Leven van Lutgart

[p. 1]

Sinte Lutgart. Tweede boek.

[p. 5]

tekstkritische noten

Sinte Lutgart. Tweede boek.

I. Tprologe.

⁺Nu hebbic u met waren warden

En deel der viten van Lutgarden
Verclart, gi heren ende vrowen,
Daer ic in mire goeder trowen
Gepinet hebbe al sonder wanc
Te houdene al den selven ganc
In didsche, ende in den selven wegen
Te gane, die ic vant geslegen
In din latine vore mi.
Nu hebbic van der maget vri
Geseget hoe si wart geboren
Ende oc van Gode sent vercoren
Te sire graciliker minnen;
Oc hebbic u wel doen bekinnen
Hoe si te Milen¹ wart begeven;
Ende hare wel gerakde leven,
Dat si daer leidde, hebdi gehoert.
Nu salic u vertrekken voert,
So ic dat cortelingest mach
Volbrengen, wis si sider plach
T Aiwires, daer si lange sent
Wel virtech ijar och daer omtrent
Met groten eeren droch abijt.
⁺Nu bidt, gi alle die hir sijt,
Wat uwer es grote ende clene,
Te Gode, dat hi mi verleene
So claren sin met schonre spraken,
Dat ic u moge cont gemaken
Wel menech schone exempelkin,
Dat slaet noch daer in dat latijn
Bescreven van der vrowen viten,
Warbi dat ic mi moge quiten
Van din gelove dat ic dede
Ende daer ic bant mi selven mede
In dat begin van desen werke.
Mar wonder sic ic ende merke
An selke liede die ic weet;
Ic siese comen so gereet,
Daer men van ouden ijeesten singet,
Oc daer men voert die sagen bringet
Van wigen och van tavelronden,
Daer wilen eer hen onderwonden
Te dichtene af die menestrele,
Die consten wel met selken spele
Die riese lokken ende tenen,
So dat si wars hen daden waenen.
Mar wonder hevet mi van desen
⁺Warumme si so gerne lesen
Van ouden sagen dat gedichte,
Ende oc geloeven also lichte
Din logeneren die se tellen,
Daer si hen gerne met gesellen,
Ende andre goede exempelkine
In didsch, in walsch ende in latine
Bescreven achter laten bliven.
Mar die die oude bourden scriven,
Si swegen bat, dat seggic hen;
Want ic dis wale soker ben
Dat si mesdoen sere utermaten
In din dat si den lieden laten
Die loegene horen over waer
Van dingen, die si tellen daer.
Ene andre pine hen van minnen
Te telne, die wel lettel kinnen

13 hs. gracililiker.

+ f. 4 r^o.

1 Milen. Het Benedictijner-nonnenklooster van Sinte-Katharina, waar Sinte Lutgart, nog geen dertien jaar oud, onder de kloostervrouwen aangenomen werd en elf jaar verbleef, stond te Sint-Truiden, buiten de Tiensche poort, nagenoeg ter plaats waar zich thans het stationsgebouw bevindt. Eerst in 1231, dus jaren nadat Sinte Lutgart dit klooster verlaten had, vestigden zich de kloosterzusters te Nonnen-Mielen, ongeveer 3 kilometer ten noorden van Sint-Truiden. De abdij, die sinds den naam van Nonnen-Mielen of Mielen droeg, werd op het einde der vorige eeuw, evenals vele andere, opgeheven. De plaats, waar zij stond, wordt thans nog Nonnen-Mielen genoemd.
De schuld dezer onnauwkeurigheid ligt aan den Latijnschen tekst, dien Willem van Afflighem vóór zijn verblijf te Sint-Truiden moet gevolgd hebben, zoo hij wezenlijk de schrijver van dit gedicht is.
M.J. Wolters, Notice historique sur l'ancienne abbaye noble de Milen près de St.-Trond, Gand, 1853.
J. Daris, Histoire du Diocèse et de la Principauté de Liège pendant le XIIIe et le XIV e siècle, Liège, 1891, p. 52. - 45 l. taenen.
63 l. Ende andre pinen, d. i. weer anderen(?).

+ f. 4 v^o.

+ f. 5 r^o.

[p. 6]

65

Och weten wat die minne si;

 

Dengenen seggic weder: spi!

 

Dat si van minnen dorren spreken

 

Die loes baraet ende arge treken

 

Bedekken metter minnen name,

70

Daer beide lachter ende blame

 

Af comet ende menech leet

 

⁺Dengenen, die dat ommecleet

 

Van derre minnen willen dragen.

 

Nochtan sie ic so wel behagen

75

Van derre truffen selken doeren

 

Dat rimen, dat sijt gerne horen.

 

Die hiraf spreken, sonder waen,

 

En hebben noch uit wel verstaen

 

Noch in hen selven nit ne kinnen

80

De vriheit van gerechter minnen:

 

Want Gode minnen, dats allene

 

Gerakde minne ende el negeene.

 

Die Gode minnet sonder wane

 

Met goeder herten ende stranc,

85

Hem pinet houden goede seden

 

Getrowelic in allen steden,

 

Dat es degene die so levet

 

Dat hi den prijs van minnen hevet.

 

Ene andre sijn die achemeren

90

Die loegene ende so pareren,

 

Die si van wonderliken saken

 

Na haren wille selve maken,

 

Dat si kaitiven ende riesen

 

Doen haren tijt daer met verliesen:

95

Daer doen si stomme beesten spreken,

 

⁺Daer doen si simmen speren breken,

 

Daer doen si rammen messen singen¹,

 

Din esel dansen ende springen,

 

Dat hem wel qualic vugen soude,

100

Wart dat hi dis it plegen woude,

 

Nu dat sijn wesen ons betoeget;

 

Mar die din esel meer verhoeget,

 

Och die hem meer ambachtes gevet

 

Na die nature, die hi hevet,

105

Dan eenen sac ter moelen dragen,

 

Met rechte mach hijs hem beclagen.

 

Mar bi din esel, die nit el

 

En can gedoen, noch ander spel

 

Betogen dan nature hem leeret,

110

(Die alle dinc te pointe keeret)

 

Ende allewege en esel blivet

 

So wat dat men van heme scrivet;

 

Ende oc bi andren beesten mede,

 

Die altoes houden haren sede

115

Din hen verleenet die nature,

 

So provic u dat creature

 

En was gemaket nie engeene

 

So doer alse es die mensche allene:

 

Want hi sijn wesen meer onschonet

120

Met quaden werken, die hi tonet,

 

⁺Dan andre dire ende andre beesten,

 

Die der naturen bat geleesten

 

Na haren wesene hare werke,

 

Dan selke menschen, als ic merke

125

An harre wisen, doen de hare;

 

Dit togt hem selven oppenbare.

 

Die dan van beesten scriven woude,

 

Hem selven tirst hi noemen soude,

 

Na dat mi dunkt in minen wane;

130

Want die hem rimen pijnt te slane

 

Van stommen diren ende trachten

 

Van hen dis si wel lettel achten,

 

Och die hem pijnt met schonen warden

 

Te dichtene it van din luparden,

135

Van simmen ende cokatrisen

 

Ende andren beesten, die daer bisen

 

Beide achter bosche ende achter heiden,

 

Ende andre goede besechheiden

 

Verroekelosen al die wile

140

Dullic om sos gedane ghile,

 

Mi dunke dat hem wel betaemt

 

Dat hi oc beeste si genaemt;

 

Mi dunket hi wel een cornut;

 

⁺Want alse hi heft gesegt al ut,

145

Soc nes mar scheren ende schop

 

Al daer hi heft gemuset op.

 

Mar die daer sagen van den diren

 

En roeket uit, welt hi bekiren

 

An een gedichte sinen moet

150

Dat vromelic es ende goet,

 

So come sitten hir bi mi:

 

Die vite van der maget vri

 

Lutgarden, welt hi hem gesellen

 

Met mi, die sal ic hem voltellen;

155

Daer sal hi mogen vinden in,

 

Opdat hi willet sinen sin

 

Daertoe bekiren, die bispele

 

Van prise goet ende dire vele,

 

Opdat hi vrudt, die selen comen

160

Te baten hem ende oc te vromen.

 

Ic seggu wel in wat maniren:

 

Welt hi den sin daertoe bekiren

 

So dat hi moge al ut verstaen

 

Mijn dicht, hi mages bate ontfaen;

165

En can hi dis gedoen nit wel,

 

So radic hem dat hi it el

 

Ga suken, dat hi moge lesen;

 

⁺Want over eene lesse wesen

 

Ende nit onthouden dat men seit,

170

Dat es verloren arbeit.

 

Ware imen oc die nit ne rochte

 

Mijns rimens och nit goet en dochte

 

Mijn dicht, dat ic hir nu bedide,

 

Dengenen badic ende riede

+ f. 5 v^o.

+ f. 6 r^o.

1 Toespeling op Reindert I, 2948 vlgg. 147 l. der. - 170 l. (of d. i.) arebeit. Zie: Inleiding, Versbouw, Diaeresis, Medeklinkers, 3.

+ f. 6 v^o.

+ f. 7 r^o.

+ f. 7 v^o.

[p. 7]

175

Deen van den tween: och dat hi swege

 

Al stille, och dat hi ginge en wege

 

Al sonder beiden sire verde,

 

Daer hi dengenen nit ne derde

 

Met sire nosen, die hir sijn

180

Versament om die tale mijn

 

Te horne die ic seggen sal.

 

Nu motu geven Got geval,

 

Dat gi se motet so volhoren

 

Van buten alle metten oren,

185

Dat si int herte binnen blive

 

Ende ewelic daerin beclive,

 

So dat si drage vrocht daerbinnen.

 

Nu sal ic moten saen beginnen

 

Dat ander deel van desen werke.

190

Bidt Gode dat hi mi gesterke

 

Ende oc gewege in dese vart!

 

⁺Daertoe so mote mi Lutgart,

 

Die maget edel ende goet,

 

Verleenen gracie ende spoet

195

Dat ic met eeren ende vromen

 

Des werkes mote al over comen. Amen.

+ f. 8 r^o.

89 l. Ende andre, d. i. weer anderen (?).