Lust en Gratie. Jaargang 12

[p. 29]

Sjuul Deckwitz
Oorlog in mijn kleine wereld

In mijn kleine wereld is mijn vader de enige die actief aan een oorlog heeft deelgenomen. Men noemde het politionele acties, maar het was natuurlijk een oorlog. Of hij ooit een schot heeft gelost, is een in nevelen gehuld feit; hij had de zorg voor een kudde legertrucks in Bandung. Smeerolie en onderdelen. Schieten garagisten ook?

Zijn tropenuniform lag in de legergroene bagagekist op zolder en die kist zijn we nu nog niet kwijt, want mijn broer meende terecht dat het behoud van deze kist het behoud van de herinnering aan zijn vader was. Op den duur ging mijn moeder de kist gebruiken als archief voor haar naaipatronen - er was plaats genoeg daar, boven op het uniform. Die naaipatronen heb ik maar terecht behouden als herinnering aan de vrouw die vier jaar op mijn vader heeft gewacht terwijl hij in Indonesie - ja, terwijl hij in Indonesie IETS deed. Want veel vertelde hij niet over zijn tijd daar.

Later, op verjaardagsfeestjes waar ik onderhand ook wijn mocht drinken, liet een oom wel eens iets vallen over ‘de dochter van de kapitein’ of ‘heel goed passen op de vrouw van de majoor’. Mijn moeder keek dan zuur en vader zelf lachte maar wat. O, dacht ik, dat zal wel de reden zijn dat hij zwijgt. Slechts één anekdote vond hij, een paar jaar voor zijn dood, veilig genoeg om te vertellen. Samen met een andere sergeant zeulde hij voor de majoor een voorraad jenever de heuvel op - en bij elke bocht namen ze een slokje, dat was gebruikelijk, dat moest, en als ze niet dronken boven kwamen, was de majoor boos. Een prettige herinnering, aan zijn gezicht te zien. Ik geloof niet dat hij ooit opgewonden zou zijn geweest over het visum aan de deserteur Poncke Princen. Het kon hem niet schelen.

Na vaders oorlog in Amsterdam, die hem van straat plukte en op transport zette naar Duitsland, kon geen enkele oorlog hem meer verleiden tot het doen van uitspraken. Oorlog op het journaal, zoals bijvoorbeeld in Vietnam, maakte hem zenuwachtig en rusteloos. Drie brandende sigaretten op de rand van de asbak en de behoefte om in de schuur te gaan klussen. Mijn vader sloeg veel. Mijn moeder weet dat aan ‘alles wat hij heeft meegemaakt’ en met een rood oor van de slag aanvaardden we dat dan maar. Hij hield pas op met slaan toen mijn broer en ik een eigenlijk gematigde

[p. 30]

uithaal naar mijn moeder niet meer konden velen. Wij sloegen plotseling - verenigd door een vreemde verbijstering over zoveel moed - samen terug en toen sloop HIJ weg met een rood hoofd.

We hebben het er niet meer over. We zwijgen nu al weer jaren. Vader heeft ons in 1967 meegenomen naar Duitsland om te laten zien waar hij toen werkte. Ik kan me er nauwelijks meer iets van herinneren, we waren allemaal zenuwachtig. En op een andere vakantie in Tsjecho-Slowakije moesten we aan de rand van kamp Theresienstadt een tentoonstelling zien van kindertekeningen die daar in de oorlog gemaakt waren. Dom genoeg liep ik de verkeerde deur uit en verdwaalde toen tussen de barakken. Er was geen mens te zien. Dom genoeg zag ik een oude houten paal met richtingaanwijzers en zocht het woord ‘uitgang’. Het was erg warm en de grond onder mijn voeten was okergeel. Verwilderd trof ik bij een gebouw met verbrandingsovens (er lagen rozen op de as) een Frans echtpaar. Ze beloofden me naar de uitgang te leiden, maar eerst heb ik in hun gezelschap operatietafels en een stukje zeep, gemaakt van mens, gezien.

‘Verdwaald in het kamp, dat moet HAAR gebeuren’, riep mijn moeder kwaad toen ze me zag aankomen.

Ik was het jarenlang vergeten, tot ik ooit, met mijn moeder op de bank gezeten, in een televisiedocumentaire datzelfde stukje zeep weer zag.

‘Dat heb ik gezien!’ riep ik.

‘Welnee’, zei mijn moeder.

Enfin.

Mijn broer vertelde me niet lang geleden dat hij binnen tien minuten gereed kan zijn voor vertrek ‘mocht er iets gebeuren’. Bij het geringste vertoon van krijgsgeweld in de Noordhollandse duinen (hij woont mooi) zal hij zijn jonge gezin inladen om, als het maar enigszins mogelijk is, vluchteling te worden. Hij wil niet meeschieten. Hij heeft me verleden week overgehaald om lid te worden van de Dierenbescherming.

Zo staat het er voor met de oorlog in mijn kleine wereld. Op de televisie zijn nu zo veel oorlogen door elkaar heen te bezichtigen dat ik zelfs van de Eerste Wereldoorlog meer heb gezien dan ik voor mogelijk hield.

De meningen die elke keurige socialisties-pacifist (laatje toch nakijken) er op na houdt, zal ik de lezers besparen. Ik ben de laatste jaren blij dat mijn ouders beiden te jong zijn overleden. Mijn vader zou nu wel acht brandende sigaretten in de asbak deponeren en mijn moeder, heus waar, zou gewoonweg flippen als ze Sarajevo zag of, zoals haar zo geliefde BBC het zegt: ‘The Tjetsjen capital, Grozny’.