Lust en Gratie. Jaargang 6

[p. 70]

de dag van klein henkie
Sjuul Deckwitz

Gisteren, 18 april, was het prachtig weer. De zon kwam niet helemaal door een nevel heen, en in een kwiek tempo strooide het carillon van de Westerkerk zijn klanken over de stad. ‘Allen die willen te kap'ren varen, moeten mannen met baarden zijn...’ neuriede ik ergens van binnen, terwijl ik toch ook lag te huilen op het versleten Perzische tapijt en de kat zijn pootjes waste naast mijn schokkende hoofd.

Ik was verlaten, door wie - ach, wat doet dat ertoe? Ik zou een fijne beschrijving kunnen geven van haar en van de sufferd waar ze nu de liefdeswals mee wil doen, maar dat is natrappen en daar sta ik boven. Ik bedoel, ze kan de pen niet zo vaardig hanteren als ik en dus niks terugdoen. Laat het voldoende zijn te weten dat mijn twinkelende bon-mots, krachtige persoonlijkheid en brede aandacht haar niet langer boeiden. Ik was volledig overtuigd van mijn charmes, maar onder mijn overmoedige neus zat ze met die sufferd in het café op de hoek. Het is toch zo gevaarlijk, de indruk te wekken dat je alles wel aan kan... de sufferd wekte die indruk niet, integendeel. De sufferd riep maar dat ze niet zonder haar kon leven en de aantrekkingskracht van die uitroep was fataal.

Onderhand lag ik wel krachteloos te wenen, terwijl er genoeg te doen was. Ik moest naar de wasserette en een lezing herzien en een artikel afmaken en iedereen bellen en vertellen dat het uit was. Wat doen andere mensen, die eerste dag dat je weer alleen staat? Ik draaide me om (want ik lag voorover te huilen, in die super-weggeworpen positie waarbij je ook met de vuisten op de grond kan slaan) en liet tot me doordringen dat ik zesendertig jaar oud was. De kat staarde me aan. Ineens, het was wonderlijk, hoorde ik een stem die zei: ‘Lul, ga fietsen.’

Toen Pisuisse de beroemde actrice Fie Carelsen verliet, troostte iemand haar met de woorden: ‘Laat maar zien wat hij aan jou verloren heeft.’ Ook ik zou dat laten zien, ik ging fietsen. En als ik het later

[p. 71]

grondig had laten zien, en ze kwam met hangende pootjes terug, nou dan zei ik: ‘Nee, ik heb al een ander.’ Er komt immers altijd een ander. Naast de meest vervuilde rivier blijven de perelaars bloeien.

Dat beeld van die vervuilde rivier bracht me op het idee, de Amstel te volgen langs zijn kronkelende boorden. Ik pakte het studieuze boek dat mij moest helpen de lezing te herzien en deed het in een rugzakje.

Wat was het heerlijk om de stad uit te rijden. Amsterdam - de liefde die me nooit in de steek laat. Ik kon alweer denken, want ik bedacht meteen dat een stad me natuurlijk niet kon verlaten. Ik hield zoveel van Amsterdam dat ìk Amsterdam eeuwig trouw zou blijven. Maar dat gaf ook een mooi gevoel.

Weteringschans, Frederiksplein, Amsteldijk. Mijn moeder kon zo vertederd zeggen als ze door de stad liep: ‘Kind, daar heb ik wat voetstappen liggen.’ En dan wees ze naar het Rokin of naar het stoepje voor het atelier van de firma Essie de Vries in de Warmoesstraat. Ik was dol op mijn moeder en staarde dan even mèt haar stil naar dat plaveisel.

Op de Amsteldijk liggen voetstappen van mijn moeder en mij samen (want ergens bevond zich daar de geschenkenwinkel van Douwe Egberts-vijf miljoen punten voor een robuuste koffiepot) maar ook van mij alléén. Wat ben ik ongelukkig geweest op die Amsteldijk, jong en ongelukkig. Hoewel ik nog steeds jong ben, maar minder jong dan vijftien jaar geleden.

Zie je wel, zei ik tegen mezelf, het is heel goed dat je hier fietst. Als je was blijven wenen op het tapijt, had je niet kunnen bedenken dat alles vergankelijk is - ongeluk, vrouwen, zij komen en gaan en ook je lieve moeder heeft het loodje gelegd. En jij? Jij fietst nog.

In de buurt van Zorgvlied, waar oma Hoedeman ligt en de vader van Tanja Schuit, viel me op dat meer mensen alleen door het landschap gingen. Op de fiets, in een bootje, wandelend, en een aantal lag in het gras met een boek. De eerste echtparen hadden zich al aan het water gezet, onder een vissersparasol/pluie, hij met een hengel en zij met een breiwerkje.

Tegen het hek van Zorgvlied stond een dame in joggingpak de beenspieren te rekken en een andere dame wandelde het hek uit met een plastic tasje. Nu wàs het ook een mooie dag om een graf te gaan verzorgen. Het leek wel, of er in die tas een voetbal zat, zoniet dan wel een hoofd.

Ik ben van nature heel morbide. Ik sluit mijn ogen niet graag voor

[p. 72]

het feit, dat er graven geruimd worden. Was de dame geconfronteerd met de ruiming van het haar zo dierbare graf en riep ze gegriefd: ‘Hier met dat hoofd, dat is het hoofd van mijn man’?

Moest dan alles teloorgaan, zelfs grafrust? Ja, alles moet teloor, maar ik fietste voor mijn leven - voor mijn geestelijke gezondheid. De man van die dame lag dus rustig aangekleed onder de grond te wachten, met hoofd, evenals oma Hoedeman en de vader van Tanja Schuit.

Het was mijn plicht voort te gaan, en me met een positieve grondhouding onder de mensen te begeven. Het risico dat de Heer mij op de dag des Oordeels terzijde zou wuiven met de woorden ‘Ach, dat is dat vrouwtje dat altijd liep te janken om mislukte liefdes’ wilde ik niet nemen. Qua medemensen vielen de fietsers mij het meeste op, omdat ik zelf ook fietste. Het waren bijna allemaal mannen en die mannen vielen in twee groepen uiteen.

Er was de groep terlenka: grijze broek (te strak), zonnebril, petje, beige jek, sandalen. De groep terlenka reed op een gewone fiets, met geruite fietstas aan de bagagedrager. Hoewel ik een positieve grondhouding nastreefde, dacht ik bij het zien van terlenka aan ooms die te hard in kinderen knijpen en zure chefs.

En er was de groep corduroy: flodderpantalon, coltrui, wildmoderne grijze lokken, fietshandschoenen. De groep corduroy reed op de niet-tuttige sportfiets, ja, zelfs racefiets. Geen zonnebril. Allemaal blauwe oogjes! Ik schatte ze in op olijke reclamejongen en hupse wetenschappelijk medewerker.

terlenka keek niet naar mij, hij wendde wel broeierig het hoofd nu en dan, maar door die zonnebril kon je niet zien hoe de ogen stonden. corduroy keek eerst uitbundig naar mijn T-shirt en dan naar mijn fiets. Dit moesten, gezien hun leeftijd, allemaal vervroegd uitgetreden werknemers zijn, prille zestigers, nog vol levenslust - maar ja, was er nog een doel? Het is niet alleen de jeugd meer, die langs de straat schuimt met een klein centje op zak.

Bij café Het Kalfje zat het terras vol blauwe blazers van beide geslachten. De bolle geluiden die er uit kwamen waren heel erg en ik kon dus maar een kopje koffie drinken en slechts vijftien minuten in het studieuze boek kijken. Toch waren het mensen, met leed en goede eigenschappen en families en geheime zonden. Mijn vriendin Mary Verver is net als ik ook heel gevoelig voor mensentypen. In de tram bijvoorbeeld zou ze het naast een bolle blazer niet uithouden, dan

[p. 73]

[p. 74]

moet ze een ander plekje. De stinkende clochard waar niemand naast wil zitten deert haar niet.

Ik voegde me maar weer in de stroom vervroegd uitgetreden mannen en genoot van het landschap. Genoten zij ook? Af en toe zag ik een terlenka op een bankje zitten.

Er was iets in hun maintien, iets verborgens, iets loerends, alsof ze overwogen iemand een rotje tussen de wielen te gooien. De fietstas aan de stevige fiets gaf duidelijk een antwoord op de vraag ‘zijn deze heren gehuwd’. Ja, zij waren gehuwd met dames die collectief dachten ‘opgeruimd staat netjes’ en nu zorgeloos door de supermarkt wandelden.

De aandacht die de corduroys zo openlijk aan mij en mijn fiets besteedden deed me wel goed - aandacht is aandacht.

Maar door hun zwierige en flodderige aspect zag ik niet zozeer een huisvrouw op de achtergrond. Gescheiden vrije jongens waren het, met misschien al wel twee gezinslevens achter zich, op zoek naar een ‘vriendin’ of in het bezit van een ‘vriendin’ en in staat om desnoods een derde gezinsleven op poten te zetten.

Wat een wereld - maar toch, een wereld. Lentebries, jong vee, oude knapen op dunne bandjes en zon over de rivier.

Daar waar het landschap wat kalmer werd - minder volk, meer boerderijen - viel me op dat er her en der naast dure wagens jongeheren lagen op een handdoekje. De terlenka fietste er langs en langs en nog eens langs.

Eindelijk, bij een bosschage, zag ik een summier geklede jongeheer heel lang plassen. Misschien hoefde hij allang niet meer te plassen, maar hij hield nog wel zijn deel in de hand. Nou wilde ik het weten ook. Ik ging op een bankje zitten en wachtte af. De zoveelste terlenka liet zich snel zien. Hij legde zijn fiets zorgvuldig in het gras (met de fietstaskant naar boven) en begon een vriendelijke conversatie. Althans, hij wees al babbelend naar de zon en het water en verdween met de jongeheer in het bosschage. Ik had alle tijd. Vooral het afscheid dat deze twee personen van elkaar moesten nemen intrigeerde me. Een opgestoken hand en ‘nou, doei’?

Tijdens dit speurwerk, dat zeker ‘human interest’ genoemd kon worden, fietste een corduroy drie maal langs mijn bankje met een opgewekt ‘goedemiddag’. Natuurlijk! Al voortwielende was ik zogezegd een bewegend doel, zittend kon ik aangesproken worden. Ik hoefde maar terug te groeten en dan - ja, wat dan. Zelfs een corduroy weet, dat dames niet zomaar de bosjes in gaan.

[p. 75]

Een stukje verder rijden en dan een terrasje, dat zou zo'n corduroy een machtig mooi plan vinden. Ik werd erg kwaad. ik kon niemand nemen, in dit landschap van gepensioneerde ontrouw. Hun leeftijd was geen bezwaar (daar ben ik nooit kinderachtig in geweest) maar het geslacht wel. En ik dan? En ik dan? Zo donderde het door mijn hele wezen. Mijn fiets is een heel lieve jongen en ik heb hem toen vreselijk behandeld - van de ene versnelling in de andere ging het, voortjakkerend langs de landelijke schoonheid.

Waar waren de gepensioneerde tribaden met hun racefiets - hee, daar had nou niemand antwoord op. Nou, ik wel (hup, weer in zijn twee) - het was een uitgesproken geval van Klein Henkie die de kop opstak en de heren langs de weilanden voortstuwde. Klein Henkie is de benaming die een vriendin van me gaf aan dat deel van de man waar hij zo vaak achteraan loopt en zo trots op is. Gepensioneerde tribaden hebben geen Klein Henkie, daarom blijven ze thuis met een kruiswoordraadsel en een fijne natuurdocumentaire van de BBC op de video.

Maar mochten er dames zijn, die dus op oudere heren vallen, dan is het traject Amsterdam-Ouderkerk-Abcoude de omgeving om er eentje te vinden. Wat ik nodig had, was Mary Verver. Ze zou het vervelend vinden als ze het nieuws hoorde van een ander. ‘Mary, het is uit’, ging ik zeggen en dan mocht ik het hele verhaal vertellen aan een sympathiek oor. En Mary zou zeggen dat die vrouw mij nooit waard was geweest - vol plaatsvervangende verontwaardiging. En Mary zou zeggen dat ik sterk moest zijn, en mezelf hoog houden. Reken maar van yes - had ik al niet een hele dag zònder haar volop geleefd?