[Nummer 82]
Van de redactie
In 1916 stond het Avondland in brand: de grote oorlog, van beide kanten bijna enthousiast begonnen, was vastgelopen in de loopgraven. Miljoenen doden lagen op de Franse en Russische slagvelden. Toch voerde men nieuwe ladingen soldaten aan, om kansloze plannen van doorbraak en overwinning op hun haalbaarheid te testen. In de loopgraven begonnen dichters het vermoeden te formuleren dat er een vergissing was gemaakt. In het neutrale Zwitserland demonteerden kunstenaars de taal en de kunst tot ‘dada’. In Vlaanderen leek Paul van Ostaijen van voor af aan te willen beginnen met de taal. En in Nederland debuteerde Martinus Nijhoff, die een hele generatie dichters na hem leerde dat poëzie is wat W.H. Auden later ‘de precieze uitdrukking van gemengde gevoelens’ noemde.
Niet alleen de kunst veranderde, maar ook de kunstenaars veranderden. Rudyard Kipling, Engelands eerste Nobelprijswinnaar, publiceerde voor de oorlog het beroemde gedicht If, met de slotzinnen ‘Yours is the Earth and everything that's in it, / And - which is more - you'll be a Man, my son!’ - misschien hebben mannen en jongens zich met die woorden in de oren aan het front gemeld. Na de oorlog, waarin Kipling zijn achttienjarige zoon verloor, schreef hij de regels ‘If any question we died / tell them, because our fathers lied.’ Het graf van luitenant John Kipling is pas dit jaar, honderd jaar later, met zekerheid gelokaliseerd.
Ook honderd jaar na dato graven wij in deze Liter teksten van toen op, kijken we terug: op de gedichten, op de soldaten en op dada, met liefhebbers, met dichters en met deskundigen. Mocht Liter over honderd jaar nog bestaan en dan een themanummer 2016 doen, dan staat er waarschijnlijk iets in over de ellendige oorlog in Syrië, over vluchtelingen en misschien iets over de weer oplopende spanningen in Europa. Terugkijken is altijd goed. Wie daarna de blik weer op morgen richt heeft misschien wel een volle cirkel beschreven en daarbij als vanzelf om zich heen gekeken.
Goede zomer gewenst. Moge overal de vrede uitbreken.
leesliter.nl
Auteursrechtelijk beschermd