Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 21

[p. 7]

Anderland

Onlangs sprak ik een ‘crosscultureel manager’. Ja, die bestaan. Sterker nog, die zijn in opmars. Zo afschuwelijk de functiebenaming, zo interessant was het gesprek. Van tevoren had ik het interview voorbereid met vragen over anekdotes, blunders en do's & don'ts in het zakelijk verkeer tussen mensen met een verschillende culturele herkomst. Dat is namelijk wat crossculturele managers doen - adviezen over de grens geven.

Ik werd fijntjes op de vingers getikt. ‘Cultuur is geen side dish’, kreeg ik te horen. Geen zakboekje ‘Wat & hoe in Verweggistan’ dat de zakenman in het vliegtuig even kan doorwerken. Wie crosscultureel wil samenwerken, moet met de billen bloot: waarom doe ik eigenlijk wat ik doe en denk ik zoals ik denk? is daarbij de hamvraag. Even naast jezelf gaan staan en het centrum van de wereld vanuit een ander perspectief bekijken.

Zo bezien is de term crosscultureel eigenlijk mooier dan multicultureel. Crosscultureel is een vloeiender en actiever woord, het geeft een beweging aan tussen twee of meer culturen. Multicultureel daarentegen wrikt meer. Jawel, het woord geeft toe dat er meer culturen zijn, maar het lijkt vooral een status-quo te beschrijven. (Zou dat het probleem zijn van de multiculturele samenleving?)

Terug naar dat perspectief van de ander. Wat crosscultureel management gemeen heeft met (jeugd)literatuur, is het vermogen dan wel de bereidwilligheid in het hoofd van een ander te duiken. Eerst de schrijver die het verhaal vanuit een ander dan zijn eigen perspectief bedenkt. Vervolgens de lezer die meeleeft met het verhaal van een ander en zo een beetje groeit in eigen hoofd. Lezen is als reizen naar een ander land (daarover straks meer).

Voeg beide thema's samen en er ontstaat een boeiend snijvlak waar maatschappelijke en literaire ontwikkelingen elkaar ontmoeten. Dat gebeurde tijdens de studiebijeenkomst van de Nederlands/Vlaamse werkgroep voor onderzoekers van kinder- en jeugdliteratuur op 10 november 2006 aan de Universiteit van Antwerpen. Deze was gewijd aan ‘evolutie, functies en representaties van multiculturaliteit in de jeugdliteratuur’. Het leverde boeiende lezingen op en we zijn heel blij dat we een aantal daarvan kunnen publiceren in Literatuur zonder leeftijd.

De heldere inleiding van Katrien Vloeberghs (die met haar collega en Lzlredacteur Vanessa Joosen en samen met IBBY Vlaanderen en Nederland de bijeenkomst organiseerde) maakt een uitgebreid stilstaan bij de verschillende bijdragen op deze plek overbodig. Wat u in dit nummer kunt verwachten, kunt u lezen in haar openingsartikel, met de intrigerende titel ‘Het spannende traject van een vliegende badmat’.

[p. 8]

Die badmat keert verderop in het nummer nogmaals terug, in het juryrapport van de Jenny Smelik/IBBY-prijs. Deze prijs voor kinder- en jeugdboekenauteurs of illustratoren die een bijdrage leveren aan de totstandkoming van een beter begrip voor mensen uit ‘minderheidsgroepen’ ging in 2006 naar Karlijn Stoffels. In haar Foead en de vliegende badmat voorziet zij de lezer van vleugels, waardoor de kloof tussen Amsterdam Osdorp en Marokko moeiteloos overbrugd wordt. Multiculturaliteit wordt bij haar een beweeglijk begrip.

Natuurlijk kozen we voor onze boekbespreking ook een passend boek: Lara & Rebecca van Kathleen Vereecken, over de botsing tussen culturen (wit-zwart, meesteres-slavin, rijk-arm).

In dit nummer staan we kort stil bij de dood van Paul Biegel, die op 21 oktober 2006 overleed. U moet het zien als prelude op ons volgende nummer dat geheel aan hem gewijd zal zijn. Lezen is als reizen naar een ander land, schreef ik al. Sommige schrijvers munten uit als reisleider. Biegel was zo'n schrijver, zij het dat zijn reizen de lezer zelden langs bestaande plekken voerden. Wel zou je kunnen zeggen dat hij op de bres sprong voor ‘minderheidsgroepen’ als rovers, kabouters, feeën en prinsessen met rood haar. Daar kun je misschien geen zaken mee doen, maar het kan de geest wel voeden. Want misschien begint crosscultureel of multicultureel denken wel met het afzweren van zinnetjes als ‘dat bestaat niet’. In Anderland kan alles bestaan. En in Anderland is alles anders dan thuis. Wen er maar vast aan.

Bea Ros