Liter. Jaargang 14

[p. 44]

Hadewijch Griffioen
Dag God

God is hard.

Dat kun je zien aan zijn strenge dienstboden die kale koppen hebben onder hun kappen. Ze bezorgen me hartkloppingen, misschien omdat ik zo weinig lichaam van hen zie. Zelfs hun witte magere gezichten zijn vaak afgeschermd met een zware bril en hun lippen zijn dun, hun monden nooit open in een lach.

Dat God hard is, zeggen me al deze bruiden van God die hen goede werken laat doen waar ze geen zichtbaar plezier in hebben.

Ze leren ons lezen en bidden. Ze maken veel wind als ze over de schoolgangen lopen. Als ik de pech heb er eentje tegen te komen in haar zwarte habijt, houd ik mijn adem in en klem mijn vingers om een van de jassenhaken aan de muur zodat ik niet word meegezogen.

De vakantie was voorbij, ik woonde weer bij mijn ouders.

Toen kwam er bericht van de boerderij. Opoetje was stervende. Tante Mijntje had gebeld en ze had erbij gezegd dat een ongeluk altijd gezelschap zocht, want ook haar Leo lag op bed. Hij lag daar maar en zei niks. Dat was iedereen gewend van hem, maar nu overdreef hij.

Ik bedacht dat hij misschien verdrietig was om zijn moeder. Maar als rechtgeaarde boer wist hij dat de aarde vruchtbaar bleef dankzij het kiemen en ploffen van de vruchten.

Zelfs Mijntje, die altijd het hoogste woord voerde, vond hem stil. Zijn botten knakten als hij zich moeizaam omdraaide. De vorst van alle jaren leek zijn lijf stukje bij beetje te verstijven. Hij was te stram om de tien meter af te leggen die hem scheidden van opoe in haar dijkhuisje.

Ik vond het naar voor allebei. Ben je dichtbij en ver weg tegelijk.

Zou ze er verdriet om hebben? In haar karkas dat nog ademde, fladderden misschien gedachten rondom Leo, de zoon die niet langs kwam.

Misschien was ze de wereld al vergeten. Oude mensen hadden ruim de tijd te wennen aan de dood. Als ik Mijntje moest geloven, wilde opoe niets liever dan die kist inglijden die al dertig jaar onder haar bed klaarstond.

Ze had hem zelf uitgekozen, boereneiken. Voor het slapen gaan staarde ze naar de foto van het graf van haar man. Zijn kistkruis had ze niet mee laten begraven.

[p. 45]

Op het voeteneinde van haar bed had Leo het destijds eigenhandig voor haar ingeschroefd. Om het kruis ging een witte rozenkrans van sacramentsbonen. Die zou later naar Leo gaan.

Het waren goede tijden. Het ene jaar werd de schuur geteerd, het andere jaar kwam er nieuw riet op het dak. Op de zondagen tilde Leo zijn moeder in haar sitsen japon op de arm en droeg haar naar de bestekamer van de boerderij. Hij schikte in de nis haar schoudermanteltje en zette haar mutsje recht.

Ik kwam haar gedag zeggen. Mijn warme bruine hand in haar verlamde klauw. Mijn gezicht, rond als de maan, keek in het hare. Haar bleke ogen zwommen in vocht. Ik rilde. In me roerde zich een besef dat iemand mij ooit zo zou aankijken. Leo kwam naast me staan. Hij bromde goedkeurend, pakte mijn hand en trok hem weg uit die van zijn moeder.

‘Genoeg’, zei hij, ‘Meidje, het is wel weer genoeg’.

En nu ging opoe hemelen. Als ze de hemel verdiend had. Ik had opoe nooit in haar gloriedagen gekend. Leo had natuurlijk reden om veel van haar te houden.

En ik hield van Leo, al was hij niet mijn vader. Ik bracht hem zijn koffie in een aluminium kannetje. Een theedoek eromheen gerold om het afkoelen tegen te gaan. Ik hep door het bietenveld, daar zag ik zijn gebogen rug. Hij ging kreunend rechtop staan als ik vlakbij was. We doken onder, de bietenblaadjes kriebelden tegen mijn neus. Ik kreeg een slokje koffie van hem en een hapje brood. Dan moest hij weer aan het werk en ik liep terug door de velden.

Hij was een lieve man. Hij raakte me aan zoals het hoorde. Een harde hand door mijn zwarte haren of verdiende klappen om mijn oren. Ik hield zomaar van hem, direct al, de eerste keer dat ik hem zag.

Ook al kon hij tekeergaan.

Die keer dat ik de melkemmer liet glippen omdat ik schrok van een koe met een ochtendhumeur. Of toen ik de te vroeg geboren biggen niet van het weiland wilde rapen omdat ze zo smerig glad aanvoelden. Of de keer dat ik Leo's achterlijke broer beschuldigde van gluren toen ik op de deel in de teil ging. Kijken deed geen kwaad, had Mijntje gezegd. Ik moest me niet aanstellen.

Vanwege Leo probeerde ik me te verbeteren. Niet om Mijntje met haar grijnzende gezicht, dat opdoemde in de wolken stoom als ze mijn wasteil met kokend water vulde.

Ik moest wat doen. Ik moest opoetje redden. En bij Leo op zijn bed komen zitten natuurlijk.

Maar mijn moeder vond dat ik tot de zomer moest wachten. Ziekte en dood waren niets voor kinderen.

[p. 46]

Ik wist dat de nonnen op school zwoeren bij gebed. Problemen met moederoverste? Een gebedje. Een leerling die hoorde noch voelde? Flink wat Onzevaders en Weesgegroeten op de stenen kerkvloer.

‘Dag God’, zei ik zachtjes. ‘Kunt U me horen? Opoe denkt niet meer, maar als ze denkt, denkt ze misschien aan Leo en mist ze hem. Kunt u haar helpen?’

Ik luisterde ingespannen. Er kwam niets, ik moest veel harder bidden. Ik moest knielen met mijn blote knieën op de rieten tegelmat. ‘Goede God, lieve God’, zei ik, ‘ik bid voor opoe’.

Er volgden weken van gebed. Ik bad op alle plaatsen: in bed, aan tafel, op school, in bad, de kerk, de auto, op de fiets, in de winkel. Ik slenterde naar huis, de rozenkrans in mijn broekzak, ongezien gleden de kralen van duim naar pink.

Mijn vrienden vonden me sloom. Ze kwamen me halen om te spelen, maar ik moest bidden. Als ik uit school kwam, liep ik naar mijn moeder.

‘Is ze al dood? Nog niet?’

Ik begon zowaar in mijn gebed te geloven.

Weken gingen voorbij. Mijn moeder kreeg bericht van het platteland.

‘Ze is er nog. Een wonder dat het oude mens het volhoudt.’

Ik keek uit het raam en zag mijn vrienden spelen op het veld. De kralen maakten zachte geluiden in de kom van mijn hand. Ik dacht aan God, die zich verwaardigde te luisteren naar een meisje dat liever bad dan speelde.

Maar met opoe ging het goed. Gewoon doorbidden en ze zou herrijzen.

Ik maakte zelfs geen huiswerk meer. Bidden ging voor. Als de nonnen boos werden, zouden ze me toch prijzen.

Maar wat werd dat bidden saai. Het hielp wel, maar ik begon me te vervelen. Ik bad extra om daarvoor vergeving te vragen.

Op een dag dacht ik: zolang ik bid blijft zij leven! Dan kan ik blijven bidden.

De dag erop kwam ik laat thuis. Ik was blijven hangen met mijn vrienden op het veld. Mijn moeder kwam naar me toe. Mijn hand tastte in mijn broekzak. Die was leeg. Mijn moeder zei: ‘Opoe is dood. En Leo ook.’

God is hard en kinderen zijn dom.

Ik had voor de verkeerde gebeden! Voor opoe die al over de honderd was. Die had ik met het oponthoud vast geen plezier gedaan. Terwijl Leo...

Die had mijn gebed goed kunnen gebruiken. Voor hem had ik willen blijven bidden.

Of kon het God allemaal geen barst schelen? Was Hij onverschillig geworden in Zijn werk? Liet Hij zomaar veel te jong die lieve Leo sterven en veel te laat dat oude opoetje?

Of was God overspannen? Had Hij het te druk met Zijn doden?

[p. 47]

Had Hij per ongeluk mijn gebed voor opoe ingezet? Sorry, zou Hij zeggen, maar dit kan ook de Beste gebeuren.

Die avond ging ik nog één keer op mijn knieën. Ik keek naar het bruine kruisje boven de deur van de slaapkamer met de lijdende Jezus in zwarte pennenstreken.

‘Dag God’, zei ik, ‘ik heb tot U gebeden. Ik bad totdat het me begon te vervelen. Ik zeg het maar eerlijk... U weet toch alles van me. Ik weet niets van u. Nu ben ik uitgebeden. Dag God.’

De deur ging open. Mijn moeder stond op de drempel. ‘Ben je nou alweer aan het bidden? Er is een pakje voor je gekomen.’

Ik griste het uit haar handen en scheurde het haastig open. Wat was het? Ik greep in een bergje witte kralen. Ze tikten zachtjes toen ik mijn hand terugtrok. Een briefje van Mijntje: ‘Van Leo, voor jou, zijn rozenkrans.’