Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 17

[p. 134]

Juryrapport Woutertje Pieterse Prijs

Traditiegetrouw treft u in dit zomernummer van Literatuur zonder leeftijd het juryrapport aan van de Woutertje Pieterse Prijs, deze keer vergezeld van het dankwoord van de winnaar van 2003, Guus Kuijer.

Nederlandse en Vlaamse kinderen zijn gelukkige kinderen. Er bestaat in Nederland en Vlaanderen een paradijs van kinder- en jeugdboeken, waarvoor schrijvers, illustratoren en uitgevers kosten noch moeite sparen. De jury van de Woutertje Pieterse Prijs 2003 mocht zich een tijdlang in dat paradijs wanen als Het Uitverkozen Kind dat het overzicht heeft van de 127 jeugd- en kinderboeken die dit jaar ingezonden werden. De zorgvuldigheid waarmee wij tijdens de vergaderingen de meegebrachte, favoriete exemplaren bespraken, zou je kunnen opvatten als een hulde aan de uitgevers uit Nederland en Vlaanderen. Natuurlijk verborg soms veel geblaat weinig wol en gingen kleurrijke platen en bijzondere vormgeving ten opzichte van de inhoud een enkele keer ten onder aan pretentie. Maar met kritisch oog het veld overziend, mogen we ons Het Uitverkoren Kind noemen.

Zoals de traditie bij de uitreiking van de Woutertje Pieterse Prijs voorschrijft, mag de winnaar - en u - pas ná het straks ten gehore gebrachte Roverslied in katzwijm vallen, zoals gebeurde ten huize van Multatuli's juffrouw Laps. Eerst geven we u enkele constateringen ter overweging.

Wat opviel is dat in de wereld van het kinder- en jeugdboek de illustratie ongekroonde koning is. Daar geen foto's en computergestuurde beelden. Niet zonder reden viel in Bologna eerst de Vlaamse en in 2001 de Nederlandse illustratoren de eretitel Guest of Honour ten deel van de Fiera del Libro per Ragazzi, de jaarlijkse internationale kinderboekenbeurs in Bologna. Ook uit het feit dat op de Salon du Livre te Parijs, waar dit voorjaar het Nederlandstalige boek centraal staat, een belangrijke plaats is ingeruimd voor Vlaamse en Nederlandse illustratoren van kinder- en jeugdboeken, blijkt die internationale erkenning.

De illustraties in Vlaamse prentenboeken steken de Nederlandse moeiteloos naar de kroon. De omslagen, de illustraties, maar ook de schutbladen en belettering zijn van hoge kwaliteit. In vijf boeken kwam de jury tekeningen van Klaas Verplancke tegen.

Zijn illustraties in onder andere jannemaan en Langejan, Het huis in het midden van de straat en Heksje Paddenwratje bewijzen hoe rijk en divers zijn palet is. Ze ondersteunen niet alleen het verhaal, maar maken er ook op vanzelfsprekende wijze deel van uit.

[p. 135]

In het beste geval zijn tekst en beeld onlosmakelijk verbonden, zoals in het prachtige Vader en Dochter van Michaël Dudok de Wit.

Jarenlang was in de wereld van het kinder- en jeugdboek het informatieve boek een ondergeschoven kindje. Wijzelf moesten het, bij wijze van spreken, nog steeds doen met de jeugdencyclopedie Ik weet het, die we met de plaatjes bij pakjes Blue Band bijeen spaarden. Des te verdienstelijker is het initiatief van uitgevers als Lemniscaat, Ploegsma en Querido die Nederlandse auteurs sinds een aantal jaren opdrachten geven een onderwerp volledig uit de doeken te doen. We beperken ons tot het noemen van Frankrijk van Pauline Michgelsen en Sieb Posthuma uit de iQ-reeks van Querido en het onverbeterlijk mooi uitgegeven Het woordenboek van Vos en Haas van Sylvia Vanden Heede en Thé Tjong-Khing van uitgever Lannoo, waarin het beste van tekst en beeld dankzij een voorbeeldige Vlaams-Nederlandse samenwerking aan bod komt. We durven gerust te stellen dat het Nederlandstalige informatieve boek internationaal ver voorop loopt.

Nog een opmerkelijk fenomeen is dat we ons konden buigen over prentenboeken die verschenen ter gelegenheid van een historisch/culturele gebeurtenis. Dat de stad Brugge naar aanleiding van ‘Brugge, culturele hoofdstad’ vorig jaar de uitgave van vier mooie prentenboeken stimuleerde, vraagt om navolging door de Nederlandse stedelijke overheid, die het echter, vrezen we - om Multatuli te citeren - waarschijnlijk ‘zoo drok’ heeft met gewichtiger zaken dat zij ‘zelfs aan den generaal van financien eene audientie had moeten weigeren...’.

Het verleden is altijd aanwezig in het aanbod van kinder- en jeugdboeken van een jaar. Een bijzonder boek in het genre mag Wolfsroedel van Floortje Zwigtman worden genoemd. Zij is een geëngageerd schrijfster die zich niet laat verleiden tot een nationale verleden tijd maar aan de slag ging met wat er buiten de grenzen in verleden en heden gebeurt, in dit geval op de Balkan. Wolfsroedel beschrijft, ook al speelt het boek zich af in lang voorbije tijden, de actualiteit van het conflict van jongerenbendes tussen geweld en macht enerzijds, verzoening en evenwicht aan de andere kant; het conflict ook tussen ‘eigen’ en ‘anders’. Wolfsroedel vonden we het spannendste boek dat we lazen.

Dan komen we nu toe aan het in katzwijm vallen: het bekendmaken van de winnaar van de Woutertje Pietserse Prijs 2003! Wacht u alstublieft even met onderuitgaan tot na het Roverslied.

Vele jongens- en meisjesfiguren die hun stem in een boek lieten horen, zullen ons bijblijven. Of ze nu Keizer of Lientje heetten. Maar wie er met kop en schouders bovenuit stak, was een mensenkind op de moeilijke grens tussen werkelijkheid en idealisme. Het figuurtje neemt de dagelijkse gang van zaken

[p. 136]

ernstig en kritisch waar, het is bezig met het moeilijkste wat er is: leren leven.

Het is een meisje dat we al jarenlang kennen. Ze is kritisch, maar niet eenzaam - even lief als onafhankelijk. Dankzij de eenvoud en helderheid van de taal van de schrijver, dankzij zijn volledige overgave aan de overwegingen van zijn personage, dankzij zijn voortreffelijke balans tussen actuele problemen en die van haarzelf, hebben wij deze winnares unaniem in het hart gesloten. Ze staat op het punt de kindertijd te verlaten en het diepe van de pubertijd in te springen. Het laatste hoofdstuk van het winnende boek van de Woutertje Pieterse Prijs 2003 bestaat uit niet meer dan de hoofdstuktitel: ‘ELFDE HOOFDSTUK. OVER DAT IK NU DERTIEN BEN’ en één zin: ‘Ik ben nu dertien.’

De winnares is Polleke. De winnaar van de Woutertje Pieterse Prijs 2003 is Guus Kuijer met Ik ben Polleke hoor!

De jury:

Anton Korteweg, voorzitter

Hub. Hubben

Doeschka Meijsing

Jan Smeekens

Dankwoord Woutertje Pieterse Prijs

Guus Kuijer

Niet lang geleden las ik in de Volkskrant dat kinderboekenschrijvers zich tegenwoordig voornamelijk bezig houden met de jacht op prijzen en, zo voegde de scribent er met onnavolgbare logica aan toe: kinderboeken schrijven is dus een elitaire bezigheid geworden.

Mijn God, dacht ik meteen, deze kritische geest heeft mij door! Het is waar! En mijn tweede gedachte was: hij kan daar nou wel badinerend over doen, maar hij heeft geen idee wat een getob dat is. Telkens wanneer ik mijn pen ter hand neem, ga ik op jacht naar een prijs, dat spreekt vanzelf, waarom zou een mens anders schrijven? Maar de vraag die mij telkens weer kwelt is: naar welke prijs precies? Neem ik een griffel en zo ja, van welke metaalsoort? Of neem ik een staatsprijs en zo ja, van welk land ongeveer? Een Gouden Uil dan? Maar welke, de oude of de jonge? Voor ik een letter op papier zet, doe ik onderzoek naar de samenstelling van alle jury's, nationaal en internationaal. Wie zitten erin? Van welk geslacht zijn ze? Welke leeftijd? Wie hebben ze eerder bekroond en waarom? Het is een hele uitzoekerij, maar mijn carrière toont aan dat het loont.

[p. 137]

Als er een schrijver in een jury zit is het van belang die persoonlijk te benaderen. Zo heb ik bijvoorbeeld Doeschka Meijsing, lid van de jury van de Woutertje Pieterse Prijs, met de hand op mijn hart en met tranen in mijn ogen verzekerd dat ik haar werk ronduit geniaal vind. En ziedaar! Het resultaat mag er zijn.

Toch moet ik u bekennen dat ik de laatste jaren danig in mijn piepzak heb gezeten. Ik dacht dat het helemaal mis was met mijn trefzekerheid. Ik had namelijk AL mijn boeken over Polleke op één na, geschreven met het oog op de Woutertje Pieterse Prijs. Afijn, deel één verschijnt en wat krijg ik? Van alles en nog wat, je kunt het zo gek niet bedenken, maar geen Woutertje Pieterse Prijs. Deel twee? Geen Woutertje Pieterse Prijs. Deel drie ook al niet, dus ik denk bij deel vier: dit is een buitengewoon serieuze jury die niet van vrolijkheid houdt. Weet je wat? Ik maak deel vier hartstikke droevig en whap! ik laat Pollekes opa overlijden. Dat leek me best wel elitair, zo'n dooie opa. Het deed me veel verdriet, maar het was voor het goede doel. En wat krijg ik? Wéér een Griffel!

Nu had het dagblad Trouw, misschien wel op één na de beste krant van Nederland, me al bij de eerste Polleke uitgelegd dat ik langzamerhand te oud was geworden om kinderboeken te schrijven ook al omdat ik volgens deze krant in een villa woon en dat kán natuurlijk niet. Ik dacht, verdomd, ze hebben gelijk, dat was mij vroeger niet overkomen. Dat je mikt op de Woutertje Pieterse Prijs en dat je een Jonge Gouden Uil krijgt. Ik vind dat een slordige manier van schrijven. Dan ben je toch niet echt geconcentreerd bezig. Het dagblad Trouw heeft gelijk: het zal de leeftijd zijn!

Toen kwam de grote verrassing, het laatste deel over Polleke, dat ik nou eens niet voor een prijs had geschreven, omdat het zélf een prijs was, dát krijgt de Woutertje Pieterse Prijs! Nu ben ik in de war, want het volgende boek, dat ik twee weken geleden bij mijn uitgever heb ingeleverd en dat niet over Polleke gaat, maar over heel iemand anders: over een jongen die in de verte een beetje op Woutertje Pieterse lijkt, dát had ik bestemd voor de Woutertje Pieterse Prijs. En niet dit!

Beste juryleden, waar ook ter wereld, ik vind dat een schrijver van mijn leeftijd er recht op heeft dat u van tevoren even informeert voor welke prijs hij zijn boek heeft bedoeld, want als u zo doorgaat wordt het een chaos in mijn hoofd. Dan hou ik ermee op. Dan ga ik er gewoon op los schrijven alsof er geen prijzen bestaan. Ik zweer het. Niks niet elitair. U bent gewaarschuwd. Heel platvloerse boeken worden het. De Volkskrant zal tevreden zijn.