Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 18

[p. 173]

Vakliteratuur en meer
Wilma van der Pennen, Helma van Lierop & Bea Ros

In memoriam Thea Beckman

In de nacht van 4 op 5 mei is Thea Beckman in haar woonplaats Bunnik overleden. De schrijfster, die grote bekendheid verwierf met haar historische jeugdboeken, werd 80 jaar.

Thea Beckman is geboren op 23 juli 1923 als Theodora Petie. Ze groeide op in Rotterdam waar haar vader als kantoorbediende bij de Holland-Amerika Lijn werkte. Tijdens de crisisjaren werd hij werkloos. Studeren was er voor de jonge Thea niet bij; niet alleen omdat er geen geld voor was, maar ook omdat haar ouders het voor een meisje niet nodig vonden. Nadat ze enkele jaren op een kantoor had gewerkt, stopte ze daarmee toen ze in 1945 trouwde met Dirk Hendrik Beckmann. Het echtpaar kreeg drie kinderen. De eerste jaren van haar huwelijk hield ze zich voornamelijk bezig met de opvoeding van haar kinderen en met het huishouden, maar ze schreef al journalistieke stukjes en korte verhalen, onder andere voor damesbladen, de Haagse Post en de kindertijdschriften Kris Kras en Taptoe. Pas toen de kinderen groot waren, kreeg ze meer tijd en begon ze met het schrijven van boeken. Toen was er ook gelegenheid voor een schoolopleiding, waarna ze sociale psychologie ging studeren, een studie die ze in 1981 voltooide met een scriptie over de invloed van boeken op jongeren.

Vanaf Thea Beckmans debuut bij Lemniscaat Met Korilu de Griemel rond in 1970 volgden de kinder- en jeugdboeken elkaar in hoog tempo op; schrijven werd haar beroep. Grote bekendheid kreeg ze met Kruistocht in spijkerbroek (1973) dat een jaar later werd bekroond met een Gouden Griffel en later met de Europese prijs voor het beste historische jeugdboek won. Na Kruistocht volgden Geef me de ruimte! (1976), Triomf van de verschroeide aarde (1977) en Het rad van fortuin (1978) - een trilogie over de Honderjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk. Een andere bestseller was Hasse Simonsdochter (1983), haar eerste boek over Nederlandse geschiedenis.

Het werk van Thea Beckman heeft altijd kunnen rekenen op een groot lezerspubliek. De boeken werden keer op keer herdrukt - Kruistocht in spijkerbroek beleeft inmiddels de 72e druk - en zijn in vele talen vertaald, onder meer in het Engels, Spaans, Duits, Hongaars, Deens, IJslands, Fins, Japans, Fries, Bulgaars, Sloveens en Russisch.

Haar laatste boek Gekaapt! (2003) werd bekroond met de Bontekoeprijs, de

[p. 174]

prijs voor het beste historische jeugdboek. Vanaf 1987 werd een groot aantal van haar boeken genomineerd en bekroond door de Nederlandse Kinderjury. Zelf zei Thea Beckman met deze laatste prijzen het gelukkigst te zijn: ‘Het is het leukst als je boeken door kinderen gekozen worden, want zij zijn immers mijn publiek. Als kinderen jouw boeken het mooist vinden, geeft dat erg veel voldoening.’

Voor meer informatie en links: www.latenlezen.nl / Auteurs en illustratoren. (Gebaseerd op informatie Lemniscaat, WP)

Kick Wilstra, de wonder-midvoor

Tentoonstelling in molenmuseum in Koog aan de Zaan, 22 mei-26 september. Meer info: www.zaansemolen.nl

Kick Wilstra is de held in de gelijknamige strips uit de jaren vijftig van Henk Sprenger. Hij is een hommage aan drie legendarische Nederlandse voetballers: hij paart de koptechniek van Kick Smit aan de sierlijke stijl van Faas Wilkes en het spelinzicht (plus kuif) van Abe Lenstra. De blonde wonder-midvoor beleeft op en buiten het veld avonturen.

Kick Wilstra was destijds razend populair en verscheen in stripbladen, kranten en later in boekvorm. De eerste aflevering van Kick Wilstra, behalve getalenteerd, ook recht door zee en rechtvaardig, verscheen in november 1949 in het Rotterdamse jeugdblad de Ketelbinkiekrant en gelijktijdig in de Amsterdamse editie van het blad Kapiteins Robs vrienden. In dit laatste blad (vanaf 1952 Robs vrienden geheten) verschenen Kicks avonturen tot februari 1957. Van 13 november 1952 tot en met 21 mei verscheen de strip in het lokale dagblad De Typhoon, voorloper van het Dagblad Zaanstreek van het Noordhollands Dagblad. Dat verklaart waarom het Zaans molenmuseum een tentoonstelling aan hem wijdt. Behalve originelen van de strips zijn op de expositie filmbeelden van Kick Smit, Faas Wilkes en Abe Lenstra te zien en herinneringen aan het Zaanse clubvoetbal uit de jaren vijftig. (BR)

Peter Pan 100 jaar

Zie: www.gosh.org en www.ijb.de

In december 1904 werd het toneelstuk Peter Pan voor het eerst opgevoerd. Twee jaar later, verscheen het in boekvorm.

Op diverse plekken wordt het honderdjarig bestaan van de jongen die niet

[p. 175]

groot wilde worden, herdacht. Het Great Ormond Street Hospital for Children in Londen, dat in 1929 van J.M. Barrie de copyrights van Peter Pan kreeg, organiseert onder meer een schatspeurtocht en picknick in Kensington Gardens en brengt een speciale jubileumuitgave uit. Kensington Gardens is de plek waar het eerste verhaal over Peter Pan, toen nog een baby, zich afspeelde. Van Goor zal deze oerversie van Barries klassieker dit jaar uitbrengen onder de titel Toen Peter Pan nog bij de elfjes woonde.

De Internationale Jugendbibliothek in München houdt van 27 september tot en met 22 december de tentoonstelling 100 Jahre Peter Pan - eine Erfolgsgeschichte. De vitrines zullen diverse uitgaven van Peter Pan uit de bibliotheekcollectie tonen: in verschillende talen, uit verschillende jaren en met verschillende illustraties van Arthur Rackham tot en met Michael Foreman. (BR)

Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (vervolg)

In Literatuur zonder leeftijd 62 (najaar 2003) berichtten we al over de dbnl, de website waarop zeldzame of kwetsbare werken voor een breed publiek ontsloten worden door ze integraal op de site te plaatsen. Sinds augustus 2003 kan men er ook terecht voor jeugdliteratuur. We gaven toen al te kennen dat het handig zou zijn als ‘Jeugdliteratuur’ een aparte zoekrubriek onder de Snelnavigatie zou worden. Dat is (nog) niet gerealiseerd, maar via www.latenlezen.nl kan nu maandelijks worden bijgehouden welke jeugdtitels er nieuw zijn verschenen. Via de knop ‘Links’, doorklik ‘Oude kinder- en jeugdboeken’ komt u terecht bij de basislijst van jeugdtitels tot en met april 2004. Iedere maand wordt in de rubriek ‘Nieuws’ vermeld welke nieuwe titels er zijn toegevoegd (zoeken op trefwoord: DBNL). De basislijst zal regelmatig worden bijgewerkt. (WP)

Schenking Nederlands Openluchtmuseum Arnhem aan de Koninklijke Bibliotheek

Het Nederlands Openluchtmuseum heeft een grote collectie kinderboeken geschonken aan de KB. De collectie bestaat uit ca. 2250 kinderboeken uit de zeventiende tot en met de twintigste eeuw. De basis van deze collectie is in 1932 gelegd door de aankoop bij Van Stockum's Antiquariaat van een grote verzameling kinderleesboekjes, die grotendeels afkomstig waren uit de nalatenschap van de taalkundige en boekenverzamelaar dr. G.J. Boekenoogen (1868-1930). De aankoop omvatte 400 leesboekjes, 50 taalboekjes voor het onderwijs en 160 in het Nederlands vertaalde leesboekjes. Sindsdien heeft het Openluchtmuseum de collectie met vele schenkingen en aankopen kunnen uitbreiden, tot-

[p. 176]

dat in de jaren tachtig de prijzen van kinderboeken enorm gingen stijgen.

De Koninklijke Bibliotheek beheert de grootste collectie kinderboeken van Nederland, die in de loop der jaren door aanschaf en schenkingen is aangegroeid tot meer dan 125.000 titels. In deze collectie bevinden zich ook titels uit de nalatenschap van Boekenoogen. In 1944 kocht de KB 2000 kinderboeken uit zijn bezit op een veiling bij G.Th. Bom te Amsterdam. Door de schenking van de boeken van het Openluchtmuseum is het grootste deel van de collectie Boekenoogen weer bij elkaar gekomen.

De schenking van het Openluchtmuseum zal binnen de KB als zodanig herkenbaar blijven. De collectie zal worden opgenomen in de catalogus van de KB en in het Centraal Bestand Kinderboeken. De boeken zijn voor iedereen met belangstelling voor het oude kinderboek ter inzage in de leeszaal Bijzondere Collecties van de KB.

Eerder dit jaar ontving de KB een collectie Amerikaanse kinderboeken. Deze collectie omvat ruim driehonderd stuks uit de negentiende en twintigste eeuw. Het materiaal geeft een verrassend inzicht in de wijze waarop in Amerika de beeldvorming van Nederland heeft plaatsgevonden en nog steeds plaatsvindt. Veel titels uit de collectie zijn nooit in het Nederlands vertaald en geheel onbekend. Aparte vermelding verdient een flink aantal edities van het beroemde verhaal over Hansje Brinker, een oorspronkelijk Amerikaans boek van een auteur die nog nooit in Nederland was geweest toen ze het schreef.

De collectie is geschonken door Hendrik Edelman. Hij werd geboren in Nederland maar emigreerde naar Amerika, waar hij werkzaam was als bibliograaf, bibliothecaris en boekwetenschapper.

Kinderboekenweek: 50 jaar

Dit jaar wordt voor de vijftigste keer de Kinderboekenweek georganiseerd. Een duik in de geschiedenis leert dat in 1951 de commissie die het congres Boek en Jeugd voorbereidde een dergelijk evenement, in navolging van een Amerikaans initiatief, op het programma zette. Het toenmalige Bureau Boek en Jeugd en de CPNB realiseerden het, zij het dat er nog een aantal jaren overheen gingen. Hier een citaat van A.J. Moerkercken van der Meulen (uit: Van Wormcruyt met suycker tot jeugdliteratuur):

Enige jaartallen zijn hier wenselijk:
In 1953 werd het Ministerie van O.K. en W. tevergeefs benaderd om jaarlijks een prijs uit te reiken voor het beste kinderboek. In 1954 hield de jeugdbibliothecaresse E. de Kiefte een referaat over de betekenis van een jeugdboe-

[p. 177]

kenweek. Hierin zette zij tevens uiteen, wat naar haar mening in Nederland te realiseren zou zijn.
Pas in de herfst van 1955 kon de eerste kinderboekenweek in Nederland gehouden worden.
De CPNB benoemde een commissie om uit de productie van het afgelopen jaar het beste boek te bekronen. Met de feestelijke uitreiking van een prijs werd de kinderboekenweek geopend en dat is tot op heden zo gebleven.’ (2e dr. 1973, blz. 125-126)

De CPNB pakt het jubileum groots aan. Op de speciale website www.kinderboekenweek kunt u vinden welke activiteiten er in de Gouden Kinderboekenweek (6 t/m 16 oktober) georganiseerd worden. Een van de activiteiten is de Nacht van de 1001 Kinderboeken, met name bedoeld voor ‘nieuwe Nederlanders’: kinderen en ouders met wortels in een niet Nederlandse cultuur worden meer dan voorheen betrokken bij het kinderboek in het algemeen en de Kinderboekenweek in het bijzonder. ‘Boeken lezen, naar de boekwinkel of de bibliotheek gaan, voor veel kinderen is het de gewoonste zaak van de wereld. Maar voor heel veel kinderen ook niet. Vooral kinderen van ouders met wortels in een niet-Nederlandse cultuur hebben op dat punt veel in te halen. Ze groeien thuis niet als vanzelfsprekend op met boeken. En een mooie traditie als de Kinderboekenweek zegt hen en hun ouders soms maar weinig. De Stichting CPNB grijpt het gouden jubileum aan om daar iets aan te doen. Ze nodigt “nieuwe Nederlanders” uit mee te doen met de Kinderboekenweek en te helpen met het opzetten van een uniek evenement: De Nacht van de 1001 Kinderboeken.’ (www.kinderboekenweek.nl). (WP)

Nieuwe publicaties Stichting Lezen

Lezen doen we samen! De praktische consequenties van onderzoek naar leesgedrag en leesbevordering / Christine Lemaire (Stichting Lezen, 2004).

Lemaire heeft in opdracht van Stichting Lezen onderzoek gedaan. Het rapport is de vertaling van uitkomsten van dit onderzoek naar lezen en leesgedrag naar de praktijk van leesbevordering van alle dag. Enkele conclusies: leesbevordering heeft alles te maken met het bevorderen van het leesplezier. Om het leesplezier te vergroten is het belangrijk dat de tekst aansluit op de belevingswereld, behoeften en interesses. Hoe beter de leessituaties en leesbevorderingsactiviteiten op verschillende plaatsen en leeftijden op elkaar zijn afgestemd, hoe effectiever leesbevordering is. Bovendien is een doorgaande leeslijn van groot belang voor het (behouden van) leesplezier.

[p. 178]

Elektronische boeken in de vroegschoolse educatie / John Verhallen e.a. (Stichting Lezen, 2004)

Onderzoek heeft aangetoond dat voorlezen, ondersteund door multimedia, effectief is bij allochtone kinderen. Dit is een van de conclusies uit het onderzoek onder vijfjarige Marokkaanse en Turkse kinderen met een taalachterstand in het Nederlands, dat is uitgevoerd door onderzoekers van de Leidse Universiteit. Het onderzoek gaat in op de vraag of prentenboeken, als ze worden ondersteund door multimedia, geschikt zijn om de taalontwikkeling te stimuleren. Gebleken is dat filmfragmenten en geluidseffecten van groot belang zijn: daardoor begrijpen de kleuters het verhaal beter en leren ze nieuwe woorden en zinsconstructies.

Beide rapporten zijn te bestellen bij Stichting Lezen: www.lezen.nl / Publicaties.

Uit de boeken 2004

Bij NCJ/Villa Kakelbont is Uit de boeken 2004: een jaar jeugdliteratuur bekeken verschenen. Het is het tweede deel in een reeks jaarboeken over jeugdliteratuur en biedt een overzicht van boeken, gebeurtenissen en ontwikkelingen in de Nederlandstalige jeugdliteratuur van 2003 (waartoe ook vertaalde boeken worden gerekend). Het jaarboek bevat een jaaroverzicht van Jan Smeekens, een beschouwing van Lucie Cauwe over het Franstalige prentenboek in België, een artikel van Majo de Saedeleer over anderhalf jaar Stichting Lezen in Vlaanderen, een bijdrage van Mark Cloostermans over de aanwezigheid van jeugdliteratuur in de Vlaamse pers en een analyse van de Australische adolescentenroman door Agnes Nieuwenhuizen. Het geheel staat onder redactie van Eva Devos. (HvL) ISBN 90-75942-50-8; € 19,95.

Jubilea

-	Hans Christian Andersen 2005: gedurende een groot deel van het jaar 2005 wordt de tweehonderdste geboortedag (2 april 1805) van Hans Christian Andersen op grootse wijze gevierd. De HCA2005 foundation timmert al aardig aan de weg. Op de speciale website vindt u informatie over de viering wereldwijd (www.hca2005.com/).
-	Stripheld Kuifje verscheen 75 jaar geleden voor het eerst in de jeugdbijlage van de katholieke krant Le Vingtième Siècle, op 10 januari. Kuifjes verjaardag wordt in België, waar geestelijk vader Hergé vandaan kwam, uitgebreid gevierd. De Koninklijke Munt bracht een zilveren penning uit van 10 euro, er zijn speciale Kuifje-postzegels en uitgeverij Casterman publiceerde opnieuw het 24ste, niet

[p. 179]

	afgeronde avontuur Kuifje en de alfa-kunst, dit keer voorzien van recent teruggevonden tekeningen van Hergé over de mogelijke afloop. En er komt misschien een Kuifje-verfilming van de hand van regisseur Spielberg. In Nederland is nog een Kuifje-tentoonstelling te bezichtigen in Leiden: ‘Met Kuifje naar de Inca's’. De tentoonstelling duurt tot 29 augustus 2004. Rijksmuseum voor Volkenkunde, Steenstraat 1, Leiden.
-	Donald Duck viert zijn 70ste verjaardag. Ter gelegenheid daarvan is er in het Cobramuseum in Amstelveen tot 29 augustus een tentoonstelling: Donald Duck 70 jaar jong. Alles hierover is te vinden op http://www.cobra-museum.nl/donaldduck/nederlands/index.htm.
-	Zaterdag 22 mei herdacht de provincie Drenthe het feit dat Anne de Vries, vooral bekend van zijn boek Bartje (1935) honderd jaar geleden in Assen is geboren. Ter gelegenheid daarvan reizen twee tentoonstellingen over het leven en werk van Anne de Vries langs de 45 bibliotheken in Drenthe. Het Recreatieschap Drenthe verzorgt een speciale fietsroutedoor het landschap van Bartje. Via de site van het Recreatieschap Drenthe www.fietsprovincie.nl is de route te downloaden.
-	Onder auspiciën van de Frankfurter Buchmesse is een tentoonstelling samengesteld over Michael Ende, die in 2004 75 jaar zou zijn geworden. De tentoonstelling zal op diverse boekenbeurzen te zien zijn. Uiteraard de Frankfurter Buchmesse, maar ook Salon du Livre, de internationale kinderboekenbeurs in Bologna (2005), boekenbeurzen in Taipeh, São Paulo, Budapest, Praag, Seoul, Göteborg en Moskou, en verder in vele Goethe-huizen.
-	Naar aanleiding van de honderdste verjaardag van E.P. Jacobs (Brussel, 1904- 1987), brengt het Belgisch Centrum van het Beeldverhaal een grote tentoonstelling ter ere van de geestelijke vader van Blake & Mortimer. De tentoonstelling loopt t/m 12 september 2004. Centrum van het Beeldverhaal. Zandstraat 20, Brussel. Zie ook: http://www.ebru.be/Other/Showbizz/shwjacobs.html. (WP)