Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 15

[p. 4]

[Nummer 54]

De kritiek en het kinderboek
Redactioneel

‘Omzien in verwondering’ is sinds Annie Romein-Verschoor een staande uitdrukking voor het omzien naar wie je was, wat je deed en vooral hoe je het deed. Foto's en documenten bieden daar een uitermate goede geheugensteun voor, schrijvers gebruiken daar graag het geschreven woord voor. In veel kinderboeken geschiedt dat terugblikken op de eigen kinderjaren op een heimelijke manier. Herinneringen worden vertaald, aangedikt, opgeluisterd en geprojecteerd in nieuwe, verzonnen figuren en aangepaste situaties. Openlijk autobiografisch is alleen Henri van Daele in wat een meesterlijke reeks begint te worden, al gaven ook Imme Dros, Joke van Leeuwen, Ted van Lieshout, Sjoerd Kuyper en Toon Tellegen toe bij het schrijven op onderdelen af te gaan op eigen ervaringen.

Hoe zit dat eigenlijk met critici die zich laten inspireren door wat schrijvers hen inblazen? Worden die in hun oordeelsvorming vooral geleid door de boeken die ze lezen en bespreken? Door wat ze als kind mooi vonden? Door wat ze leerden over kinderen, kinderboeken en literatuur? Door maatschappelijke processen? De rij mogelijkheden is schier oneindig.

De aanleiding voor een terugblik op de gang van zaken rond de kritiek en het kinderboek was een aantal veranderingen in ‘kinderboekenland’, doorgaans geen positieve benaming voor een domein enigszins terzijde van de literatuur. De Volkskrant schafte haar wekelijkse kinderboekenrubriek of liever vaste kinderboekrecensenten af. Het Algemeen Dagblad kreeg een andere bezetting. In Vrij Nederland mengen al een tijdje nieuwe stemmen zich met de oude, vertrouwde. En zelfs in Trouw, NRC Handelsblad en De Groene is een wekelijkse bespreking van pas verschenen kinderboeken geen vanzelfsprekendheid meer. Zijn dat signalen voor een definitieve kentering? En in welke richting gaat die kentering dan? Bergafwaarts of omhoog? Zijn de veranderingen in benadering en hoeveelheid ruimte te verklaren als de zoveelste golfbeweging in de waardering voor het kinderboek, een definitieve emancipatie van de jeugdliteraire kritiek of als een verlies van positie?

In het vierenvijftigste nummer van Literatuur zonder leeftijd klinken al deze stemmen door elkaar. Aukje Holtrop, Joke Linders en Selma Niewold blikken terug op een jarenlange praktijk als kinderboekrecensent. Hoe deden ze dat, vanuit welke opvattingen, in welke omstandigheden, wat wilden ze ermee en wat leverde het op? Joukje Akveld, Philip Hartzuiker en Nanda Roep vinden het de hoogste tijd voor nieuwe bezems. Maar of die nieuwe bezems het voor het-

[p. 5]

zelfde armzalige loontje willen doen als de oude jarenlang geaccepteerd hebben, is nog maar de vraag. De nieuwe generatie is een stuk zakelijker dan de oude. Die wil betaald worden voor wat men doet: loon naar werken. En gelijk hebben ze, maar op de een of andere manier - mooi onderwerp voor onderzoek - heeft de literaire emancipatie geen gelijke tred gehouden met de financiële. Hoe kan dat? Zijn de winsten op kinderliterair gebied wat al te eenzijdig naar de uitgevers en de schrijvers gegaan? Of zijn er helemaal geen winsten geboekt? Aan die kant van de zaak zijn we niet eens toegekomen.

Wat kunt u wel verwachten? Een fiks debat over de ‘kind(on)vriendelijkheid’ van Gerard Reve en Wilbert Smulders, artikelen over kinderboeken die verdwijnen en over overbruggingspoëzie, besprekingen van het proefschrift van Piet Mooren - dat van Jant van der Weg komt de volgende keer - en van Anne de Vries' bloemlezing, een interview over het ontstaan van De hele Bibelebontseberg. Voor al diegenen die de uitreiking van de Theo Thijssenprijs aan Joke van Leeuwen niet bij konden wonen - en dat waren er gezien het handjevol aanwezigen velen - de toespraken van die decembermiddag, maar ook een enthousiast verhaal over de Wizard of Oz en suggesties voor verdere studie.

Wie vervolgens tot zich door laat dringen dat ook de universiteit van Tilburg, naast en na die van Leiden, met ingang van het volgende collegejaar voor maar liefst drie dagen per week een hoogleraar kinder- en jeugdliteratuur zal hebben, kan toch waarlijk niet beweren dat het kinderboek en het debat daarover geen toekomst heeft.

Joke Linders