Doe wart Lutgart, die fine maget, Daeraf en lettelkijn verssaget, 7125[regelnummer] Want si noch doe ne wiste nit Warumme dat het was geschit. Idoch so ginc si hare onteleeden Met hasten ende also gereeden, Dat si din bloede onttrekken mochte 7130[regelnummer] Die witte cleeder, diet besochtte Hare ende ghens, so dat men saen Die moste wringen ende dwaen. Dat daden sent twee andre nonnen
[pagina 72]
Die schire quamen toe geronnen 7135[regelnummer] Om ondervinden wat het ware, Dat si Lutgarden sagen hare Onteleeden met so groter haest, Want si der vrowen lagen naest, Dat was Lutgart ende YsabeelGa naar voetnoot1. 7140[regelnummer] Si holpen trekken hare en deel Der cleder ut, want si wel sagen Der vrowen noet al sonder vragen; Si sagen wel dat si was sere Gewondet, want ilanc so mere 7145[regelnummer] Dat bloet ut harre wonden spranc Ga naar margenoot+So rasch an harre beider danc, Dat sijt gestelpen nit ne conden Dor al dat sijs hen onderwonden. Daer hadde men van tween ijonfrowen 7150[regelnummer] Wel groet die were mogen schowen Die si daer voert te trideGa naar voetnoot2 brachten Alse omme letten ende hachten Dat bloet; mar dat ne didde nit, Want het sijn lopen nit ne lit 7155[regelnummer] Noch omme letten, no dor weren. Dat dedse beide so ververen, Dat Ysabeel ‘herna, walop!’ Om dat convent te wekkene op, Geroepen hadde, en hadt gedaen 7160[regelnummer] Die magt, die gerne wilde ontfaen Al dat hare oversenden woude Doe beide ende echt die Gods gewoude. Want si was emmer dis gewes Dat Got, die vol genaden es 7165[regelnummer] Ende oc gerecht in allen dingen, Also te pointe soude bringen Die dinc die hare was tevoren Gevallen, dat si sonder toren Dis wesen ende sonder vaer 7170[regelnummer] Wel mochte. Aldos so stont aldaer Nat ende wetGa naar voetnoot3 Lutgart, die goede, Ende al mesmakt van haren bloede, Dat even rasch ende even rive Alteenen spranc ut haren live, 7175[regelnummer] So dat si moste in corter stonde Ga naar margenoot+Gaen sitten, want si nit ne conde Op hare voet emmeer gestaen. Mar doe si sitten was gegaen En was si van din bloede nit 7180[regelnummer] Ontcommert, dat alteenen schit Van haren live al sonder stelpen, So dat ne conden nit gehelpen Noch min noch meer die vrowen hare, Die waren dis in groten vare 7185[regelnummer] Dat si dat leven soude laten, So sere ontdaen ende utermaten Sat si van bloedene ondercomen; Daertoe so was hare al benomen Van livechheidenGa naar voetnoot1 die gedane. 7190[regelnummer] Mar si, die was gereet te stane Al ut ende ut tin Godes wille, Si sat gebrawetGa naar voetnoot2 al stoe stille Ende alles hem gewerden lit; Want si die doet en duchtte nit, 7195[regelnummer] Mar die begerde ilane so mere, Te dogene om die Godes eere, In dire wijs dat mense sloge Te doet, wart dat also gedroge Die Godes wille endt mochte sijn. 7200[regelnummer] Mar alse dos die maget fijn Met staden hadde lange gnoch Gebloedet meer dan int gevoch, So dat si was bi niwte ghindeGa naar voetnoot3 Welna volcomen toten inde 7205[regelnummer] Van haren live ende op die doet, Die selve Got, die se geboet, Ga naar margenoot+Die wiste wel in wat maniren Hi soude also die dinc bekiren Dat si der magt in staden stonde, 7210[regelnummer] Hi stopde weder hare wonde Met paradijscher medicinen, So dat van commere ende pinen, Daer si verladen mede was, Die maget weder al genas. 7215[regelnummer] Oc hevet hi der vrowen saen Bescheedenlike doen verstaen, Aldaer si sat ter selver stede, Warumme dat hi lopen dede Dat bloet van hare ende om wat saken 7220[regelnummer] Dat hi se lit alse mesmaken Der wonden, die hi selve ontploec In harre siden ende loec Bi sinen wille oc weder lise.
[pagina 73]
Nu hort in welkerhande wise: 7225[regelnummer] Aldaer Lutgart, die vrowe, sat So ondercomen ende mat Ranc ende bleec, ende oc ontdaen Dat si die doet wel waende ontfaen, So ludde ene stemme boven hare 7230[regelnummer] Die seide lude ende oppenbare: ‘Lutgart, Gods utvercorne drut, Nu es die wille comen ut Van din dat gi met groten ghere Woudt wesen Godes martelere. 7235[regelnummer] Nu sidi worden sonder swert Dat gi so lange hebt begert; Ga naar margenoot+Dat sal u wesen wel vergouden Al hebdi dleven noch behouden: Want ic u segge al sonder waen 7240[regelnummer] Dat gi van Gode selt ontfaen Din selven loen van desen bloede Din Sente Agnese ontfinc, die goede, Van din dat si lit hare in trowen Dat hoft van haren buke howen.’ 7245[regelnummer] Doe dese wart har inde namen Die daer gevlogen lise quamen Van boven utin hemelrike, Die maget, die noch ijammerlike Mesmaket sat ende oc ontdaen 7250[regelnummer] Van haren bloede, es opgestaen Met blider herten ende sere Began te dankene onsen Here Van sinen menechfouden goede. Oc seide aldos Lutgart, die vroede: 7255[regelnummer] ‘Geweldech Here, almechtech Got, Her Ihesus Kerst, die u gebot Hebt over al die werelt wijt Ende oc altoes genadech sijt, Met allen rechte magic nu 7260[regelnummer] Dis loven ende danken u Met vriër herten, dat ic ben Getellet ende ontfaen met hen Die marteleren sijn genamet, Dats mettenghenen din betamet 7265[regelnummer] Roet van sinopre die parure, Die hen wel dikke wart te sure Ga naar margenoot+Eer si van desen live sehiden; Want beide braden ende sieden Si liten hen dor uwen wille, 7270[regelnummer] Ende anders oc lude ende stille Hen liten nemen hir dat leven; Daer over es hen nu gegeven Dat si met eeren spannen crone Daerboven in den hogen trone. 7275[regelnummer] Daer danken si, Got, Here mijn, U alle, want si comen sijn Daer alles leeds ende alre plagen En werdet nemmermeer gewagen; Daer es die blischap harde groet; 7280[regelnummer] Want so was scarper hir die doet, So meerre daer die vrowde es. Acharme, al benic nu gewes Dire eeren, noch en benic nit Daer alle pine ende al verdrit 7285[regelnummer] Geverret es; ellendech wijf! Hoe lange sal dit brosche lijf Gedurech sijn mi, armer weesen? Of gi mi dan te Sente Agneesen Wilt leggen, Here, al benic noch 7290[regelnummer] Onwerdech dis, so laett mi doch It saen volcomen tuwen rike, Daer ic Agnesen ewelike Beschowen moge, ende u, Got Here, Met hare oc danken emmermere 7295[regelnummer] Van alre ghesteliker baten Die gi mi hebt gewinnen laten Ga naar margenoot+In minen tide, ende oc van desen Dat gi mi hebt gelaten wesen Op desen tijt dat ic begere, 7300[regelnummer] Dat es, Got Here, u martelere.’ Antwerde gaf al sonder beide Die stemme weder ende seide: ‘Lutgart, des laett gewerden al Dengenen, die gerieven sal 7305[regelnummer] Die dinc also alse hi versteet Dat si best vuget, want hi wect Bat u gevoech ende alre menschen Dan menech doet, die pleget wenschen Daer sijn verlis geleget an. 7310[regelnummer] Nu lates hem gewerden dan; Hi sal die dinc also begaden Dat si sal comen bat te staden Dan of si na u wenschen quame. Nu weset dan in Godes name 7315[regelnummer] Gesont, welvarende ende vro, Ende oc voertan u pijnt also Te houdene, alse comt die dach Din men beschiwen nit ne mach, Dat u gemeerret si die crone. 7320[regelnummer] Nu sijt te rasten, maget schone, Al es dat sake dat hi merret, Die crone en werdt u nit ontferret; Sijt oc in hogen ende blide, Want gi wel comen selt te tide 7325[regelnummer] Daer gi den Hogsten selt beschowen Met Sente Agnesen, der ijonfrowen.’ Ga naar margenoot+Eer dese tale har inde nam, So wel te rasten weder quam Die maget, dat si lettel goet 7330[regelnummer] Geware wart dat se dat bloet Gekrenket hadde ochte it verswart. Dos wart die Godes brut, Lutgart, Dat si begerde al sonder sterven; Dos dedse har brudegoem verwerven, 7335[regelnummer] Her Ihesus Kerst, dat si begerde Tin tide al sonder slach van swerde. Doe dit gevil der maget vriGa naar voetnoot1
[pagina 74]
Was si den XXX ijaren bi; Dat seget die bescreef die vite, 7340[regelnummer] Die vroede man, die Iacobite, Diet wiste wel; want hem die vrowe Op minne ende op gerechte trowe Verlijde dis met haren monde. Dartoe so was die selve wonde, 7345[regelnummer] Die si tin tide aldaer ontfinc, Litteeken goet van derre dinc, Dat hare bleef tote op den dach Dat si die werelt utterst sach. Nu merket wel, dis biddic u, 7350[regelnummer] Hoe wel te pointe es comen nu En wart dat sprac en heilech wijf, Die lange leidde en salech lijf Te Milen binnen wilen eere, Die hadde ontfaen van onsen Here 7355[regelnummer] Die gracie dat si an din tide Der ijonger maget dis verlijde Ga naar margenoot+Ontplokenlic ende oppenbare, Dat si van Gode gheechent ware Genoet te wesene eewelike 7360[regelnummer] Daerboven in dat hemelrike Der vriër maget Sente Agneesen, Die noch met crachte noch met vreesen, Met luste noch met ouden treken En conde nit daertoe gebreken 7365[regelnummer] Die felle drake, die viant, Dat si ware hem gegaen in hant; Want so hi meer met selken dingen Die ijonge maget waende dwingen, So hisc starker vant daer iegen; 7370[regelnummer] Want eer die maget wel gedegen Dat hoevet lit hare ave slaen, Eer si in hant hem wilde gaen, Daromme spannet si nu crone Daerboven in den hogen trone 7375[regelnummer] Ende ewelike spannen sal. Metterre maget int getal So es Lutgart, die maget fijn, Ende oc sal sonder inde sijn Daerboven in dat hemelrike. 7380[regelnummer] Nu geve Got dat die gelike Van daer te comene oc gevallen Na desen live mote ons allen!	[tekstkritische noot]7020 l. mochten. margenoot+ f.123v^o. margenoot+ f.124r^o. voetnoot1 Vgl. Hooglied, 2, 4. voetnoot2 Zie bij vs. 6411. margenoot+ f.124v^o. [tekstkritische noot]7035 l. marteleren. [tekstkritische noot]7055 hs. G(e)noch. [tekstkritische noot]7090 hs. marti(li)re. - 7096 hs. ontploc(ken). [tekstkritische noot]7121 l. Met harre. margenoot+ f.125r^o. voetnoot1 Zie bij vs. 6401. margenoot+ f.125v^o. margenoot+ f.126r^o. margenoot+ f.126v^o. [tekstkritische noot]7151 l. cride - 2) Ook in den Proza-Rein. komt meermalen van crijt, strijdperk, de verbogen naamval cride voor; zie Mnl. Wdb. 3, 2102. voetnoot1 Deze Lutgart heet bij Cantimpré Lutgardis Limmos, bij Broeder Geraert Lutgard Lymons. margenoot+ f.127r^o. voetnoot2 Ook in den Proza-Rein. komt meermalen van crijt, strijdperk, de verbogen naamval cride voor; zie Mnl. Wdb. 3, 2102. voetnoot3 Een in het Mnl, zoover bekend is, nog niet gevonden bnw. met de bet. nat. Het woord is (met klankverkorting) gelijk aan het eng. wet; ags waét; ofri wét; afri. wiet. Zie E. Müller 2, 636; Richthofen 1145 Wetheit, vloeistof, komt voor Proza Sp. d. Souden, 36 b. margenoot+ f.127v^o. voetnoot1 Livechheit is hier voor het eerst in het Mnl. gevonden. Het beteekent hier levenskracht, gezondheid, gezonde vleeschkleur. Vgl. mnl. livich. Het mhd. líbecheil heeft eene andere beteekenis, nl. die van zwaarlijvigheid (Lexer). voetnoot2 Vgl. over braeuwen, breeuwen, J.W. Muller in Tijdsch. IX, 220 vlgg. voetnoot3 Bi niwte (nieute) ghinde (gehinde), d. i. zoo dicht mogelijk. Vgl boven vs. 5107 in verren ghinde. De uitdr. bi nieute (mhd. bi nihtin, bi nihte, hd. bei nichte, Grimm 7, 793) moet om eene nog niet verklaarde reden hare ontkennende beteekenis hebben afgelegd: zij het. eigenlijk volstrekt niet. margenoot+ f.128r^o. margenoot+ f.128v^o. margenoot+ f.129r^o. margenoot+ f.129v^o. margenoot+ f.130r^o. voetnoot1 Cant. II, 21: fuit autem annorum viginti et octo quando ei ista contigisse feruntur. [tekstkritische noot]7371 l. hovet. margenoot+ f.130v^o.

Vorige Volgende

XXI. Van din dat hare Onse Here gaf martilie te dogene.