Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 30

[p. 24]

Luchtig, maar niet vrijblijvend
Jacques Vriens als Nederlandse Kinderboekenambassadeur
Gerlien van Dalen

Op 1 april was Jacques Vriens veertig jaar kinderboekenauteur. Er is bij die gelegenheid veel gezegd over het omvangrijke oeuvre dat Jacques heeft gecreëerd en over de veelzijdigheid die zijn carrière kenmerkt. Als schrijver, verteller, theatermaker, docent en scenarioschrijver is Jacques actief en gewaardeerd.

We mogen blij zijn dat Jacques zijn schrijftalent vroeg heeft ontdekt. Want met de meer dan tachtig boeken die hij heeft geschreven, heeft hij hele generaties kinderen aan het lezen gekregen. En daarmee heeft hij ze laten lachen, huilen, denken, huiveren en bovenal: genieten. En dat is van grote waarde.

Uit recent onderzoek van Thijs Nielen en Adriana Bus (Onwillige lezers, Stichting Lezen Reeks, deel 26) blijkt dat kinderen die niet graag of niet goed lezen een weerstand tegen lezen kunnen ontwikkelen. Voor hen is de drempel om te lezen hoog. Zij kunnen het wel, maar doen het niet. ‘Door gebrek aan oefening stagneert de leesontwikkeling. Dit is een wijdverbreid leesprobleem - in de leesliteratuur aangeduid als “a-geletterdheid” (in het Engels “aliteracy”),’ stellen de onderzoekers. Kinderen die moeite hebben met lezen, reageren bij het zien van een boek hetzelfde als mensen met een spinnenfobie bij het zien van een spin: zij voelen afkeer, afweer, angst. Sommige kinderen ontwikkelen zelfs een emotionele weerstand tegen lezen. Door deze angst of ‘leesweerstand’ mijden kinderen lezen en als ze toch moeten lezen, slagen ze er niet in zich op het lezen te concentreren.

Een leesfobie zullen lezers van Jacques Vriens' boeken niet snel ontwikkelen. Zijn veelzijdige oeuvre heeft vele kinderen het plezier in lezen en voorlezen laten ervaren - de basis voor lezen.

[p. 25]

En Jacques verschaft dat niet alleen met zijn boeken, maar ook als persoon. Want naast het schrijven heeft Jacques zich altijd buitengewoon actief opgesteld als leesbevorderaar. Al als jonge leerkracht op de basisschool en tot de dag van vandaag.

Jacques maakt, ondanks zijn volle agenda, nog altijd tijd om scholen te bezoeken. En dat wordt zeer gewaardeerd, de belangstelling voor zijn lezingen en schoolbezoeken is groot. Via SSS verzorgde hij alleen al de afgelopen tien jaar meer dan honderd optredens op basisscholen, voor leerkrachten en op PABO's. En dan zijn er nog zijn boek- en theatervoorstellingen en zijn optredens op festivals.

Dat we in 2013 aan Jacques Vriens dachten als eerste Kinderboekenambassadeur in Nederland, en dat hij graag bereid was deze rol op zich te nemen, mag dan ook geen verbazing wekken. De man die officieel de eerste Nederlandse Kinderboekenambassadeur werd, was dat informeel immers al vele jaren.

Naar Engels voorbeeld namen Stichting Lezen en het Nederlands Letterenfonds in samenwerking met SSS en Stichting CPNB in 2013 het initiatief voor het aanstellen van een Kinderboekenambassadeur in Nederland. In het Verenigd Koninkrijk werd de eerste Kinderboekenambassadeur (Children's Laureate) in 1999 aangesteld. De benoeming aldaar bekroont het werk van een uitmuntende kinderboekenauteur of illustrator en benadrukt de bijdrage die deze levert aan het creëren van toekomstige lezers.

Dit geldt ook voor de Nederlandse Kinderboekenambassadeur, die de promotie van kinder- en jeugdboeken een herkenbaar gezicht geeft en de boodschap uitdraagt dat (voor)lezen verschil kan maken in het leven van jonge mensen.

[p. 26]

Jacques Vriens nam in 2013 die formele rol met verve op zich en gaf twee jaar lang daadkrachtig en overtuigend invulling aan zijn ambassadeurschap.

Onvermoeibaar trok hij als Kinderboekenambassadeur, steeds met zijn ambtsketen bij zich, het land in om beleidsmakers, lerarenopleiders en studenten te inspireren en hen ervan te overtuigen hoe belangrijk het is om positieve leeservaringen te hebben en te creëren, en veel kinder- en jeugdboeken te (hebben ge)lezen. Hij had een programma in gedachten waarbij in het bijzonder aandacht voor lezen op de PABO centraal stond: een toekomstige leerkracht zonder positieve leeservaring en leesbevorderingsvuur is voor Jacques niet denkbaar.

Jacques had een boodschap: Lezen is leuk! Lezen is belangrijk!

Leerkracht, ouders: stimuleer! Kinderen: geniet ervan! Hij bracht deze luchtig, maar niet vrijblijvend, waar het kon. Op scholen, in de media, bij evenementen als de Nationale Voorleeswedstrijd en bij politici. Zo gaf de Kinderboekenambassadeur in 2014 in het kader van de Leescoalitiecampagne Vaders Voor Lezen een voorleesworkshop aan mannelijke Tweede Kamerleden, die ondanks een 's nachts laat beslechte motie graag aanwezig waren. De persoonlijke en professionele workshop, die live werd verslagen door Radio 1, was een succes.

Want Jacques is altijd inspirerend en kent de menselijke maat. Beminnelijk en met humor overtuigt hij mensen van de opbrengsten van lezen en leesplezier, en laat pragmatisch kansen en mogelijkheden zien. Want oplossingen zijn altijd dichtbij, en waar dat niet zo is moeten ze gecreëerd worden: goede schoolbibliotheken, tijd voor lezen op school en tijd voor lezen en voorlezen thuis - hoe moeilijk kan het zijn en waar een wil is, is een weg.

We zijn Jacques Vriens - schrijver en leesbevorderaar pur sang - veel dank verschuldigd voor zijn oeuvre, vele uren leesplezier en zijn missiewerk voor het lezen en de leesbevordering als eerste officiële Kinderboekenambassadeur in Nederland.