Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 27

[p. 5]

[Literatuur zonder leeftijd - nummer 90, voorjaar 2013]

Variatie en traditie

Als lezer van Literatuur zonder leeftijd bent u gewend dat in elk nummer bijdragen rondom een bepaald thema zijn opgenomen. Een enkele keer maakt de redactie een uitzondering op de regel. Dit voorjaarsnummer is daar een voorbeeld van. De afgelopen maanden zijn er artikelen ingezonden die zeer de moeite van het lezen waard zijn, maar die zich niet onder één noemer lieten brengen. De redactie wilde ze niet op de plank laten liggen en besloot tot een nummer dat even gevarieerd is als het Hollandse voorjaarsweer. Als er al sprake is van een rode draad, dan is het de aandacht voor beeld. De bijdrage van Ruth Hoogendam bijvoorbeeld gaat over de intrigerende wisselwerking tussen tekst en beeld in De uitvinding van Hugo Cabret en Het wonderkabinet van de Amerikaanse auteur en illustrator Brian Selznick. De eerste roman, volgens Selznick zelf een combinatie van roman, prentenboek, graphic novel en film, is een eerbetoon aan de eerste filmmakers. Het verhaal wordt in woord en beeld op een meeslepende manier verteld. Dat geldt al evenzeer voor Het wonderkabinet, een wonderlijk verhaal waarin twee levensverhalen uiteindelijk samenkomen.

De kleurrijke illustraties spatten van de bladzijden af in Geronimo Stiltons bewerking van de Odysseia van Homerus die besproken wordt in de bijdrage van Tiny la Roi. Veel rustiger zijn de tekeningen van Jan Jutte bij Dissus van Simon van der Geest, de tweede adaptatie die in dit artikel centraal staat. Waar de tekeningen bij Stilton vooral illustratief zijn, spelen de beelden van Jan Jutte een essentiële rol die, zo laat La Roi overtuigend zien, daardoor van de lezer een kritische houding vragen.

Speelse verwijzingen, in woord, maar vooral ook in beeld, staan centraal in de verkenning van het postmoderne landschap van Tom Schamp, een van de vele Vlaamse illustratoren die de laatste jaren de toon zetten in de Nederlandstalige jeugdliteratuur. Die verkenning, uitgevoerd door Sara van Meerbergen, laat zien hoe Schamp het visuele taalspel beheerst en hoe hij daarmee de lezer een wonderlijke en tegelijkertijd herkenbare wereld biedt met allusies naar kunst, literatuur en andere media.

[p. 6]

Literatuur en film komen samen in de beschouwing van Theo Meder over de vele televisie- en filmbewerkingen van sprookjes en fantasyverhalen van de afgelopen jaren. Vooral de serieuze bewerkingen voor een meer volwassen publiek hebben zijn aandacht. Vrouwen die in sprookjes en vroege filmbewerkingen ervan vaak willoos slachtoffer waren, blijken in recente films over een daadkracht te beschikken die aansluit bij de veranderde maatschappelijke opvattingen over genderpatronen.

Niet de rol van het beeld, maar de moderne kijk op gender is wat de bijdrage van Eugenie Draelants over vampierromans en hun aantrekkingskracht op adolescenten met de analyse van Meder verbindt. Ooit onschuldig en passief nemen in hedendaagse vampierromans vrouwelijke protagonisten meer het lot in eigen hand en werken ze actief aan een eigen identiteit.

Krachtige vrouwen in de jeugdliteratuur zorgen voor een mooi bruggetje naar Astrid Lindgren. Haar canonieke status is boven iedere twijfel verheven. Maar juist dan is het interessant om na te gaan hoe die positie die nu als zo vanzelfsprekend wordt geaccepteerd tot stand is gekomen. Vanaf het moment dat Pippi Langkous is 1952 in Nederland en Vlaanderen op de markt kwam, volgt Sara van den Bossche het spoor van Lindgren om te kunnen vaststellen wanneer de zegetocht van de Zweedse auteur in de lage landen begon en welke factoren daarvoor verantwoordelijk waren.

De variatie in dit nummer gaat gepaard met het vasthouden aan tradities. Zoals ieder jaar vindt u in dit voorjaarsnummer de Woutertje Pieterse Lezing, dit jaar gehouden door Majo de Saedeleer, directeur van de Vlaamse Stichting Lezen, en het juryrapport van de Woutertje Pieterse Prijs die dit jaar werd toegekend aan de Vlaamse auteur Kristien Dieltiens voor Kelderkind.

Tot slot vindt u in dit nummer nog twee bijdragen. In de eerste plaats is dat een mooie bijdrage van Joke Linders die we desondanks liever niet hadden geplaatst. Want dat zou betekenen dat Jan Simoen nog onder ons zou zijn. Helaas heeft het niet zo mogen wezen. In het prille begin van 2013, op 5 januari, is Jan Simoen na een ziekbed overleden. Met warme herinneringen aan een interview met Simoen voor Literatuur zonder leeftijd kijkt Joke Linders terug op het leven en werk van deze Vlaamse schrijver die mij persoonlijk zo aangenaam verraste met zijn brievenroman Met mij gaat alles goed. Het boek verscheen in een periode dat ik me in onderzoek richtte op het genre van de adolescentenroman en in het kader daarvan boek na boek uitlas. Met mij gaat alles goed was een roman die

[p. 7]

voor mij boven vele andere romans uitstak, vooral door de personages die levensecht en herkenbaar waren. Die typering is ook van toepassing op zijn laatste roman In de nacht van 2 april. De bespreking van Marloes Schrijvers laat zien wat deze autobiografische roman, volgens de schrijver zelf in een van zijn laatste interviews ‘het juiste boek’, de lezer te bieden heeft en is vooral ook een uitnodiging om deelgenoot te worden van de warme herinneringen van Jan Simoen aan zijn eigen jeugd.

Helma van Lierop-Debrauwer