Roman van Karel den Grooten en zijne XII pairs

[p. 269]

Verklarende woordenlijst.

A.

Accotoen, II, 321, 449. Een gevoerd kleed, dat men onder de wapenrusting droeg. Verg. Huydecoper op stoke, 2^e D. bl. 137-139. Meyrick (in zijn Critical Inquiry into ancient armour I, p. 48,) geeft er de volgende beschrijving van: ‘......It would seem, that the Europeans derived the hauketon, or hoketon, from their Asiatic enemies during the crusades; and this countenances the supposition of Perizonius, who supposes the word a corrupted pronunciation of the Greek ὁχίτων. Boxhorn is anxious to derive it from the Welsh word actuum, which, he adds, implied a double cuirass; but though this British origin gives it an early date, infortunately for him, neither does the Welsh language afford any word at all like actuum, nor was the armour of that people in any instance a double cuirass. A German derivation from hauen, to “hew or cut,” and quittung “a riddance,” seems less probable than the Greek, especially as

[p. 270]

the Germans had their wambais, which answers the same purpose. Wether the Turks had adopted the Greek name and corrupted it, or the garment was originally Asiatic, and called by the Greeks, who might be ignorant of the real name, ho kiton, i.e. the tunic, when asked by the inquiring crusaders, may be matter of doubt; but the several corruptions of the word are in this order, hoketon, hoqueton, hauqueton, hauketon, haukton, auketon, aketon, actione, and acton. From the manuscript Chronicle of Bertrand du Guesclin, though compiled at the commencement of the fifteenth century, we learn that it was made of buckram, for, it is said: Le haucton fut fort, qui fut de bouquerant. And from the MS. Roman du Ride et du Ladre, that it was stuffed with cotton: Se tu vueil un auqueton Ne l'empli mie de coton Mais d'oeuvres de miséricorde Afinque diables ne te morde. Thus it differed from the wambais, which was of linen and stuffed with wool, being evidently a coarser garment. The use of cotton, too, implies its invention in a warm country, or at least in one in which cotton was in abundance. Perhaps originally it was of cotton cloth, or faced with silk, as is the Asiatic taste. It was certainly stitched, and that in an elegant manner, sometimes, indeed, with threads of gold, for the Roman de Gaydon speaks of,

[p. 271]

L'auqueton, qui d'or fu pointturez This garment was probably not introduced into England till the time of Richard the First after which it became, and continued for a long while, very prevalent.’

Achten, I, 272, meenen, vermoeden. Verg. kiliaen.

Achterhant hebben (De), II, 390, 554, het onderspit delven, het niet voordeelig hebben, waarvoor

tAchter hebben, I, 17, II, 4321; en in den Roman van Walewein vs. 1812: achterst werden.

Achter doen, II, 706, 852, (velthem bl. 225),

Achter setten, I, 1040, waarvoor men in den Roman van Walewein leest, vs. 4147: achterstellen,

Achterwart doen, II, 4375. Deze drie uitdrukkingen beteekenen alle: overwinnen, het voordeel op iemand hebben.

Achteren, II, 3894, uitstellen, verschuiven.

Achterwaren, I, 974, II, 2359, behoeden, verzorgen. Zie clignett Bijdragen enz. bl. 148-149.

Afgaen, II, 82, 1472, verlaten, begeven. Vergelijk over de constructie in de l.a. pl. Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 451, en zie verder De D. Doctrinale Gloss.

Alsberch, II, 321, 449, malienkolder. Zie de voorbeelden bijgebragt door huydecoper op stoke, 2^e D. bl. 136-137.

Alse, I, 1953, alzoo.

Altemale, I, 505, 546, 548 enz., geheel.

Ambacht, I, 167, handwerk. Zie 't Glossarium op de Doctrinale, en de daar aangehaalde schrijvers.

[p. 272]

Amie, I, 190, vriendin, bijzit. Flor. ende Blanc. 929, 934, 1045. Ferguut, 2924, 2451.

Amirael, II, 771, emir. Zie 't Gloss. op Flor. ende Blancef.

An, I, 1185, 1598, II, 127, 3443, 3525, 3609, 4137, V, 320, 1^e en 3^e persoon van 't ww.

onnen, gunnen. Verg. huydec. op stoke 3^e D. bl. 309. Ten onregte vindt men in de Gloss. op Ferguut en De Doctrinale den infinitivus annen aangenomen.

Anden, II, 3394, Handen II, 4084, zich (iets) aantrekken, wreken. Verg. de breede Aanteek. van huydecoper op stoke, 2^e D. bl. 451 en volgg. en clignett, Bijdr. bl. 367-368.

Ane, I, 248, aan, bij.

Ane, II, 1920, tegen. Heelu vs. 4920, 6559. Walewein, 5496, 5546. Vergelijk het duitsche ohne en zie het Wörterb. op Wigalois en huydec. op stoke.

Angaen, I, 483, 520, 836, II, 1885, aanvangen, doen. Zie kiliaen.

Anesien, I, 1984, aanzien, letten op iets, in 't oog houden.

Anetien, I, 53, 474, II, 2632, 3192, aantijgen. Walewein, vs. 5583: In peinsde noit, also helpe mi God, Dat mi mijn vrouwe tyet ane, en vs. 5813: In sout hem sciere doen becant Den lachter dien ghi hem tyet ane.

Anevaen, Partic. van anevaen, I, 837, aanvangen.

[p. 273]

Arabi, arabijn, V, 238, 306, arabiesch.

Artscoen, II, 450, 757, zadelboog. Ferguut, 1106, 1874, 3793. Walewein heeft archoen, 3694: Twe vlechtkine van gheluwen hare, Die over hare scoudren hinghen beide Tote upt archoen vanden ghereide.

Assalgieren, I, 622, 629, aanvallen, bespringen. Heelu, 3158, 7807. Ferguut heeft asselieren, 4202.

Avelois, II, 235, 925, Nederlander. Verg. Brab. Yeesten, 1^e D. bl. 96.

Aventure, II, 4363, toeval. Verg. de uitstekende monografie van jacob grimm, getiteld: Frau aventiure klopft an Beneckes Thür.

Aventuren, I, 1279, II, 1828, 1830, 1961, enz., op 't spel zetten, wagen.

B.

Bagelike, II, 740, 910, V, 227, behagelike, schoon, fraai, trotsch.

Bagen, II, 954, 1036, 2955, behagen, op zijn gemak zijn. Verg. huydec. op stoke 3^e D. bl. 473 en 1^e D. bl. 569-570.

Baliu, verwisseld met voogd, I, 226, 255.

Banderside, I, 454, 863, 1231, II, 388, 410, 443, 553, 1311, 2906, 2932, 2936, 2960, 3464, 4094, 4318, III, 36, IV, 83, aan den anderen kant, ter andere zijde. Vergel. de uitvoerige aanteek. in mijn Specimen de Velthemio p. 76^b-77^b. Bij de daar aangehaalde voorbeelden voege men

[p. 274]

nog: Walewein, 601, 787, 1098 en Willem van Oringhe vs. 213 (Belg. Museum 1843, p. 193). De Roman van Lancelot heeft daarvoor ob ander side, b.v. 5679: Here, hets waer, ende ic geloefs wel, Dat Dryas, die wreet es ende fel, Over den berch ob ander side Heeft enen broeder nu ten tide. en vs. 1221: Die riddre voer wech, ende die joncfrouwe Met hem, die dreef groten rouwe. Ende Dodineel ob ander side Voer oec wech ten selven tide. en wederom vs. 8974, enz.

Baren, I, 376, II, 3579, enz., zich vertoonen. Walewein, vs. 383: Ende reet wech al zonder beide Der waert dat hi den dach sach baren.

Bate, I, 1372, 1961, 2001, genoegdoening. Verg. Ferguut 4966, 4972.

Beckeneel, II, 495, 3748, 3816, ijzeren hoofddeksel dat de ridders onder den helm droegen. Zie huyd. op stoke, 2 D. bl. 140-141, en Ferguut 2397, 2701, 4785.

Beclippen, II, 2513, vangen, gevangen nemen. Kiliaen vertaalt het: Deprehendere, decipere sive capere transenna aut laqueo.

Becorten, II, 3203, ('t geding) bekorten (door een tweegevecht). Verg. II, 4010, III, 24.

Beden (Geven in), V, 15.

Begeven, I, 290, II, 1240, verlaten, I, 859, nalaten. Zie het Glossar. op Beatrijs.

[p. 275]

Begripen, III, 8, vergrijpen?

Behagelhede, II, 776, 3503, trotschheid, euvelmoed. Verg. Horae Belg. V, p. 106-107.

Beheet, I, 1071, bevel, II, 47, belofte. Verg. huyd. op stoke, 1^e D. bl. 370.

Beiden, I, 926, 1001, 1191, II, 356, 1301, wachten.

Bekin, II, 4543, kennis.

Beleggen, I, 523, 539, 643, 1023, 1146; Praet. beleide, I, 1286, belach 1516; Partic. belegen I, 12, belegeren. Zie huydecopers Proeve, 2^e D. bl. 379-386.

Belint, II, 2392, beland?

Belopen, II, 4455, achterhalen, in handen krijgen. Verg. stoke 3^e B. vs. 461 en 9^e B. vs. 1034.

Beloven, II, 2733, te vreden zijn, (zich) verheugen. Kiliaen heeft: Contentum esse: gaudere. Walewein 734: Walewein mochts hem wel beloven Dat hi zijn goede ors adde bescreden. Roman van Lancelot, II, 9925: Ende doet verstaen Dat ic mi van hare sere belove Vander feeste, die si in haren hove Mi dede als ic daer was.

Benemen, I, 311, 445, 702, II, 126, beletten, verhinderen. Velthem III B, C. 37, vs. 28, C. 44, vs. 57.

Bequelen, I, 731, in zwijm vallen. Kiliaen heeft elanguere, oblanguere. Vergel. quelen in

[p. 276]

de onzijdige beteekenis, in 't Gloss. op de Doctrinale.

Bereet, ww. bereden, I, 972, gereed maken.

Beroepen, II, 3689. Kiliaen, Provocare, in certamen vocare.

Besceet, I, 2127, grens, scheiding. Velth. bl. 273. (Si) Waren omtrent Neuwendike Ende int besceet, oec sekerlike, Tusscen Vlaendren ende Artoys.

Bescieten, I, 1724, II, 369, baten, helpen. Zie de voorbeelden uit velthem door mij bijgebragt Specimen de Velth., p. 108^b. Huydecoper kende het woord niet, en berispte lelong ten onregte op stoke, 2e. D. bl. 585 in fine.

Bescriden, II, 678, 3654, 3667, beschrijden, (een paard).

Bescudden, I, 570, 2128, II, 727, 1068 enz., beschermen. Zie 't Glossarium op de Doctrinale.

Besiden, namel. der waerheit, II, 1287.

Besloet, ww. besluten, I, 1252, baten, helpen. Verg. huydec. op stoke, 2^e D. bl. 431.

Besluten, II, 3119, opsluiten. Zie kiliaen.

Besniden, II, 1097, comprimere se, coarctare, abstinere (kiliaen).

Besondert, I, 2132, afgezonderd; II, 340, singulatim, (kil.), man tegen man.

Bestaden ter erden, II, 1651, begraven, zie kil.

Bestaen, I, 310, staan. Zoo ook Lev. van Jezus, C. 141. Kil. vertaalt het ook: constare, manere.

Bestaen, I, 628, II, 282, aanvallen. Verg. huydec. op stoke, 3^e D. bl. 97.

[p. 277]

Bestaen, bestoet, I, 615, vermaagschapt zijn. Ferguut 1413. Verg. kiliaen.

Beswaert, I, 1010, 1126, bezorgd. Kiliaen verwijst op beladen sijn, dat hij vertaalt: angi, sollicitum esse.

Betam, I, 735, 1199, 1222, ww. betemen, betamen. Verg. stoke 5 B. vs. 401.

Beternesse, I, 1373, vergoeding. Zie op Bate.

Beten, beiten, I, 1604, II, 1370; beden, IV, 120, van het paard stijgen.

Betren, I, 1394, 1658, 1735, 1998, vergoeden, boete doen. Ferguut heeft het in de bet. van vergelden, vs. 4401. Zie D. Doctrinale Gloss.

Bevaren, II, 4315, in zijne magt krijgen. Verg. beloopen.

Bevreden, II, 3564, de rust, den vrede bewaren. Zie kiliaen.

Bewerpen, V, 29, kil. informare, rem aliquam inchoare, hetzelfde als ons: ontwerpen. Zoo verklaar ik ook de plaatsen in Flor. en Blanc. waar hoffmann vertaalde: bekleiden.

Bi, I, 43, 324, 1798, II, 973, bij.

Bi, I, 742, 957, 1249, 1847, door.

Binnen desen, I, 640, ondertusschen. Zie huydecoper op stoke, 2^e D. bl. 110.

Blaem, I, 1124, blaam; hier evenwel hetgeen aanleiding tot blaam geeft. Kiliaen verwijst op laster en vertaalt dit dedecus, crimen, enz.

Bloet, I, 1720, V, 349, ontbloot, arm.

Boef, behoef, II, 2044, 2092, behoefte.

Boeft, ww. behoeven, II, 4343.

[p. 278]

Bokel, II, 4228, het middelste van een schild. Kiliaen umbo. Ziemann verklaart het in zijn mhd. Wörterb.: ‘erhâbne zierât von metall; ërzbeschlâg des schildes, besonders um die nâbe, im gêgensatze von rant.’ Verg. ook het Glossaire op de Chanson de Rolant, i.v. bucle.

Bordele, I, 97, 101, 145, enz. Vergelijk het Gloss. van roquefort i.v. Borde.

Boude, II, 393, 4105, stoutelijk.

Boven gaen, II, 467, overwinnen.

Breidel, II, 3732, toom, eigenlijk de stang die op de tong drukt? Verg. stoke 9 B. vs. 928 en bilderdyks Geslachtlijst i.v.

Breiden, gebreit, I, 84, II, 2295, verbreiden, vermeerderen, zie kiliaen op het woord.

Brulocht, I, 702, 779, 1032, bruiloft, huwelijk. Verg. clignett, Bijdr. bl. 48.

C, K, Qu.

Callen, II, 3890, zeggen, verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 457.

Castiden, I, 949, straffen, niet zoo als gewoonlijk berispen.

Keil, I, 679, keel.

Keytijf, II, 987, 2293, slecht mensch. Verg. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 288. Zie ook het Gloss. op Ferguut.

Kempe, II, 3589; kimpe, II, 3580, kemper, kampioen.

Kelect, II, 164 kelk.

[p. 279]

Kere (Met genen), I, 179, nooit; noch de eerste keer (als wij nog zeggen), noch de tweede, maar met genen kere.

Keren in (an) iemant, II, 1853, iets aan iemand overlaten.

Kersten, II, 137, christelijk.

Kersten doen, II, 2149, doopen. Zie huyd. op stoke, 1^e. D. bl. 24. Walewein, 5311: Waerdi noit ghedaen kerstijn Of sidi noch een sarrasijn?

Kerstenhede, II, 101, christenland.

Cierheit, I, 757, pracht, kostbaarheid. Verg. clignett, Bijdr. bl. 236, en 't Gloss. op de D. Doctrinale.

Kiesen scade, II, 926, 1016, schade lijden. Anders schade nemen, zie huydec. op stoke 1 D. bl. 47.

Cinglatoen, V, 205, kostbare stof, die men uit het oosten kreeg. Zie ziemann Mhd. Wb. i.v. ciclât, en roquefort Gloss. de la langue Romane, op Siglaton.

Kinnen, I, 1955, bekennen.

Cledekijn, I, 349, 1077, kleedje.

Clemmen, II, 2232, klimmen, in aanzien toenemen.

Condech, II, 1617, 2568, 3950, bekend. Velth. bl. 169. Zie heelu bl. 272.

Cont, I, 431, 1003, 1786, enz., bekend. Zie het Gloss. op de D. Doctrinale.

Core (Ter), ter cure, I, 456, II, 4358, wet ter deeg, bij uitstek. Verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 402-404.

[p. 280]

Coren winnen, I, 2137, koren bouwen. Akkerbouw heette vroeger ook lantwinnighe. Zie het Gloss. op de D. Doctrinale en de daar aangeh. schrijv.

Conroet, II, 332, hoop, bende. Zie van wyn, Aant. op heelu p. 161-163.

Cort houden, II, 507, dicht op de hielen zitten.

Cortelike, I, 733, 2099, II, 1267, weldra.

Cortelinge, V, 50, weldra. Ziet 't Gloss. op de Doctrinale.

Cracht, (Met groter), I, 371, zeer snel.

Crage, II, 4199, hals. Zie kiliaen en van hasselt aldaar, en der Minnen Loep, HS. fo. 13^d: Corts so worter een bestant Gheraemt van enen helen dage, Wye dat brake verloir sijn craghe. Ferguut, 2657.

Craken, V, 184, losbersten.

Cranc, II, 1329, 1534, zwak, klein; I, 1077, eenvoudig, arm; I, 1215, ziek. Vergelijk clarisse op de Heim. der Heim. bl. 278-279.

Cranken, I, 89, verzwakken.

Creieren, II, 4436, uitroepen, afkondigen. Zie de Gloss. op Ferguut en Flor. en Blancefl.

Crijt, II, 313, 355, 3218, kampplaats. Zie huyd. op stoke 3e D. bl. 288-289.

Cume, I, 120, 1885, naauwelijks.

Cuffie, II, 3747, ijzeren hoofddeksel, en niet zoo als huydecoper wil (op stoke 2^e D. bl. 141) ‘betrekkelijk tot de menigvuldige sieraaden op de helmen.’ Troj. Oorl., bij blommaert Oud Vl. Ged. I, p. 32, vs. 2738.

[p. 281]

Want si hadden hem af ghedaen Die cofie, ende souden hem thoet af slaen. Roman van Lancelot, II, 10652: Gaheret vor onder hen mettien, Ende sloech den enen vanden drien, Dat faelgierden daer ter stede Sijn helm entie cuffio mede, Ende tswert in ginc toten tanden. Tuffie in Walewein zal wel cuffie moeten zijn; Verg. ook roquefort Gloss. i.v. coiffe.

Quaet, I, 56, 878, 1995, II, 1250; in 't meervoud quadien, I, 598, II, 4180, kwaaddoener, booswicht, zie huydecoper op stoke, 1^e D. bl. 425, en 't Gloss. op de Doctrinale.

Quiten, II, 1006, 1896, betalen. Zie 't Gloss. op Flor. ende Blancefl.

D.

Dachcortinge, II, 53, tijdverdrijf. Zie 't Gloss. van Flor. ende Blancefl., en vergelijk de aanteek. op Beatrijs, bl. 55-56.

Dagen, I, 1000, vertoeven. Velthem bl. 70, 198, 294. De Rijmkr. bij kausler vs. 130, Walewein 3648: Doene wildi daer niet langher daghen 7010, 7577, 7606, enz. Ferguut vs. 39, 4978.

Dagen, I, 1709, 1727, 1925, II, 3680, 3692, indagen, voor den regter roepen. Zie kiliaen. Dagen komt bij onze oude schrijvers nog in

[p. 282]

verschillende beteekenissen voor, als: uitstellen, bij velthem p. 116 (zie kil.); als: behoeden in Ferguut, vs. 1666; als dag worden. Ferguut vs. 2446, en willem van hillegaersberch Gedichten, HS. fo. 69^b. Des morgens alst beghint te dagen Soe moghen wij wel mit rechte clagen Dattie nach gheweest is lanc.

Dale, I, 96, 580, 1140, in de laagte.

Danc hebben van iets, I, 1155, iets naar welgevallen voor iemand uitvallen.

Danc weten, I, 193, vergelden?

Danen, II, 2247, van daar.

Dans, dat en es, II, 4640.

Darren, I, 312, II, 274; dorren, II, 1638, durven. Ferguut, vs. 1916: Hebt mijns genade, in darre varen, Want in hebben vrient no maghen. waar Prof. visscher het verklaart: darren, daarheen!

Dat, I, 192, opdat, II, 273, omdat, I, 997, toen. Dat voor daar komt bij stoke dikwijls voor; zie den bladw.

Degen, 549, krijgsman, held. Verg. huydec. op stoke, 2^e. D. bl. 315. Van daar het adj. deghenlike, Walewein, 2253: Want hi vecht so deghenlike.

Deregarde, II, 450, buikriem waarmede de zadel bevestigd was. In Flor. ende Blancefl. leest men, 1515, darengherden, in velthem, p. 100 beter daremgerden. De Roman van Limborch heeft dargaerde, dat bilderdijk (Gesl. lijst I, 264) verklaart de arcgorde, van arc,

[p. 283]

arçon. Het voorbeeld door hoffmann ad Flor. bijgebragt uit de Glossen bij gerbert: darmgurtila, geeft eene juister afleiding aan de hand.

Derre, I, 487, 907, 1494, dezer. Zie van wyn op heelu, bl. 15-16.

Derven, II, 1625, missen. Verg. dorven.

Despijt, I, 1299, verachting. Het ond Fr. heeft ook despiter dat roquefort vertaalt: dédaigner, faire peu de cas, mépriser. Roman van Lancelot, HS. f^o. 47^a. Mi sont tu des conincs Urients sone, Mijn here Ywein, te seggene u nu, Dat hi in despite van u Uwen scilt afgeslaegen hevet. waarvoor men iets vroeger leest: Die hem tonwerden sinen scilt afsloech.

Destrueren, II, 171, 252, vernielen.

Dicken, I, 337, 895, 1672, 2112, dikwijls.

Dieden, II, 1319, dijen, gedijen. Verg. Prof. clarisse op de Heim der Heim., bl. 391, volg.

Diere, die er, I, 40, 179.

Dierlike, II, 144, dier.

Dietsch, II, 59, duitsch, de volkstaal, van diet, volk. Vergelijk grimm Gramm., I^3, S. 12-20.

Dinc, I, 34, res nostrae.

Doelde, ww. dolen, II, 2154, rondzwerven. Zie 't Gloss. op Floris en Blancefl.

Doere, doe er, I, 103.

Doetene, doet hem, I, 184.

Doetslagen, II, 1231, doodelijk? Wij zeggen nog: geslagen vijand. Verg. de aant. op de Heim. der Heim., bl. 477-478.

[p. 284]

Donen, II, 475, 3735, dreunen; zie kil. op 't woord, en verg. mijn Specimen, p. 111.

Dor, I, 180, 826, 1278, 1979, om. Verg. clignetts Bijdragen, bl. 318, volgg.

Dore, I, 327, 467, deur.

Dorliden, II, 711, doorgaan.

Dorperhede, I, 844, schanddaad. Verg. maerl. Spieg. Hist. 2 D. aant. bl. 97-100, huydecoper op stoke, 1 D. bl. 532-535, clignett, Bijdr. bl. 327, clarisse op de Heim. der Heim., 202, 218.

Dorven, I, 1114, II, 1043, 1930, 3233, behoeven. Verg. huydec. op stoke, 3 D., bl. 429.

Dragen, I, 1579, voordragen.

Drossate, II, 2358, Drossaart. Zie Doctr.

Druwen, V, 35, dreigen, zie kiliaen op druwen en drouwen, en van hasselt aldaar.

E.

Eerlike, I, 734, 1221, met eer, eervol.

Eerscap, zie Heerscap.

Eerst: So gi eerst moecht, I, 204, 230, zoö spoedig gij kunt. Beatrijs vs. 95: Hi reet soe hi ierst mochte, zoodat mijne aanmerk. aldaar bl. 37 vervalt.

Eersten, II, 3462, in de eerste plaats.

Elder waert, I, 930; elre waert, I, 1002, ergens anders heen.

Els, I, 1687, anders.

Ende nemen, I, 1759, sterven.

[p. 285]

Engien, I, 636, werktuig ter belegering, 't Fr. engin. Zoo ook velthem, p. 290, 217, 271; Walewein vs. 7679, 8011. In de Borchgravinne van Vergi (Oud-Vl. Ged. van blommaert 1 D. bl. 676) ensien. Chron. auctius j. de beka. (Bij matthaeus Anal. III. p. 198): ‘Mit magnelen, mit beeren, mit catten, mit evenhoghen ende mit ander angienen.’

En wege, I, 363, 491, 1432, weg. Verg. bilderdijk, Verh. over de Gesl. bl. 347.

Erre, I, 501, II, 1779, 2677, boos, vertoornd. Verg. het Gloss. op Flor. ende Blancefl. en clignetts Bijdr. bl. 240.

Erren, II, 2910, III, 29, boos zijn.

Essit, es het, I, 955, is het, is zij.

Evele, I, 1552, kwaad, euvel.

F.

Feeste, I, 267, 722, 1337, vreugde, feest.

Fet, II, 4020, feit, factum, facinus?

Fetijs, II, 1436, schoon, fraai, het Fransche fetis, dat roquefort verklaart: beau, bien fait. De vorm feytijs, faitijs komt meermalen voor; Rijmkr. bij kausler, vs. 5251: Ende voer voeren te Parijs Met Janen, harer dochter faytijs, vs. 6094: Dat hi quame te Parijs, Ende brochte met hem die maecht feytijs. De Borchgravinne van Vergi (blommaert, Oud-Vl. Ged. I D.) vs. 839:

[p. 286]

Want ghi mint nu ten tide Een scoen lief ende feitijs. en vs. 963: Haren vrient ende amijs, Die scoene was ende faitijs. Zoo ook in de fragmenten van Malaghijs (bij bilderdijk, N. Versch. IV, bl. 162: Ende gine spelen, seker sijts, Vor de scone vrouwe faytijts, waarmeê bilderdijk geen weg wist; hij verklaarde het: maaksel, gedicht.

Figure, I, 121, gestalte.

Fijn, fine, I, 348. 728, 783, 1378, schoon, bevallig

Fijn, II, 1448, einde. Zie huydecoper op stoke.

G.

Gaderen, II, 178, vergaderen.

Gaen in hant, II, 1177, gevangen worden.

Gaen om broet, I, 188, bedelen; de uitdrukking broet bidden was meer algemeen. Zie het Gloss. op de Sproke van Beatrijs.

Gaste, II, 1980, bezoeker? Verg. echter het Gloss. op de Doctrinale.

Geberen, I, 148, 606, II, 602, 4265, handelen, doen, kiliaen kent ook de beteekenis: tumultuare, turbare, en zoo is misschien I, 606 te verklaren; II, 602 moet aldus verstaan worden: hetgeen na het afhouwen der speren in den grond bleef staan, lieten zij gaan zonder er verder acht op te geven.

[p. 287]

Gebieden, I, 249, aanzeggen, aanbieden? rondzeggen, I, 611, lusten, willen.

Gebod, II, 4145, aanbod.

Gebreken, I, 462, breken.

Geclanc, I, 448, geluid.

Gedaegt, V, 306, bedaagd; wale gedaegt zal dan zijn zoo veel als: van gepasten ouderdom.

Geel, I, 260, 345; II, 2777, 3817, geheel.

Geert, I, 256; II, 2738, geëerd, edel. Zie huydecoper op stoke, 2 D. bl. 166.

Geet, gaat, ww. gaan, I, 78, 106. Verg. het Gloss. op de Doctrinale.

Geheet, I, 933, bevel, verg. Beheet, en zie huydecoper op stoke, I D. bl. 370. Het part. geheten dat in Ferguut vs. 5382 voorkomt, is van eten en niet van heten. Prof. visscher had het ook daar in het Gloss., als meestal, deerlijk mis.

Gehonen, I, 1576, bedriegen. Verg. het Gloss. op de Doctrinale, en de daar aangehaalde schrijvers.

Gehulpech, II, 1027, hulpvaardig.

Gelaten (Hem), II, 1598, 4374, zich houden, zich gedragen. Verg. Flor. ende Blancefl. Gloss.

Geleegt, ww. geliggen, I, 2047, gelegen liggen.

Gelesen, I, 1158, uitverkoren, uitgelezen.

Gelof, I, 1436, II, 1573, 2608, belofte. Verg. huydec. op stoke, 2 D. bl. 236. In Walewein komt het steeds voor in de beteckenis van gelofte, vs. 116, 198, 1202, 3598, 5637, enz.

Geloven, I, 1384, 1978, 2083, 2087, II,

[p. 288]

1120, geloven, I, 1693, toevertrouwen, toekennen. Verg. ziemann i.v. Gelouben.

Gemeenlike, I, 803, allen te zamen. Zie de Doctrinale op Ghemeen.

Gemic, II, 386, hetgeen men wenscht. Zie het Gloss. van de Dietsche Doctrinale.

Gemoeten, II, 445, ontmoeten, aanvallen. Velthem, p. 258, heeft ook gemoet voor strijd, aanval, choc: So vreselike was dit gemoet. Zoo ook in maerlants Troj. oorlog, (blommaert Oud-Vl. Ged. II, p. 89, vs. 1247: Wet dat wel, in waren saken, Nestor ware doet in dat gemoet, Ne ware sijn alsberch niet so goet. Het ww. gemoeten leest men o.a. in maerlants Rijmbijbel (HS. der Leidsche Bibl.) f^o. 53^c: Hem drien saltu ghemoten daer, Die sullen brenghen, dat is waer, Drie hoekijn, ende drie broet, ende wijn, Daerna soutu ghemoten saen Een trop van propheten. Verg. I Sam. 10.

Genant, II, 2192, genoemd. Dezen Duitschen vorm leest men dikwerf, b.v. Roman van Lancelot (HS. der Haagsche Bibl.) vs. 9986: Hi es here over dit lant, Ende es die hertoge Cales genant. Zoo ook stoke, 2 D. bl. 63, vs. 800, Vanden Houte, 139. Br. Yeesten, I B., vs. 246. Velthem, p. 16, enz.

[p. 289]

Genesen van kinde, II, 2131, 2189, baren. Zie clignett, Bijdr. p. 58-59.

Geninde (Met) II, 288, stoutelijk, dapper. Zie huydecoper op stoke, 2 D. bl. 330.

Geninden, I, 562, II, 337, zich verstouten, ondernemen. Zie t.l.a. pl.

Genoet, I, 120, gelijke. Verg. clignett, Bijdr. bl. 197-198. I, 780, 801, 1729, II, 542, pair, ridder. Verg. huydecoper op stoke.

Geonnen, II, 225, vergunnen. Verg. Doctr. Gloss.

Geonstechede, II, 1158, genegenheid, welwillendheid.

Geradech, II, 1027, raadgevend. Meestal, gelijk hier, met gehulpich te zamen gevoegd. Verg. 't Gloss. op Flor. ende Blancefl.

Geraken, II, 49, slagen. Verg. huydecoper op stoke, 3 D. bl. 166, en meijer op 't Leven van Jezus, bl. 339.

Gere, II, 432, begeerte. Zie 't Gloss. op de Doctrinale.

Geren, met den Genit. of acc., I, 147, 828, 967, 1073, 1117, 1524, II, 486, 577, begeeren.

Gereide, II, 371, zadel. Verg. clignett, Bijdr. bl. 225.

Gereiden, I, 1193, bereiden.

Geronnen, ww. rinnen, I, 461, rennen, aansnellen. Verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim., bl. 473.

Gesaegt, ww. saghen, I, 1043, zeggen.

Gescien (Mijn), I, 892, hetgeen met mij gebeurd is, verg. sijn gevaren.

[p. 290]

Gescouden, I, 885, gescholden, ww. schelden.

Gescut, II, 621, pijlen. Zie huydecoper op stoke, 1 D. bl. 410 en 426.

Gesien, I, 2073, zien.

Gesint, ww. sinden, I, 1689, 1740, zenden.

Gesmeten comen, II, 604, 1356, aangereden komen. Zoo ook velthem, III B.c. 9, vs. 63. Met gewout Smeet hi dwars in den strijt. waarvoor C. 10 vs. 1: Doen dien hertoge dwers sloech in. smijten is slaan. Zie mijn Specimen de Velth. p. 88 en 't Glossarium op de Doctrinale. Men vergelijke voorts de uitdrukking slaen met sporen, waarover zie mijn Specimen p. 81.

Gesmide, I, 1194, sieraad, hier paardentuig. Verg. clignett Bijdr. bl. 224.

Gesonde, II, 3285, gezondheid. Verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 168.

Gestaen sijn, I, 1627, 1887, zijn, staan.

Gesijn, part. van sijn, I, 592, II, 1447, geweest.

Getemen, I, 1864, V, 326, betamen. Verg. 't Gloss. op Flor. ende Blancefl.

Getogelike, V, 136, hetzelfde als hoveschelike; ridderlijk. Het Mhd. heeft gezogenlîch, dat ziemann verklaart: feiner erziehung gemäsz, ârtig, höflich. Nibel. not (ed. lachmann), Str. 545,1; 1037,1: 1379,1: waarvoor 1126,1; 1391,4; zühtechlîchen. Zie ook Troj. Oorl. (bij blommaert I D. bl. 29) vs. 2412.

Getroesten (Hem), II, 3627, vertrouwen hebben, moed houden. Verg. mijn Specimen p. 75.

[p. 291]

Getrouwen, I, 531, 1747, toevertrouwen; II, 33, vertrouwen, meenen. Verg. Geloven.

Gevaren (Sijn), V, 14, hetgeen hem overkomen was. Roman van Lancelot f^o 42, rect. a: Ende si telde haren vader Hare gevarnesse algader.

Gevoech, I, 935, II. 3753, wat voegzaam is, wat lust; zie het Gloss. op de D. Doctrinale.

Gewaerlike, I, 786, waarlijk.

Gevrient, II, 1706, 3936, vriend. Leven van St. Amand, I, 3727, II, 4665. Borchgr. van Vergi, vs. 36, waar blommaert het verkeerdelijk verklaart: vriendschap.

Geweldig, I, 1357, 1923, magtig.

Gewelt, II, 968; gewout, II, 4316, magt, kracht.

Gewerde, ww. geweren? I, 1637, zich verwaardigen?

Gewerden, II, 1732, 1735, doen. Kil. Laet mij gewerden, sine me quod volo facere; permitte ut faciam quod institui sive incepi.

Gewesen, I, 399, II, 983, geweest, men lette op de conjugatie met het hulpww. hebben.

Gier, II, 4261, gier, vultur. Heelu noemt zijnen held dikwijls een leeuw. Verg. evenwel Dr. de vries in de N.W. der M.v.N. Lett. VI, bl. 166.

Glavie, II, 3733, speer.

Goer, II, 684, slijk, zie kiliaen. 't Leven van Jezus (uitg. van Prof. meijer) C. 179, (p. 164): ‘(Jhs.) makde goer van sire speeklen ende van der erden,’ waarvoor johan IX:6 heeft: ‘spuit

[p. 292]

humi et fecit lutum ex sputo.’ Maerlant gebruikte muedre in den Rijmbijbel. Zie Prof. meijer t.a. pl. p. 360.

Gout, golt, ww. gelden, II, 1005, waard zijn, opbrengen.

Graet, V, 228, trap, Brab. Yeesten, II B. vs. 876. Maerl. Rijmbijbel Fo. 73^a: Een groot sitten van yvore, Ghecleet myt golde, als iet hore, Dat men een trone bij namen hiet: Met ses graden, als men bediet, Ghinc mer toe als men daerop sat.

Graven, I, 1218, begraven. Zie 't Leven van Jezus, in 't Register.

Greit, ww. greien, greiden, II, 3479, behagen. Zie m. de vries op de fragm. van Barlaäm en Josaphat I, vs. 53, (in de jagers Taalk. Mag. IV D. bl. 54).

Grief, gerief, I, 2038.

H.

Haddi, had gi, I, 845.

Haddijs, had hi des, I, 700.

Hal, ww. helen, I, 1775, verhelen, verbergen.

Hameide, I, 469, sluitboom. Zie v. wyn, Aant. op heelu bl. 115.

Hancst, II, 996, angst. In Hant gaen, I, 1511, in 't bezit komen.

In Hant hebben, II, 1622, bezitten.

In Hant houden, I, 672, 1832, bezitten.

Hant (Houden onder), II, 228, bezitten.

[p. 293]

Harde, I, 125, 159, 232, 331, enz., zeer.

Heerscap, I, 88, 1096, II, 2415, heerschappij, magt. Zie kiliaen en van hasselt aldaar.

Heet, I, 1840, 2014, II, 1427, 1510, eed.

Heidenesse, II, 67, 2047, 2125, het heidensche land (denkelijk Palestina, want er wordt gesproken van eene bedevaart. Verg. V, 277, 342.)

Heit, I, 1844, heet.

Heiten, II, 1650; heten, II, 1917, eten.

Helegen, II, 161, reliquien. Verg. Reinart de Vos, vs. 83.

Hem, I, 430, enz., zich.

Hen, I, 48, 246, enz., zich.

Herden, II, 1731, volhouden. Zie 't Glossarium op de D. Doctrinale.

Here, II, 590, eer.

Hiesch, ww. heschen, I, 1565, II, 2963, ei schen. Ten onregte leidt Prof. visscher het in 't Gloss. op Ferguut af van hieten, heeten.

Hieten, I, 1954, noemen zeggen.

Hieten, I, 295, 303, 326, ptc. geheten, 358, 583, II, 970, heeten, bevelen.

Hilt, I, 981, 1732, helde, I, 1555, ww. houden.

Hoefsch, I, 954, 1694, 2010, hoofsch, heusch, welgemanierd. Verg. mijne aanteek. op de Sproke van Beatrijs, bl. 38.

Hoene, hoe hem, II, 112.

Hoet, II, 761, 766, 786, 1996, hoofd.

Hogen, I, 1361, verheven worden. Verg. Nederen.

In Hogen worden, I, 1474; in H. sijn, II,

[p. 294]

1040, verheugd worden, zijn. Verg. huydecoper op stoke 3^e D. bl. 263-264.

Holde, II, 202, houde, behoude.

Horedi, II, 72, 79, hoordet gij.

Houde; I, 750, II, 2855, spoedig. Zie 't Gloss. op de Doctrinale. Het II, 2855 bijgevoegde harde schijnt de meening van grimm, Gramm. III, 241 omver te stooten.

Houden, I, 1080, stilhouden, wachten; het HD. halten, van waar halt, halte. Clerk der l. Landen bl. 167: Ick wil ryden tot Hermen van Woerden, die hout daer buiten mitten voglen.’ Roman van Lancelot f^o. 44^b. - Si bleef houdende nadien, Alse diene woude bat besien.

Horne, I 29, 1808, II, 2847, ww. horen. 't Is de casus obliq. afhangende van te.

Hovede (Brengen te), II, 1297, ten einde brengen. Zoo ook in den Roman van Lancelot, vs. 1923: Walewein sprac: ‘Here, soudemen mogen Die stucken weder te gader voegen?’ - ‘Jaet, herde wel,’ sprac hi daer nare, ‘Opdat die ridder hier ware, Die davonturen te hoefde al Van den Grale bringen sal. en vs. 3347: Hoedt di wel, ende wacht daer af, Dattu niet en coems op dit kerchof Om te hoefde tenegen uren Te bringene die avonturen Die hier sijn ende plegen te sine, Want het ware verloren pine. Het Fransche traire, venir à chief, dat roquefort ver-

[p. 295]

taalt: mettre à fin. Bénoît de st^r. more, Roman de Troye (HS. der K.K. Bibl. te Weenen) f^o. 76^d: Mais chose qui le jor fust faite Ne puet estre à chief traite.

Huet, I, 1844, huid.

Hulde, II, 1169, genegenheid. Assenede schreef houde, Flor. ende Blancefl. vs. 2326.

Hulpe, I, 481, 685, 728, II, 2333, uitroep van smart. Verg. grimm, Gramm. III, 297.

Hulpen, I, 234, helpen; hulptertoe, help daartoe.

Huut, II, 1981, uut, uit.

Huwen, I, 182, 749, trouwen.

I, Y.

Jaersavont, II, 1905, avond voor nieuwe jaar; Verg. huydec. op stoke 1^e D. bl. 319.

Jeeste, I, 984, 1338, geschiedenis.

Iegerincs, I, 698, II, 47, 1791, 3997, V, 114, ergens; anders ook iewerincs, ieweren, zie v. wyn op heelu bl. 177.

Iewer, II, 2723, ergens.

Yle, II, 3559, eiland, het Fr. île.

Inde, I, 364, II, 12, einde.

Inde doen, II, 322, sterven.

Inde, ww. inden, I, 1968, II, 23, 25, 2802, eindigen.

Intoe, II, 1713, daarenboven. Is het itoe in het Leven van Jezus ook ons intoe (ītoe)? Zie aldaar p. 363.

Inwart, II, 4427, naar binnen; Walewein, vs. 6949:

[p. 296]

en vs. 7011: Een ridder Die quam hier inwart metter vaert.

Joye, I, 566, II, 1923, vreugde. Zie clignett Bijdr. bl. 342, en mijn Specim. de Velth. p. 124.

Yraude, I, 1342, herout, muzikant. Zie 't Gloss. op de Doctrinale.

L.

Lachter, I, 111, 258, 591, 1596, 1849, schande. Zie van wyn, Aanteek. op Heelu, bl. 124 volg.

Lachteren, II, 3379, lasteren. Zie t.l.a. pl.

Lachterleec, II, 3235; lachterlike, II, 3395, schandelijk.

Lantwinnen, II, 2178, het land bebouwen. Zie 't Gloss. op de Doctr. en huyd. Proeve, III, 234.

Laschen, II, 439, ophouden. Verg. ziemann, Mhd. Wb. in Lëschen.

Leet, I, 45, 74, 1038, ww. liden, doorgaan.

Leet, I, 705, ww. leden, leet doen.

Leidise, I, 135, leidde hij ze.

Lelycheide, I, 1171 enz., kwaad, schande. Verg. clignett Bijdr. bl. 326 en Prof. clarisse aant. op de Heim. der Heim. bl. 372-4.

Lemiere, II, 327; lumiere, 895, 3746, opening in het vizier van den helm. Ferguut, Gloss. (mijne aanmerk. Specimen p. 106^a vervalt). Het oud Fransch heeft lumiere in de beteek. van: fenêtre, ouverture (roquefort).

Lette, II, 125, oponthoud, lette doen, ophouden.

[p. 297]

Letten, I, 956, deeren. Zie Flor. ende Blancefl. vs. 1875 en Ferg. vs. 4912.

Letten, I, 1030, beletten.

Lettre, II, 1897, brief. Zie huydec. op stoke.

Leu, II, 4265, leeuw.

Lieflike, IV, 119, vriendelijk.

Liet, ww. lien, I, 1757, II, 1004, 3196, 3372, 3414, 4090, belijden, zeggen, verklaren. Zie 't Gloss. op Beatrijs in Ghelyt. en clarisse op de Heim. der Heim. bl. 231. Verg. grimm Gramm. I^3, 296-297; II, 217, vertrouwen. Rom. v. Lancelot, vs. 13032: Ende ic sal mi ane u houden also, Dat ic op u lien sal emmertoe, Waer dat ic come, talre tijt, Here, dat gi mijn lief sijt.

Lieve, I, 1476, 1539, wat aangenaam is, het tegenovergestelde van leed.

Lieven, I, 705, aangenaam zijn.

Like (Gaen te) I, 1760, 2075, ter uitvaart gaan, een lijkfeest bijwonen. Zie kiliaen op Lijck en verg. huyd. Proeve, II, bl. 17 en de noot.

Lyoen, II, 4258, leeuw.

Loede, II, 2095 loet, III, 42, ww. laden, beladen, bezwaren.

Loefsam, I, 736, 1200, II, 494, V, 304, goed, prijzenswaardig, in 't Mhd. lobesan; hetzelfde als:

Loefleec, II, 2543, prijzenswaard.

Loeken, I, 451, zien, kijken. Verg. to look.

Logenheit, II, 3438, logentaal.

Logenstrepen, III, 7, logenstraffen. Kil.: Loghestroopen. Willems Meng. bl. 439, Belg. Mus. VI, 293.

Logieren, I, 634, II, 2164, verblijfnemen in

[p. 298]

tenten of loodsen. Zie van wyn op heelu bl. 110-111.

Loven, I, 771, 1768, 1877, II, 1928, goedkeuren. Zie ook Ferg. vs. 1949.

Lijf, II, 88, ligchaam; I, 1691, leven.

M.

Machtegen, I, 1362, magtig worden.

Magt, passim, maagd.

Malgen ringen, II, 3776, maliën, ijzeren ringen waaruit de rusting was zamengesteld. Zie 't Gloss. op Karel en Elegast en huyd. op stoke 1^c D. bl. 136-137.

Mamet, II, 127, Mahomet.

Man, I, 1374, 1713, 1718, leenman. Verg. huyd. op stoke, 1^e D. bl. 378.

Mare, I, 487, 509, 1525, II, 1819, tijding.

Mare, II, 2264, 2469, beroemd. Verg. huydec. op stoke, en Dr. m. de vries in de aant. op Barl. en Jos. IV. vs. 20.

Margen, I, 923, 936, 1598, enz., morgen.

Maronier, II, 2097, schepeling. Zie kil. in voc. peregr. waar hij het vertaalt nauta. Verg. roquefort, Glossaire.

Marscalc van den here, II, 241. Verg. willems Introduction op heelu, p. liv.

Mate, I, 183, gering. Zie 't Gloss. op de Doctr.

Maten, ptc., gemaet, II, 4362, bedwingen, ten onderbrengen. Verg. Dr. de vries t.l.a.p., III, vs. 19. Ten onregte verklaart Prof.

[p. 299]

visscher in 't Gloss. op Ferguut, matten: vermoeijen.

Men, II, 3985, min, minder.

Mens, men des, I, 304.

Mesnote, ww. mesnieten, cum genit., I, 1744, nadeel van iets lijden, ergens om gestraft worden. Zie ook ziemann, Mhd. Wb. p. 716^b.

Messcieden, I, 1112; messcien, I, 4391. Kiliaen: male evenire, sinistre accidere. Zie 't Gloss. op de Doctrinale.

Messengier, I, 654, boodschapper, messager.

Mesvallen, II, 3864, ongelukkig uitvallen.

Met, I, 955, mede, ook.

Mettesen, I, 294, terstond, even als mettien, Ferguut 1587.

Micken, II, 3105, toeleggen, achtgeven. Zie huyd. op stoke, 3^e D. bl. 306-307.

Ministrele, I, 1342, zanger, muzikant, zie op Yraude.

Moeden, II, 2678, meenen. Verg. huydec. op stoke, 3^e D. bl. 74.

Moederbaren, II, 2108, 2327, 2391, mensch. Zie clignett, Voorrede op den Teuthonista, bl. xxxvii, en huydec. op stoke, 3^e D. bl. 113-114. In denzelfden zin gebruikt het Nibel. lied: muoter kint, b.v. 19, 4. (Ed. lachmann, S. 5).

Moet, I, 466, 696, 868, 888, gemoed. Zie Prof. clarisse aant. op de Heim. der Heim. bl. 207-208.

Montbore, II, 2358, voogd. Zie huydec. op stoke, 2^e D. bl. 181.

Mordaet, II, 3508, moord.

[p. 300]

Mordenaer, II, 3237, moordenaar.

Mort, I, 1050, II, 1258, schanddaad. Zie 't Gloss. op de Doctrinale.

N.

Namecont, II, 1906, beroemd. Hooft gebruikt het in de eerste beteekenis, naamkundigh, voor bekend bij namen.

Nederen, I, 1857, vernederen, verminderen. Verg. Hogen.

Neglen, II, 4242, nagelen. Verg. nichelen in Dboec vanden houte, 742, en 't Gloss. aldaar bl. 116.

Niegerincs, I, 1682, II, 104, 1492, nergens.

Niemare, I, 1132, tijding, nieuws.

Niewet, II, 3633, niets. Velth. p. 463.

Nemmer, I, 913, niet meer.

Nochtan, V, 302, daarenboven. Verg. huydec. op stoke.

Node, I, 40, 52, 53, 233, 1592, 1595, enz. ongaarne, niet licht; noder, I, 208.

Noit, I, 246, voor ooit, even als her Fr. jamais. Verg. clignett, Bijdragen, bl. 276-277.

Nopen, II, 4341, 4349, aanraken, slaan, stooten; bijzonder van het aanzetten van het paard, II, 315, 632, 872. Verg. clignett Bijdr. bl. 377-378.

Nose, V, 174, geraas, van daar: geschil, twist. Zoo ook Ferg. vs. 2308. Verg. het Eng. noise.

Nouwe, II, 1823, intiem. Verg. het nauwste raet bij stoke IV, 1163.

[p. 301]

Nouwe (Te), II, 2059, te eng; II. 2535, nauwelijks, in 't geheel niet. Verg. 't Gloss. op de Doctr.

O.

Occusoen, II, 1758, gelegenheid, oorzaak.

Ochte, I, 1089, II, 521, indien. Zie 't Gloss. van Floris ende Blancefl. op of.

Oegesiens, II, 1621, klaarblijkelijk. Maerlant, Sp. Hist., 1 D. bl. 83, vs. 10: Doe hief hi op oochsiens den riesen. De Wap. Mart., C. 6, heeft oeghscijn.

Oer, II, 683, 1636, erfgenaam. Zie huydec. op stoke, 2 D. bl. 110.

Oyt, I, 382, 827, 876, II, 1750, 1776, enz. altijd. Zie Prof. clarisse op de Heim. der Heim., bl. 333. - Oyt ende echt, II, 2207, alti;d, waarvoor men ook zei oyt ende ye, (zie b.v.v. wyn op heelu, bl. 29).

Ommegaen, V, 45, ergens om heen draaijen, iets verbloemen. Kiliaen: ambagibus uti.

Omoedelike, II, 1409, ootmoedig.

Omoet, II, 1541, ootmoed, nederigheid. Zie clignett, Bijdr. bl. 80.

Onderhalf, II, 3736, anderhalf.

Onderhouwen (Hem), II, 816, 3764, enz., op elkander in houwen.

Onderslaen, II, 637, 3763, elkander slaan.

Onderstriden, II, 3720, te zamen strijden.

Ondervinden, I, 840, bevinden, kennen.

Ondoen, II, 1901, 3778, openen. Zie Prof.

[p. 302]

clarisse op de Heim. der Heim., bl. 421-422.

tOngemake sijn, I, 453, 694, 861, misnoegd, droevig zijn. Zie clignett, Bijdr., bl. 82, en huydec. op stoke, 2 D. bl. 99-100.

Ongemicke, II, 622, 627, groot. Maerlant, Sp. Hist., 1 D., bl. 64, vs. 39: Ende muurde Babylonien mede Met eenen mure van teglen dicke, Groet ende staere ende ongemicke xl ellen dicke ende hoech hondert. Zoo ook velthem, 3 B., c. 32, vs. 59 en 4 B., c. 10, bij le long, p. 226. In den Rijmbijbel schreef maerlant daarvoor onghemaect, f^o. 8^a: Ende daer af quamen gygante, Onghemaect groot sariante.

Ongereet sijn, II, 2257, V, 68, met den dat. des persoons, niet voor de hand zijn, niet kunnen gevonden worden. Ferguut vs. 1398: Mijn vader wille mi emmer geven Eenen hoghen prince, enen coninc Vele scoenre dan dese jongelinc. Ai scoenre, wat hebbic geseit, So sconen ware mi ongcreit. en 1412: Morgen vroe, alst sal geraken Sal hi hem betiden wech maken, Hier en blijft niet sine scoenheit, So sal hi mi sijn ongereit. Hoe Prof. visscher dit kon vertalen ongeval, begrijp ik niet.

Ongeval, I, 699, ongeluk. Zie 't Gloss. op Flor. ende Blanceft.

[p. 303]

Ongewelt, II, 982, sijn in sire ongewelt, geene magt over zich zelven hebben, dus in de magt van anderen zijn, en van daar gekweld worden? gewoonlijk in de bet. van bewusteloos liggen. Verg. heelu 6427. Zoo leest men in herborts Liet von Troye, vs. 13379: Do entgingen ir die sinne, Und quam in ir ungewalt. Sie viel nider.

Onlustech, I, 1214, ziek. Kil. aeger, languidus.

Onmate, II, 2541, 3861, overmoed, geweld. Zie Prof. clarisse op de Heim. der Heim., bl. 182.

Onmeneg, II, 2089, weinig.

Onnen, I, 1159, 1543, 1770, gunnen. Zie An.

Onneren, II, 3813, schenden, te schande brengen.

Onscalc, II, 4208, eenvoudig, zonder treken. Kil. incallidus, non astutus.

Onscout, I, 808, 1588, onschuld; onscout doen, zijne onschuld bewijzen.

Onsiene, II, 3023, onaanzienlijk, gering? of leelijk, slecht. Verg. huydec. op stoke, 1 D. bl. 185.

Onsiene hebben, II, 4130, 't hachelijk hebben. Zie huydec. t.l.a. pl. De Roman van Lancelot heeft daarvoor: in donsienste sijn, b.v. 10040: Maect mi vroet des, Welke pertie int donsienste es. Het tegenovergestelde tsienst leest men in hillegaersberch Ged. HS. f^o. 12^a: Nu hebstu loon van dinen dienst, Ende wilstu kiesen talre sienst, So pijndi weder binnen der stadt.

[p. 304]

en f^o. 28^c kiesen tsienst. En in den Roman van Lancelot vs. 12802: Si dede hare ten siensten dat si mochte Ende si es te Lancelote gegaen Scone gepareert, sonder waen.

Ontbieden, I, 1242, II, 198, bieden, aanbieden, I, 609, 1471, 1499, 1547; II, 2206, doen weten; I, 547, 551, 1906, bevelen; I, 1388, 1535, II, 69, 108, doen roepen. Zie over de onderscheidene beteekenissen Prof. clarisse in brender a brandis, T.- D.- en Letterk. Meng., IV, bl. 61-65.

Ontcommeren, II, 3959, den kommer laten varen, onbezorgd zijn.

Ontfaren, II, 513, 920, 4540, ontgaan.

Ontfermelike, I, 159, 262, 383; II. 1774, 2372, ellendig, erbarmelijk, zie kiliaen.

Ontgaen, I, 558, ontvluchten. Verg. clignett Bijdr. bl. 50.

Onthieten, II, 3340, beloven, toezeggen. Verg. kiliaen en v. hasselt aldaar.

Onthoegt worden, II, 4453, misnoegd worden, bedroefd worden. Hillegaersberg Ged. HS. f^o. 18^b: Al is die vrouwe zeere onthoecht, Dat en vroemt haer niet een stroe, Tis gheschiet, het blijft alsoe. En f^o. 23^c: Als die heren sijn onthoecht Op horen lande fel ende wreet, Die vrouwen sijn altoes bereet Horen volck te staen in staden. f^o. 55^c:

[p. 305]

Tgesciet soe vele nu ten tijden, Wonders ende ghemelichede Buten slants ende binnen mede, Dat mijn herte is onthuecht. Der Minnen Loep, HS. f^o. 27^d: Si sijn so vry op hoirre duecht, Dat sy niet en werden onthuecht, Si bliven vro, ende en achten niet Die stralen die die clapper schiet.

Onthouden, II, 756, houden, vasthouden. Verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 227.

Ontladen, II, 892, verlossen. Verg. verladen. Zie clignett, Bijdr. bl. 212. Oud-Vl. Ged., 2^e D. bl. 100, vs. 663.

Ontliven, I, 314, II, 3617, 3852, 4093, dooden.

Ontlijcsenen, I, 351, ongelijk, onkenbaar maken, vermommen. Velthem, bl. 105: Si was ontslopen saen, Ende heeft die paruren afgedaen, Daer si mede ontlicsent was. Brab. Yeesten, 1 D. bl. 169: Ander cledere men hem gaf, Ende ontlycsende hem ter uren. Zie 't Belg. Museum, I, bl. 249 en ten kate Aenl. II, bl. 280.

Ontploec, ww. ontpluken, I, 1166, open gaan, zich openen.

Ontmoet, II, 476, ontmoeting, verg. gemoeten.

Ontmaken, I, 2016, V, 58, vernietigen.

Ontrouwe, I, 238, verraad, schandelijke handelwijs.

Ontscaect, I, 633, geroofd. Verg. het Gloss. op Flor. ende Blancefl.

[p. 306]

Ontscieten, IV, 76, ontkomen. Zie huydecoper op stoke, 1 D. bl. 128.

Ontsien, I, 24, 27, vreezen; ontsien iemande, II, 3646, 3905, (uit deelneming) vreezen voor iemand.

Ontsienlijk, II, 1038, gevaarlijk, vreeselijk. Verg. huydec. op stoke, 1 D. bl. 364.

Ontsinnen, I, 1852, II, 2122, buiten zinnen raken.

Ontsint, I, 1876, II, 4373, verwoed.

Ontsteken, I, 459, verbergen, ontnemen, ontvoeren. Velth. 3 B.c. 46, vs. 50: Doe bat die grave Herman[ne] daer naer Oft hi sine biechte most spreken. Daer werd hem sijn biechtere saen ontsteken Ende van hem een wech gejaget. Kiliaen vertaalt het: amovere, abstrudere, enz. Verg. versteken.

Onvrient, II, 1946, vijand.

Onwerde doen, II, verguizen. Onwert hebben is verachten; zie clignett, Bijdr. bl. 145; onwerde doen is door daden dier verachting bot vieren.

Onwille hebben (Sinen), II, 1782, bedroefd zijn. Verg. huydec. op stoke, 3 D. bl. 208.

Opcomen, II, 1715, opgroeijen.

Opdat, I, 25, 181, 286, 292, 601, 980, 1038, 1264, 2129, II, 568, 1168, indien. Zie Huydec. op stoke, 1 D. bl. 55-56.

Oplopen, II, 4008, aanvallen. Zie Ferguut, vs. 1121 en 3558.

[p. 307]

Oppenbaer, I, 2012, 2034, 2080, openlijk. I, 285, 928, 1387, II, 56, zeker, inderdaad. Zoo ook Ferguut vs. 4294. Verg. mijn Specimen de Velth., f^o. 67^a.

Orborleec, I, 2003, II, 2578, nuttig.

Orde, II, 447, 4334, punt. Van inde torde, II, 3029, van het begin tot het einde. Verg. D^r. m. de vries, in de N. Werk. der Maatsch. v. Lett., VI D. bl. 161-163, en D^r. i.h. halbertsma, Avoort enz., bl. 33 volgg.

Orlof nemen, I, 437, 1397, 1919, 2027, afscheid (verlof) nemen, van daar vertrekken. Zie Beatrijs vs. 160. Verg. het Gloss. Flor. ende Blancefl. en de daar aangehaalde schrijvers.

Orlogen, I, 980, beoorlogen.

Ors, II, 766, 768, paard. Zie clignett, Bijdr. bl. 100.

Oudervader, I, 288, 593, 1276, 1716, II, 1406, 1624, 3334, grootvader. Reinout, vs. 977, 1080. Zie huydec. op stoke, 2 D. bl. 436.

Over, I, 1021, voor. Zie maerl. Sp. Hist. Aant. II, 4 volgg.

Over, II, 4447. Zie de aanteekening op bl. 266.

Overliden, II, 29, doorgaan, (behandelen).

Overdadech, II, 1028, misdadig. Zie 't Gloss. op de Doctrinale en Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 270. Overdaet, waarvan 't komt is misdaad. Zie clignett Bijdr. bl. 231-233. In de beteekenis van dapper, meer doende dan een ander leest men het in de Borchgr. van Vergi, 46.

[p. 308]

O wach, I, 395, owee.

P.

Paijn, II, 477, 853, heiden.

Pale, I, 2114, grens. Zie kiliaen.

Palefroet, V, 145, telganger, palefroi. Verg. vs. 123.

Paleren, I, 95, versieren. Zie het Gloss. op de Doctrinale op palure.

Parlement, II, 3540, vergadering, bijeenkomst. Zie de aanteek. van v. wyn op heelu, bl. 132-133.

Pawelioen, II, 974, tent, pavillon.

Persine, II, 731, Perzen.

Persse, I, 826, gedrang; I, 496, leed.

Plegen, I, 64, 167, doen, plegen. Zie van wyn op heelu, bl. 7-13.

Poente, 1834, ww. poenen of poenten?

Poente (Staen in goeden), I, 35, op een goeden voet staan.

Porren, I, 994, 995, 1195, 1479, 1518, II, 135, 1161, 1836, 1639, gaan, zich voort maken, bewegen. Zie huydec. op stoke 2^e D. bl. 398-399.

Port, I, 629, 988, stad.

Porter, II, 3572, poorter, burger.

Prayeel, II, 1852, 2011, 2014, vlakte, grasperk. Zie mijn Specimen de Velth. pag. 109^a.

Pranden, II, 471, 2144, V, 232, grijpen. Zie huydec. op stoke, 2^e D. bl. 347-348.

Proeven (Hem), II, 2388, 2397, 3898, zich voordoen, bewijzen te zijn. Bij roquefort vindt men: Prouver, se montrer, se faire connôitre.

[p. 309]

Proeven, II, 4342, beproeven. Kiliaen: facere periculum. Zie Ferguut vs. 2136.

Prosent. I, 774, V. 323, geschenk. Verg. clignett, Bijdr. bl. 323.

Provanche, I, 1425, leeftogt. Bij roquefort, Prouvende: provisions de bouche. Provande, provision, portion, pitance, nourriture.

Pute, I, 173, hoer. Zie 't Gloss. op Flor. ende Blanc.

Putier, I, 505, pol. Verg. Ferguut vs. 665.

Pijnen, I, 235, 1250, moeite doen. Verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 313-316.

Hem pijnen, I, 504, zich kwellen.

R.

Raste, I, 1691, rust. Zie huydec. op stoke, 3^e D. bl. 399.

Respijt, II, 1059, rust, uitstel, het fr. respit: terme, délai (roquefort). Zie kil. en velth. bl. 117, 120, 231, 238, 270, 334. Maerl. Sp. H. I Dl. bl. 115. Stoke 3^e D. bl. 92, 199, 202, 222. De rijmkron. bij kausler, vs. 5163, 6157, 7249, 7375. Walewein, vs. 6805.

Rewert, I, 1431, ruwaard. Zie kiliaen, en mijn Specim. de Velth. p. 118.

Riser, II, 3783, rijsjes, takjes. Zie mijn Specim. bl. 124. Het enkelv. is rijs.

Roche, I, 2145, 2147, rots. Verg. huyd. op stoke, 1^e D. bl. 551.

Rochte, ww. roeken, I, 1469, II, 1829, 1832, raken, achten.

[p. 310]

Roepenre, I, 98, roepen er.

Rote, II, 620, hoop. V. wyn op heelu, bl. 116-119.

Rumen, I, 901, 1602 (met sijn geconstr.) II, 92, 174, 1560, verlaten, uitgaan.

Ruwier, II, 234, bewoner van de oevers der Roer, zie willems op heelu, bl. 222.

S.

Saen, I, 434, 627, 1628, weldra, spoedig.

Santen, II, 161, heiligen. Zie het Gloss. op de D. Doctrinale.

Scalc, I, 810, V, 216, slecht. Zie 't Gloss. op de Doctrinale, en verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 438, waarbij men als voorbeelden nog kan voegen stoke 2^e B., 1375 en Borchgr. v. Vergi, 70. Verg. bilderdijk Gesl. lijst in voce.

Scamp, II, 3727. Kiliaen: contumelia, propudium, convitium, ignominia, probrum. Het komt tweemaal voor in de fragm. van Reinout, Hor. Belg. V, waar het evenwel als stoplap staat en dus voor het bepalen der juiste beteekenis niet veel helpt. Walewein vs. 1459: Hi hout altoos met mi sijn spot Ghelijc of ic ware een sot, Want hem dinct in sinen sin, Dat ic niet beters waert ne bin Danne hi dus spiet omme minen scamp. en vs. 1468: Het es onse zede in dit lant, Dat ne mach gheen seriant Enen ridder roepen te campe,

[p. 311]

Daer ment trecken wille te scampe, Hi moet rudder zijn ghedaen. vs. 2710: Oec bem ic verlet bi desen campe Om dat ic sach dat si met scampe Desen knape alle wilden deren. Het is nog over in ons schimp en beschimpen, in het bv. nw. schamper en de derivaten van dien. Velthem gebruikt in bijna gelijken zin scampie, bl. 330: Maer hi moest hebben uter stede Der meester heren ene pertie Te gisele, ‘dat si gene scampie Op mi en selen doen.’ In zijne Gesl. lijst, teekent bilderdijk aan dat schimp in 't oud Hoogd. korstwijl beteekende. Zoo vind ik het ook gebruikt in der Minnen loep, HS. f^o 5^d: In schimpe deedsi hem oec weten Dat hi alleen hoer boelkijn waer Des si doch niet en meynde een haer, Dus hadde Perna hoer solaes Mitten groten jonghen dwaes. Bilderdijk, Gesl. lijst, verklaart scamp als schaving, schaing, ‘maar met een geweldiger afstuiting.’ Van daar schijnt het in de tweede beteekenis geworden te zijn: een scamp aan iemands eer. In de eerste beteekenis vindt men het terug in het afgeleide ww.:

Scampelen, II, 496, 751, 3818, 4334, afschampen. Huydec. heeft reeds een voorbeeld bijgebragt op stoke, 2^e D. bl. 140, zoo ook Troj. Oorl.

[p. 312]

bij blommaert O. Vl.-Ged. 1^e D. bl. 19, vs. 1561, en in den Walewein, 2092: Tswaert scanfelde ende ghinc nut, Ende gheraectene weder int ghevouch Vander scoudren.

Scepen, IV, 31, scheep gaan. In de active beteek. in het fragm. van Parthen. vs. 238 (N. Werken der Maatsch. van N. Lett. V, 2^e. St.)

Scepliede, II, 2113, schepelingen. Het enkelv. is scepman, Oud Vl.-Ged. 2^e. D. bl. 92, vs 626.

Sceren, II, 2507, schertsen. Verg. clignett Bijdr. bl. 67. Scop, scamp, scere, staan in verband, wat de beteekenis betreft. Scere is niet altijd juist spot, b.v. Ferguut, vs. 408: Hens man gheen diet mi op tien Wilde, ic en sout hem doen lien, Dat loghene ware ende sceren. waar het schijnt te beteekenen, schandelijk gezegde, voor schade komt het voor in seghers Prieel van Troyen (in blommaerts O. Vl.-Ged. I), vs. 216: Maer ons scare was openbare Dan de hare, ende onse lachter, want sceren en scaren wordt verwisseld, zie Ferguut 5114.

Scermen, II, 3718, beschermen, verdedigen, strijden. Nibel. Not, 307,3: Schirmen mit den schilden Und schiezen manigen schaft. Zoo ook 459,3. Verg. ziemann Mkd. Wtb. Het

[p. 313]

grondwoord is scherm, schild, Troj. Oorl. (Oud Vl.-Ged. I, p. 220) vs. 1846.

Sciedi - ave, I, 1826, ww. afsceden, afscheiden. Ik haast mij de vrij domme conjectuur op bl. 258 te herroepen, daar het ww. dikwijls aldus in active beteekenis voorkomt.

Sciere, I, 295, 386, 512, 572, enz., spoedig, terstond.

Sconfieren, II, 4437, verslaan, te gronde rigten. Verg. huydec. op stoke 2^e D. bl. 196, 3^e D. bl. 100-101.

Scout, I, 1846, II, 3163, schuld.

Scriden op een ors, II, 545, te paard stijgen.

Seel, I, 1487, touw, van daar strik. Huyd. op stoke 3^e D. bl. 260. Zie velthem III B. vs. 57, en Brab. Yeesten, IV B. vs. 1433.

Seer mine trouwe, I, 170, verzekerings formule; gewoonlijk leest men bij oude schrijvers voor seer mine, semmi of semmijn. Huydec. op stoke 2^e D. bl. 470-471 heeft verscheidene voorbeelden bijgebragt, waarvan die uit Limborg het meest met onze plaats overeenkomen. Of seer eene misstelling zij voor sem durf ik niet te bepalen, evenmin kan ik verzekeren dat het eene zamentrekking is voor so waer. Verg. overigens de aanteek. op Reinout, Horae Belg. V, p. 109, of 't Gloss. op Ferguut.

Seidi, I, 395, zeide hij.

Seker sijn van icts, I, 536, iets in zijn magt hebben, niet te verwarren met seker hebben, zoo als het in tweede beteekenis voorkomt bij heele

[p. 314]

vs. 2, waarop zie willems en van wyn in zijne aanteek. bl. 65-66.

Sen, sin, I, 266, hart, gemoed.

Serechlike, II, 111, droevig.

Seriant, II, 724, 3262, strijder. Verg. van wyn op heelu bl. 142 en 195-196.

Si, I, 526, 1356, 1360, II, 53, 714, 1251, 1367, 3^e pers. van het praes. indic. voor is.

Sider, I, 1090, sedert.

Sidi, I, 2, zijt gij.

Siege, I, 1520, beleg, 't Fr. siège.

Simpel, II, 4208, eenvoudig, opregt. Verg. clignett Bijdr. bl. 322-323.

Sint, II, 4101, sedert; I, 1586, 2005, II, 2346, 2563, daar, even als het duitsche sintemal. Verg. grimm, Gramm. III, 283, N^o. 9. Zoo gebruikt onze dichter in denzelfden zin:

Sidemeer, II, 4668. Theophil. vs. 1515: sider.

Sire, si er, I, 1026, 1292, zij er.

Slecht, II, 1275, gelijk, effen, vlak. Verg. clignett Bijdr. bl. 128.

Slechten, II, 2182, gelijk maken, raser.

Slotel, II, 1997, 2005, sleutel. Beatrijs, 237, 686.

Sluten, II, 2066, opsluiten.

Smal, vrouw. smale, I, 153, 1670, klein, lief; in 't vrouwelijke meestal met scone zamengevoegd, het Fr. mignonne. Zie de voorbeelden bijgebragt in 't Gloss. op Beatrijs, en Walewein 7936: Want soe behageden harde wale Ysabele, die scone smale. 7960: Met siere dochter, der scoenre smale.

[p. 315]

Van daar 't ww. smalen, minder worden. Hillegaersberch Ged. HS. f^o. 65^d: Want wye den pennine meest mach gheven Die wort te hove thants verheven. Als dan tgelt beghint te smalen Soe sietmer someghe weder dalen Van den hoghen in dat lagher. En van daar weder versmalen Wapen Mart C. 10 vs. 6, hetgeen Prof. siegenbeek in de aant. aldaar (N.W. der M.v. Lett. III D. 2 St. bl. 152) echter verklaart door ons smalen, verachtelijk maken.

Smeken, II, 3362, vleijen. Zie 't Gloss. op de Doctrinale.

Sneven, I, 516, vallen, sterven, dura sive adversa pati (kil.). Zie Doctrinale, II, 2960, III, 402.

Soe, I, 471, als.

Soendinc, II, 3159, 4409, zoen, verzoening. Verg. huydec. op stoke, 2^e D. bl. 261.

Sonder, II, 3304, 3456, uitgezonderd, behalve. Zie Prof. clarisse aant. op de Heim. der Heim. bl. 471; Grimm Gramm., III, 261.

Sonder sparen, I, 308, 458, 1464, zonder toeven, terstond. Verg. Vanden houte, Gloss. bl. 123.

Sonderlinge, II, 1520, 2953, 3454, (in 't) bijzonder. Zie 't Gloss. op de Doctrinale.

Sort maken, II, 565, sort is in het 't Oud Fr. magie; sors, sorcier, sort maken zal dus zooveel zijn als tooverkunsten maken om de toekomst te kennen.

Spanen, II, 4292, spaanders. Walewein 5192:

[p. 316]

Ende ghinckene houwen na minen wane In herde menighen clenen spane.

Spel, I, 62, II, 1018, strijd. Verg. mijn Specimen, p. 82^b.

Uten Spele gaen, II, 2987, de nederlaag lijden, 't achterspit delven. Verg. Dr. j.h. halbertsma Letterk. Naoogst bl. 77, en clignett Voorrede op den Theutonista bl. lxxvii vlgg.

Spisen, I, 978, van leeftogt voorzien. Legende van 't kruis te Breda (Geschiedk. Mengelw. v.N. Brab., door Dr. c.r. hermans, 2^e D. 3^e St., bl. 217) vs. 104: Die coninc hadde dit scip doen spisen. Hoe jammerlijk men onze oude taal kan verkrachten kan men uit de fraaije aanteek. op dat stuk zien.

Stade hebben ende stede, I, 90, waarvoor: stonde ende stede, I, 1778, plaats en ruimte, dus, gelegenheid, hebben.

Stade geven, II, 1947, gelegenheid geven.

tStaden staen, I, 31, waarvoor staen in staden, I, 1369, II, 129, 219, helpen.

Met Staden, I, 5161, omstandig. Vergelijk over stade in zijne verschillende beteekenissen Dr. m. de vries op de fragm. van Barlaäm en Josaph. met het toevoegsel van a. de jager, Taalk. Magazijn IV D. bl. 57-62.

Stappans, II, 3310, weldra, terstond. Zie huyd. op stoke 2 D. bl. 281.

Steen, II, 1847, 2020, kasteel, kerker. Verg. mieris Beschrijving van Leiden, II, p. 381. Zie velthem III B.C. 26, vs. 42 en Fergunt, 2539.

[p. 317]

Stegereep, II, 372, 450, stijgbeugel. Zie 't Gloss. op Ferguut.

Steet, I, 4, ww. staan, met den dativ. voor hoc gaat het u.

Stier, II, 2112, besturing (van 't schip), van daar stieren. Parthenopeus (fragm. in de N.W. der M.v.N. Letterk. V, 2e. St. vs. 245. Doe gingen te scille die sciltena[pen] Ende ten roedere die stieren plach.

Stoetelike, I, 542, zie de Aanteek. bl. 254.

Stolingen, I, 527, steelsgewijze. Heelu vs. 2099, 2545.

Storem, II, 2128, storm. Zoo vind ik het ook gespeld in Walewein, 2432: Ende hare here die was bleven Binden zelve daghe doot. Doe rees daer die storem groot. stoke spelt storm, 8^e. B. vs. 339. Verg. grimm Gramm. I^3, 288.

Stort, II, 2003, strot, door de gewone omzetting der r. Zoo ook Ferguut, vs. 3466.

Straetkijn, I, 347, straatje.

Strueren, I, 617, waarvoor II, 171, destrueren, verwoesten.

Swaer, I, 942, 1135, verstoord, bedroefd. Verg. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 309-310.

Swaer sijn iemande, I, 873, verstoord zijn op iemand.

T.

Tale, I, 136, 1391, 1536, 1579, 1663, 1753-55, gezegde, verhaal.

[p. 318]

Tale, te dale, I, 1515, naar beneden.

Te geet, ww. te gaen, II, 62, vergaan.

Tee, I, 1879, teen.

Telch, II, 598, in 't meerv. telgere, tak. Verg. clignett Bijdr. bl. 265-266.

Teldende paert, V, 123, 311, telganger. Zie het Gloss. op Flor. ende Blancefl.

Tes, te des, II, 1985, tot dat.

Tydech, II, 4490, vlug. Misschien is het hier ook: die daar juist van pas kwam. Verg. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 363 vlgg.

Tiegen, I, 168, tegen.

Tien, I, 224, trekken, heenvoeren; II, 2250, trekken, gaan.

Tilijk, I, 1017, tijdig, I, 1479, haastig, vlug. Verg. 't Gloss. op Ferguut en dat op Flor. ende Blancefl., benevens mijne noot in v. wyns Aant. op Heelu, bl. 34.

Toe, I, 198, heen.

Tor, I, 2131, 2139, 2148, 2158, toren.

Toren, I, 710, II, 1377, 2343, 2710, 2878, 3278, verdriet, leed.

Tornen, II, 291, leed doen (van toren)? In 't Leven van Jesus van Prof. meijer, komt het tweemaal voor in den zin van vertoornen, cap. 88 en 141.

Touwen, II, 2091, maken, toebereiden. Flor. ende Blancefl., vs. 878: Here, seit si, ghi selt doen touwen Een graf, ende dit van marbre houwen: Waarop zie hoffmann in 't Gloss. Voor ridder

[p. 319]

maken, heeft Ferguut ook riddre touwen, vs. 928. Verg. lelyveld op huydecopers Proeve, 1 D. bl. 284.

Tover, I, 1489, tooverij. Zie de N.W. der M.v. Letterk., VI, bl. 145.

Trachten, III, 17, verzinnen, liegen. Het Mhd. heeft Trahten, 't geen ziemann vertaalt: meditari, sinnen, nachdenken. Trachten is het frequentativum van traken, treken, liegen, bedriegen, waarvan 't nw. treker dat men in Reinaert leest vs. 129: Reinaert es een recht mordenare, Ende een trekere ende een dief.

Trecken vor ogen, I, 1946, bedenken, in mentem revocare.

Trenscoen, II, 949, 961, 963, 3754, stuk eener lans. Zie mijn Specimen, p. 14-15.

Troest, II, 191, vertrouwen, moed; II, 1133, 2332, toeverlaat.

Troesten, II, 1036, vertrouwen inboezemen, bemoedigen; 1874, helpen.

Tsijns, II, 646, schatting. Zie huydec. op stoke. 't Ziet hier op den zwaren slag dien Gyberijc Girbert gegeven had, vs. 495-500. In gelijke overdrachtelijke beteekenis wordt het meer gebruikt, b.v. Velthem, bl. 257: Dus goudense swerlike den chens, enz.

Tumen, II, 370, vallen. Zoo ook Ferguut, 3934. Walewein, 1252: Hi deder zulken over hals Tumen, die enz.

[p. 320]

vs. 2380: Ende haddene wel na met groter porsse Ghedaen tumen van den orse. vs. 3887: Doe moesti tumen omme lanc. vs. 6646: So slouch hine weder metten swerde, Dat hi tumede tote op die erde. en 7067: Wien so hiere mede gherochte Dien dede hi tumen, sonder hovaerde, Metten swaerde op die aerde. Men leest daarvoor tumelen, velthem, bl. 85, en Carel ende Elegast, vs. 424. Tumen komt anders voor in den zin van geweld maken, zie Mr. w.c. ackersdyk in de N.W. der M.v. Lett., I D. 1 St., bl. 275-276. Men voege daarbij velthem IV B.c. 35, vs. 16, (bij le long bl. 257) en stoke 3^e B., vs. 940, (2 D., bl. 73) en vandaar in 't Mhd. het znw. tumel, waarover zie w. grimm op het Ruolandes Liet, S. 335.

Tusewert, II, 4577, thuiswaarts of ten onzent, naar mate men het wil afleiden van huus of use, onze, waarover zie huyd. op stoke en clignett Bijdr. bl. 72, waarbij men voege maerlant Rijmbijbel, f^o. 110^b: Hi segede: Doet my dit dijn God Soe saltu groote vrouwe myt us Sijn in Nabugodonosors huys.

Twi, I, 1148, II, 1313, 2375, waarom. Eigenlijk te wi, Theophilus, 791.

[p. 321]

Twint, I, 789, 1746, II, 537, 2276, 3640, III, 60, V, 64, eene kleinigheid, niets. Zie mijn Specimen de Velth. p. 83-84. Verg. het Gloss. op de Doctrinale. In het Giessensche HS. wordt het altijd geschreven zonder het lidw. een even als in het tekst - HS. der Doctrinale. Men vergelijke echter a. de jagers Verscheidenheden uit het gebied der Ned. Taalkunde, bl. 251 volgg.

Tijgen, trekken. Toegse, I, 200, trok haar, zie op tien.

U.

Ulieden, II, 1895, meervoud van u. Zie de Aanteekening bl. 264.

Ure, uwer, I, 336, II, 1061, 2335, 4612. Zie huyd. op stoke 3^e D. bl. 228 en clign. Bijdr. bl. 72.

Ute gaen, I, 706, ophouden, eindigen. Zie kiliaen. De plaats van onzen dichter beteekent: voor mij is alles gedaan.

V.

Vael, I, 126, 239, 364, 512, bleek, flets. Van daar het ww. valen, Doctrin. III, 1403, 't geen weder gemaakt heeft vervaluwen, Beatrijs, 129; Vanden houte, 94.

Vaeliant, II, 1067, 1710, 2741, goed, valens.

Vaen ten wapenen, II, 1308, zich wapenen.

Vaer, I, 333, 1932, vrees.

Vallen, II, 4202, gebeuren. Zie Prof. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 195.

[p. 322]

Vangen ten swerde, II, 432, 455, grijpen naar het zwaard. Verg. huyd. op stoke, 2^e. D. bl. 561.

Vant, ww. vinden, I, 1019, 1558, 1529, vantene, vond hem.

Varen sirer straten, I, 713, enz. weggaan.

Vasce, II, 2144, windsels. Zie kiliaen op vesschen en ziemann Mhd. Wtb. op vasche.

Vaste, I, 327, 331, sterk, stevig. Verg. het bv. nw. vast in Ferguut, 3481.

Veede, I, 787, 793, 1354, II, 13 enz. veete, twist.

Veenstre, I, 219, II, 1848, venster.

Verbort, I, 1376, verbeurd.

Verkennen, I, 1, 1004, II, 1882, herkennen.

Vercoenen, II, 1957, koen maken; V, 352, koen zijn.

Vercoeveren, II, 4247, terugkrijgen (namelijk zijne magt, kracht.) Troj. Oorl. bij blommaert Oud Vl.-Ged. I bl. 24 vs. 2075: Maer meneghen ridder stout ende fel, Ende goet gheprijst te meneghen stonden, Mocht men met hem hebben vonden, Die oec waren sere tontsiene: Bi desen vercoeverden die Troyine, Dis sere verloren op dien dach. benoit de st. more heeft daarvoor (HS. der K.K. Bibl. te Weenen f^o. 85^d): Per aus fu li recouvrement. en II D. bl. 91, vs. 1417: Die Grieken en consten 't niet gedragen, Vanden velde lietsi hem jagen Vercoevert en waren si nemmermere.

[p. 323]

Verg. bilderdijk Gesl. lijst 1^e. D. bl. 134 en willems op heelu p. 281.

Vercomen, I, 158, II, 509, tot zich zelven komen, bekomen.

Verde, II, 1807, vaart.

Verdingen, II, 1298, vrijpleiten. Verg. het Gloss. op Beatrijs en de daar aangehaalde schrijvers, en Dr. m. de vries in de jagers Taalk. Mag. IV, bl. 55 vlgg.

Verdoen, II, 3240, van het leven berooven. Zie mijn Specimen, bl. 121.

Verdragen tswert, II, 4347, in de hoogte heffen. Verg. 't Gloss. op Flor. ende Blancefl., en Horae Belg. V, bl. 106. Verg. ook Ferguut, 141, 3211.

Verduldich sijn, I, 194, dulden, met geduld dragen. Der Minnenloep, HS. f^o. 30^d, kent het znw. verdult: Hier om so lijt, ende hebt verdult.

Verduelt, II, 499, bedwelmd, van verdwellen of verduellen is mij nog geen ander voorbeeld onder 't oog gekomen. Over bedwellen zie Dr. m. de vries in de N.W. der M.v. Lett. VI D. bl. 164. Zoo leest men in Walewein vs. 3955: Vrient, ne laet jou niet bedwellen Den groten duvel uter hellen.

Vergaen, I, 428, gaan.

Vergeven, II, 3618, geven.

Vergier, II, 1857, 1907, boomgaard, grasperk rondom een kasteel. Zie het Gloss. op Beatrijs, Walewein, 3482:

[p. 324]

Soe gaet haer merghen harentare In dien boongaert inden vergiere.

Vergouden, ww. vergelden, I, 620, 1184.

Verhaet, I, 738, gehaat.

Verhoren, I, 390, hooren.

Verladen, II, 703, 806, 851, 866, 3799, overladen, drukken. Verg. mijn Specimen p. 88 en 99, en de daar aangehaalde schrijvers.

Verlangen (met den dat.) I, 456, zoo wordt in Walewein, langen gebruikt, vs. 5448: Mi langhede utermaten zere Om u, inne conste jou noit ghezien. en 5773: Om hem te ziene langhet mi zere.

Verleiden, I, 105, door leed doen van zich verwijderen, eenen tegenzin doen krijgen, van leden, leet doen, even als verwerken; zoo gebruikt het assenede in Flor. ende Blancefl., 437, 1323, en in den zin van berouwen, leed gevoelen vs. 1169. Zie hoffmann in 't Gloss. Bij velthem II B.C. 40 (p. 131) leest men dat hertog jan I van braband naar Parijs trok, Ende reet met sporen wat hi can; en wel zoo snel, dat Twee orsse verleide die hertoge daer. alwaar ik het echter van verleggen, hd. erlegen, zou afleiden.

Verleisten, II, 226, verlossen, bevrijden. Zoo heeft men volleest voor hulp. Zie clignett Teuthonista bl. xxxi, Theophilus, vs. 1851.

Verloes, I, 242, verliesen. Ferguut 514.

[p. 325]

Verloest, I, 422, verlost. Ferguul 3640.

Verloven, II, 2988, belooven.

Vermachten, II, 1263, te magtig worden.

Vermaen, I, 2068, aansporing.

Vermanen, I, 1982; II, 1619, 1788, 3052, 3174, aanspreken om iets, verzoeken. Zie de Gloss. op Beatrijs en de Doctrinale.

Vermenigen, II, 797, overmannen.

Vermeten, II, 3674, uitstekend, wat de gewone maat overtreft, zoowel in goeden als kwaden zin, en vandaar de beteekenis arrogans, die men bij kiliaen alleen vindt opgeteekend. Verg. velthem bl. 16, 17, 24, 114, 122, waar het van bergen, huizen en menschen gezegd wordt. Zie ook ziemann Mhd. Wtb. in vermezzen. Velthem kent ook nog het ww. vermeten voor zeggen, vermelden, 8^e B.C. 22, bl. 469. Zoo schijnt het ook verstaan te moeten worden Ferguut 1087 en 3845, en heelu 5975, waarbij echter eenige ophef komt.

Vermogen, I, 1130, 1147, 1514, II, 679, 1056, 1321, magtig, vermogen. Zoo ook velthem bl. 59, 62, 135, 137, 147, 338, enz.

Vermonteeren, II, 910, 914, op nieuw van een paard voorzien, b.v. Brab. Yeesten, 1 D. bl. 172.

Vernemen, II, 3833, zich meester maken. Verg. clarisse op de Heim. der Heim. bl. 202, en ziemann Mhd. Wtb. op 't woord. Voorts werd het gebezigd van het verstand, in de beteekenis van leeren, en zoo komt het in Ferguut voor, 1178, 1232.

[p. 326]

De plaats uit onzen dichter waarop wij dit aanteekenen beteekent: ‘Zoo gij het niet doet maakt zich een ander van hem meester.’ Achter 't voorgaande wel plaatse men eene dubbele punt, en men leze verneemten.

Vernoy, II, 1924, 1941, verdriet. Zie clignett, Bijdragen, bl. 365.

Vernoyen, II, 3079, verdrieten.

Vernoyeren, II, 75, deelw. vernoyert II, 519, 831, het Christelijk geloof verloochenen. Zie huydec. op stoke, 2 D. bl. 425, en clignett Bijdr. bl. 337-352. Zoo komt het ook voor in de Doct., III, 417, waar het onjuist is verklaard. Nibel. Not, 1201,7, vernoijiert. Verg. het Mhd. Wtb. van ziemann op vernogieren.

Veronnen, I, 2032,, ten kwade duiden. Zie huydec. op stoke, 3 D. bl. 310.

Veronrechten, II, 3840, 3853, verongelijken, onrecht doen.

Verreiken, II, 4461, bereiken.

Verren, I, 107, verwijderen, verminderen. Van den Lev. ons Heren, vs. 2000. Zoo kent kiliaen ook ververren in dezelfde beteekenis; maar wat beteekent het in den Rijmbijbel, f^o. 2^c? Die maen Is die mynste vauden sterren Die ons lichten ende ververren.

Verscoven, I, 2062, veracht, laag. Zie mijn Specimen de Velth., p. 126, en 't Gloss. van Dboec vanden Houte, bl. 126.

Verseert, I, 822, bedroefd.

[p. 327]

Versien, II, 596, 660, 668, 3280, 3824, IV, 24, 67, zien. Verg, clignett, Bijdr. bl. 129.

Versien, I, 811, 1368, II, 2248, voorzien. Ferguut, vs. 4544.

Versien, I, 832, voorzien, verhoeden. Stoke, 7^e B. vs. 273.

Versmachten, II, 1002, doen versmachten.

Versmadenesse, I, 1181, verguizing.

Versteken, II, 4506, verdrijven. Maerlant, Spieg. Hist., 2 D., bl. 2 vs. 61: Brutus die verstac Tarquine, en bl. 3 vs. 90: Alsemen screef .cc. jaer Ende .xcviii., horen wi spreeken, Na dat die coningen waren versteken. Zie verder aldaar bl. 22, 66, enz. en verg. alhier ontsteken.

Versten, II, 3187, uitstellen. Zie huydec. op stoke, 1 D. bl. 468-470.

Verstoet, praet. van verstaen, I, 465.

Verstolenlike, I, 406, steelsgewijs.

Versumen (Hem), I, 1987, nalatig zijn, zich aan een verzuim schuldig maken.

Versworen, II, 1466, 3625, meineedig.

Vertogen, I, 763, ww. vertijgen, verhalen.

Vertrecken, II, 4308, verhalen.

Vervaert, I, 156, 222, 315, II, 1126, bevreesd; ww. vervaren, I, 1896, bevreesd zijn.

Vervesten, I, 812, 977, bevestigen, in staat van tegenweer brengen.

Vervordren, II, 16, bevorderen. Verg. kiliaen.

[p. 328]

Verwaren, II, 1131, verweren, stoke 4^e B., vs. 1263; verg. echter de aant. van huydec. aldaar.

Verwerken, deelw. verwracht, I, 824, 1947, II, 1381, 1509, 1696, 2683, 4568, door zijne werken, zijn bedrijf, vertoornen, verliezen. Zie 't Gloss. op de Doctrinale en de daar aangehaalde schrijvers.

Verwies, II, 3801, 4377, ww. verwassen, te groot worden en daardoor drukken, onaangenaam zijn. Verg. ziemann Mhd. Wtb. in verwazen. In Flor. ende Blancefl. komt het een paar maal voor, en in het Gloss. brengt hoffmann het ten onregte tot verwisen. Troj. Oorl. (Oud Vl.-Ged I, 16) vs. 1301. Rom. van Lanc., vs. 6667: Mi verwies mine herte ende ic gaf Al erre antworde daer af.

Verwisen, III, 101, verwijten, verg. ziemann in verwizen.

Verworteld, II, 1, ingeworteld.

Vesten, I, 982, 2116, bevestigen.

Visieren, I, 1297; II, 1141, uitdenken. Zie de jagers Taalkundig Magazijn, IV D., 3^e. St., bl. 356-360.

Vite, V, 344, verhaal, rede. Taalk. Mag. IV, 75-76.

Vollec, I, 202, spoedig, terstond. Verg. clignett Bijdr., bl. 60.

Vordren, II, 3999, 4178, voorvaders.

te Voren hebben, I, 61, 86, II, 552, 1048, 2408, V, 178, de bovenhand hebben, waarvoor

de vorderhant hebben II, 919. Verg. te Achter hebben.

[p. 329]

Vorster, II, 2903, forestier, förster. Verg. de Rijmkronijk bij kausler Denkmäler I, vs. 129.

Vortbrengen op iemande, II, 4089, iemand iets aantijgen.

Vouden, I, 619, vouwen, keeren, wenden.

Vraechden, I, 223, vraegde hem.

Vri, 626, 957, 1128, II, 256, vrij, edel. Verg. van wyn op heelu, bl. 158-161.

Vroe, II, 2052, blij. Verg. huydec. op stoke, 2^e D. bl. 211 en 3e D. bl. 466.

Vroes, II, 1991, praet. van vriesen.

Vrome, II, 4025, nut, voordeel. Clignett, Bijdr. bl. 90,

Vromelike, II, 725, 798, dapper.

Vroude, II, 3300, vreugde.

Vruchtech, II, 2179, vruchtbaar.

Vulcomen, II, 3527, ten volle geschieden. Verg. de aanteek. op de Heim. der Heim., bl. 338-339.

Vulgaen, II, 3975, ten einde toe voortgaan. Verg. Doctrin. I, 909.

Vulhoren, I, 1050, ten einde toe aanhooren. Doctrinale I, 300.

Vulstaen, II, 3557, blijven, standhouden. Zie 't Gloss. op de Doctrinale.

W.

Waddis, V, 34, wat des.

Waden, II, 823, praet. woet, II, 674, 4427, gaan, doorgaan, verwant met vadere. Ferg. 3945. Verg. huydec. op stoke, 3^e D. bl. 128.

[p. 330]

Waerdinne, I, 418, 1667, 1759, II, 3153, echtgenoot. Verg. bilderdijk Verhand. over de Gesl., bl. 196.

Waerdinne, I, 350, van den huse die vrouwe, als het vs. 320 heet.

Waernemen, II, 3585, verzorgen, oppassen. Verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim., bl. 454.

Wallen, II, 3891, wellen, vloeijen. Zie Prof. clarisse op de Heim. der Heim., bl. 436-437, en de daar aangehaalde schrijvers. De plaats van onzen schrijver beteekent: hetzelfde bloed vloeit op dezelfde wijze; de eene maag handelt als de andere.

Walsch, II, 57, fransch.

Wanconst, V, 283, vijandschap, van wan, on, en gunst Verg. echter 't Gloss. op Flor. ende Bl.

Wanen, I, 238, 650, 1008, 1104, enz. van waar.

Wanen, II, 4129, meenen, in engeren zin, II, 774, willen, 1136, weten.

Want, I, 1672, omdat.

Wanhagen, II, 4365, mishagen.

Wantroesten, (Hem) II, 2276, wanhopen. Verg. troest, troesten.

Wapene, I, 391, 477, uitroep van smart. Verg. grimm, Gramm., III, 297 en 291; en Rechsalterth, 876.

Ware, I, 1780, bewaring, hoede. Verg. huydec. op stoke, 3^e D. bl. 91.

Wart, I, 1631, II, 72, 1879, 3387, woord.

[p. 331]

Wedde, II, 3245, 3256, 3383, 3427, enz. pand. Verg. grimm, Rechtsalterth. 601 en eccard. ad Leg. Salic., p. 172.

Weder - of, I, 705, 934, 2085, III, 57, of - of. Verg. huydec. op stoke, 1^e D., bl. 24-25.

Wedergade, I, 1794. Verg. bilderdijk Gesl. lijst, III, bl. 248.

Wederpensen, V, 163, in gedachte tegenspreken.

Wedersake, II, 1071, 1217, tegenpartij. Zie kiliaen en van Hasselt aldaar. Velthem III. B., C. 51 vs. 40. Oud Vl.-Ged. 2c. D. bl. 100, vs. 663.

Wederseggen, I, 1909, II, 1929, 2552, 3005, weigeren. Verg. clignett. Bijdr., bl. 186, en Prof. clarisse op de Heim. der Heim., bl. 156-157.

Wederstaen, I, 1042, tegenstreven, verhinderen. Verg. Doctrin. II, 3569, III, 81.

Wederwraken, II, 142, wreken.

Wel gedaen, I, 620, schoon.

Wel geraect, I, 245, 348, 1679, schoon. Verg. Prof. clarisse op de Heim. der Heim., bl. 257-260.

Wendelstene, II, 1987, trap. Maerlant, Rijmbijbel, HS. f^o. 70^b: In die zuytzijde so was gemaect Een wendelsteen wal gheraect Heymelic bynnen der mure. Verg. kiliaen.

Went, II, 2124, wind.

Werneren, I, 975, II, 938, met krijgsmagt ver-

[p. 332]

sterken, in staat van tegenweer brengen. Zoo in het Hamburgsche HS. van Mellibeus vs. 2473 (volgens mededeeling van Dr. m. de vries): Mellibens nu raet [l. laet] ons saen Op dien goeden raet vaen, Dien si u gaven, die oude vroede, Hoe dat ghi sout setten hoede Ende uwen lichame wernieren, Soudi orloghe hantieren. Van daar wernisoen, vs. 2711: Noch is een wernisoen, dat merct, Dat den mensche zere sterct, An ziele ende an lichame mede: Dat is doghet ende eert u mede. Het is het fransche garnir, garnison, van weren, werenen, wereneren, werneren.

Wers, I, 1117, minder goed. Verg. de aanteek. op de Heim. der Heim. bl. 329-331. Zoo ook Ferg. 2360, hetgeen in 't Gloss. zoo allerfraaist wordt uitgelegd! Verg. mone Anzeiger enz. 1839, N^o. 3, bl. 436.

Wert hebben, I, 1976, II, 1570, 1974, op prijs stellen, beminnen.

Wigant, V, 149, strijder, held. Zie hoffmann in de Hor. Belg. V, bl. 43.

Wile, I, 13, 86, 101, 263, 1024, stond, wijl, tijd. Die wile, I, 1055, terwijl.

Willes, II, 1073, wil des.

Winken, II, 480, waggelen. Heim. der Heim. vs. 1214. Verg. ook Doctr. II, 3542.

Wisdomme, V, 98, gewijsde, weisthum.

Woech, II, 4548, weg. Ferguut, 2109, 2548.

[p. 333]

Wonder hebben, onpers. met den dat. des presoons, I, 1105, verwonderen. Vanden houte 577, 642.

Worden te na gebuur, I, 2111. Dit moet niet te letterlijk worden opgenomen; het beteekent: te na met iemand in aanraking komen, die daardoor gevaarlijk wordt. Zoo leest men het in Ferguut vs. 4235, waar het van belegerden en belegeraars heet: Si worden al te na geburen, Der ere partien mochts wel messchien. En in het fragm. van den Troj. Oorl. in het 2^e. D. der Oud Vl.-Ged. bl. 91, vs. 1451: Si worden hem te na ghebure, Dat wart den Troijenen te sure, waarvoor het origineel van bénoît (HS. der K.K. Bibl. te Weenen, f^o. 17^c) heeft: De pres lor estoient voissin.

Wrachte, I, 1254, ww. werken. Ferg. 1216, waarop men niet zie 't Gloss.

Wrene, II, 3634, 3673, paard.

Wllen, II, 1434, in een pij gekleed. Beatrijs 513: Wullen, barvoet, sonder scoen.

Wijch, II, 381, strijd.

Wijs sijn, I, 1405, II, 89, weten. Zoo heet het in Walewein, 6890: Mi es onwijs, waer ic dus ghereet Sal vinden, voor ik weet niet. Evenzoo wijs maken voor doen weten, zeggen; maerl. Rijmbijbel f^o. 7^d. (Enoch is)

[p. 334]

Int paradijs Ende daer leven sal, maect men ons wijs Mit blijscap tot Antkerst tijden. Zie ook Oghier van Denem. in 't Belg. Mus. II, bl. 339. Wijs is bekend, Brandaen 178: Ende oec dat paradijs, Dat den salighen es wijs. en vs. 189.