Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 11

[p. 456]

[p. 457]

Een onafhankelijke hond
over De hondenmatroos en andere Gouden Boekjes
Marjoleine de Vos

Op een dag bleek dat je er een moest hebben: een favoriet Gouden Boekje. Ineens was ik verwikkeld geraakt in een gesprek waarin Pietepaf het circushondje en Wim is weg tot lyrische uitbarstingen leidden en waarin vervolgens een verwachtingsvolle blik op mij gericht werd: welke is de jouwe? Voor ampele overwegingen en herlezing, voor een bijzondere keuze met argumenten en citaten was het nu te laat en lukraak knalde het eruit: De hondenmatroos.

Het had veel erger kunnen zijn, want mijn broertje had een Gouden Boekje dat bij ons thuis ook tamelijk favoriet was en dat De nieuwe pony heette of zoiets, een zeer braaf Gouden boekje over een Amerikaans jongetje die een witte pony voor zijn verjaardag krijgt. En die pony is heel lief. Einde. Dat zou als eerste voorbeeld van literaire smaak natuurlijk niet zo'n beste beurt geweest zijn.

Intussen wist ik geen enkele zin uit mijn zogenaamde favoriet te citeren en hoewel ik ijverig meedweepte met de Pietepaf-kenner en de Brandweermannetjes-aanbidster schoot me toch geen enkele opmerkenswaardige flard uit die boekjes te binnen. Hoopvol mompelde ik iets over een paal waar de vijf brandweermannetjes langs gleden wat wel goed was maar toch weinig specifiek, zoals ik me ook wel realiseerde. Elk kinderboek over brandweermannetjes heeft immers die paal. Toen de zenuwen van deze onverwachte ondervraging eenmaal over waren - wonderlijk hoe de minste of geringste vraag soms een tumult in je binnenste kan veroorzaken of het om iets van levensbelang gaat en er maar één goed antwoord is waar alles van af hangt - probeerde ik eens voorzichtig wat de woorden ‘Gouden Boekjes’ nu eigenlijk bij mij opriepen. Dat was natuurlijk het gouden bandje en, naar bleek, vooral het achterplat van die boekjes. Het oranje-groenroze en blauw om het gele kader, de poesjes, eendjes, hondjes en autootjes die in die kleuren zweefden en vooral de almaar groeiende lijst andere Gouden Boekjes die daar opgesomd stond.

[p. 458]

Met die lijst kon je veel doen. Uit je hoofd leren. Of aanstrepen welke je had. Of welke je kende. Of welke je zou willen kennen. Of welke je beslist niet zou willen kennen. Het leek er een ogenblik op of ik vroeger van de Gouden Boekjes uitsluitend de achterkanten heb gelezen. Alsof ik me voorbereidde op een bibliotheekcarrière of een schriftelijke overhoring.

Natuurlijk is het niet zo dat uitsluitend de achterflappen van die boekjes in mijn geheugen zijn blijven steken, maar dat ze daar zo stevig inzitten zegt wel iets over wat het Gouden Boekje vertegenwoordigde - en vast en zeker nog steeds vertegenwoordigt, want tenslotte zijn die boekjes niet mét onze kindertijd uitgestorven. Wat zo'n boekje dus was en is, is behalve een boekje ook een sfeer. Een sfeer van verwachting, van verheugenis, van fantasie - de Gouden Boekjes vertegenwoordigen een wereld, werelden, waarin je maar niet wist wat er zou kunnen gaan gebeuren. Het was een wereld die ineens weggeniesd zou kunnen worden door Mannetje Nies, of waarin zoiets geweldigs als een pastei bestond met zo'n mooie gladde korst en een geribbeld randje - oh dat er toch ooit uit iemands keuken zoiets prachtigs zou verschijnen, maar nee, dat kan alleen in boekjes, in Gouden Boekjes - een wereld met zeer zelfstandig opererende gele taxi's, een wereld vol olijke mannen, feesthoedjes en pratende dieren waaronder muisjes met rokjes aan - een diersoort die volgens Rudy Kousbroek een niet makkelijk te overschatten bijdrage aan de beschaving heeft geleverd.

In de goudenboekjeswereld kun je in berenbedden slapen zonder dat dat eng is, integendeel. Naar weinig plaatjes heb ik zo overijverig zitten staren als naar de plaatjes in De drie beertjes, in de hoop dat ze zich ineens zouden openen en ik me ook in dat leuke berenhuis zou bevinden met vooral dat zeer allerliefste kleine beertje. Net zoals je soms 's avonds in bed wel eens hardop iets fluisterde tegen je poppen, want je kon tenslotte niet weten. Misschien zeiden ze toch ineens wat terug. Er bestonden immers poppen die zulke dingen deden. En honden. En poezen. Er konden immers ook heel bijzonder kleine hondjes bestaan, zoals Pietepaf, een hondje dat bewaard wordt in een doosje ter grootte van een jampotje.

Pietepaf het circushondje is Gouden Boekje nummer 1, letterlijk bedoel ik, en iedereen houdt van hem. Dat is wel een gelukkig begin voor een serie. Ik houd ook van hem en iedereen die over hem

[p. 459]

gelezen heeft, houdt ook van hem, zoveel is zeker. Als Pietepaf, de kleinste rijst-met-krentenhond ter wereld, uit zijn doosje springt met de blije lach op zijn hondengezichtje dan wil je hem meteen, ja dat is een lage behoefte, maar zo is het: dan wil je hem meteen hèbben. Ook al kent hij geen kunstje en kan hij nog niet eens een pootje geven. Het zou al genoeg zijn als hij af en toe eens over je tafel wilde rennen en misschien een klein blafje wilde geven tegen de vaas met tulpen en zelfs zou hij, als hij dat zou willen, zichzelf best mogen uitlaten bij de kamerplanten want zo'n klein hondenpoepje kan niet noemenswaardig stinken.

Gelukkig hebben de makers van het Pietepaf boekje begrepen dat je kinderen niet aan zo'n hartveroverend hondje kunt voorstellen als ze dat toch nooit kunnen krijgen, en omdat ze er geen gratis Pietepafjes bij konden doen hebben ze Pietepaf zelf in het boekje onbereikbaar gemaakt. Door hem te laten groeien. Eerst tot gewoon hondenformaat en uiteindelijk tot reuzenhondenformaat, veel groter dan de circusdirecteur en met nog altijd net zo'n lieve onnozele blik maar wel overduidelijk te groot om te willen hebben. Aan het eind van het boekje is Pietepaf HEEL ERG GELUKKIG met allemaal hoofdletters en de lezers zijn dat ook.

Dus als ik niet al voor De hondenmatroos had gekozen, dan zou ik voor Pietepaf kiezen. Maar iedereen kiest voor Pietepaf dus die heeft mij niet zo nodig. Skipper ook niet, want die is zeeman en zeemannen zijn onafhankelijke honden. Skipper wil je niet hebben, Skipper wil je zijn. Om eenvoudige redenen, zoals zijn gele zuidwester, net zo'n mooie grote zuidwester als die van Christopher Robin uit Win-nie de Pooh - om een of andere reden oefenen grote zuidwesters een ontzaglijke aantrekkingskracht uit. Net als een oliejas, die heeft Skipper ook, ook geel en veel haar aan zijn snuit, maar dat hoef ik niet.

Skipper is benijdenswaardig omdat hij zich zo goed redt. Hij repareert bijvoorbeeld moeiteloos een gat in het schip met willekeurig over elkaar heen getimmerde planken, als een slordige pleister op een kapotte knie. Al even losweg zet hij zijn zeer benijdenswaardige huisje in elkaar, waarvan vooral de schoorsteen de aandacht trekt. Een schoorsteen die eruit ziet alsof je hem zelf ook wel zou kunnen bouwen. Een schoorsteen waar een vuur bij hoort met zo'n grote zwarte kookpot waarin je een toevallig passerende wolf of heks lekker gaar zou kunnen laten trekken, of waarin je van bessen en knollen, want

[p. 460]

als het ergens maar even onbewoond is dan zijn er algauw voedzame bessen en knollen, een heerlijke soep zou kunnen trekken - Skipper is kortom het type dat tegenwoordig ‘zelfredzaam’ zou heten maar dat vroeger een zeer inspirerend voorbeeld vormde als je per ongeluk een hut aan het bouwen was of een vuurtje stookte op het strand. Dan greep je in gedachten even terug op de verzamelde avonturen van Skipper, zoals bijeengebracht in De hondenmatroos en over zee starend met een verre kapiteinsblik mompelde men dan wel: ‘Ik ben de hond die het zeegat koos, ik ben Skipper de hondenmatroos’. Dus daarom is dat mijn favoriete Gouden Boekje.