Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 6

[p. 74]

Is Wim Hofman wel een kinderboekenschrijver?
Nel Teeuwen-Opheij

Op 15 november 1991 werd aan Wim Hofman de Theo Thijssenprijs uitgereikt, de belangrijkste oeuvre-prijs in Nederland. De prijsuitreiking was een feestelijk gebeuren, geheel in stijl van de auteur.

Joke van Leeuwen hield de feestrede en ze deed dat in de vorm van een open brief met de titel De einder voor beginners. Deze vorm was goed gekozen omdat brieven als middel tot communicatie zeer vaak voorkomen in het werk van Hofman. 't Liefst stopt hij ze in flessen en laat dan in 't ongewisse wie ze ontvangt. Als illustratie gaf Joke van Leeuwen een citaat van Hofman uit een interview (Trouw, 5 oktober 1985) waarin hij zegt: Een boek schrijven vind ik net zo'n intieme bezigheid als het schrijven van een brief. Alsof je voor één iemand zit te schrijven.

Op een zeer amusante manier en met een grote kennis van zaken schetste ze in fraaie bewoordingen het schrijverschap van Hofman. Zoals: Een schrijver als Hofman gaat terug, naar de bron van waaruit het water naar de zee gaat. De zee die begin is en onbekend einde.^(1.)

Ook de jury was vol lof over het werk en het schrijverschap van Hofman. In haar verantwoording zei ze: Vanwege de bijzondere wijze waarop Wim Hofman met woorden en beelden, fantasie en werkelijkheid de wereld steeds opnieuw inkleurt, heeft de jury hem eenstemmig voorgedragen voor de Theo Thijssenprijs voor Kinder- en Jeugdliteratuur 1991.^(2.)

Het is jammer dat we in Nederland nog steeds een onderscheid maken tussen literatuur voor volwassenen en die voor kinderen. Een algemene literatuurprijs zou voor het werk van Hofman beter op zijn plaats zijn geweest. Zijn werk is namelijk grens-

(1.) Joke van Leeuwen, Feestrede, De einder voor beginners, gehouden op 15 november 1991 ter gelegenheid van de Theo Thijssenprijs voor Wim Hofman.

(2.) Juryrapport Al is de lucht misschien niet blauw en zitten duizend dingen tegen. De jury had de volgende samenstelling: Joke Linders (voorzitter), Paul Biegel, Nettie Heimeriks, Rindert Kromhout, Aad Meinderts (ambtelijk secretaris).

[p. 75]

overschrijdend. Hij is mijns inziens geen kinderboekenschrijver in de gangbare betekenis van het woord en dat maakt hem juist zo bijzonder en waardevol als auteur. Zijn werk is leeftijdloos. Hij richt zich niet direct op kinderen, maar zijn werk komt voort uit de manier waarop hij in het leven staat. Joke Linders zegt over hem in De kleine Hofman: Wim Hofman is een verlegen en hoffelijk mens, iemand die de gave van de verklaring niet heeft verloren. Bij de lokkende verten van water en horizon voelt hij zich bijzonder prettig. Hij kijkt intens, leest veel Engelse poëzie en heeft een grote vrijheidsdrang.^(3.)

Zijn intense manier van kijken komt tot uitdrukking in zijn zeer kunstzinnige en gedetailleerde illustraties, in zijn soms fotografische beschrijving van landschappen, dieren en mensen. Alles heeft zijn plaats en moet kloppen met de realiteit of een schijnbare realiteit.

Zijn voorkeur voor de Engelse poëzie is terug te vinden in zijn poëtisch taalgebruik, dat uitmunt in het visualiseren van beelden in een sobere, compacte taal. Geen woord staat er teveel. Als voorbeeld geef ik de beginregeis van zijn dankwoord uitgesproken bij de prijsuitreiking, waarin hij uitleg geeft op de vraag: ‘Hoe word je (in 's Hemels Naam) kinderboekenschrijver?’^(4.).

Zorg dat je er bent,
Er hoeft geen speciale reden te zijn.
Het moet winter zijn, koud, februari bijvoorbeeld.
Sneeuw moet er liggen, de kachel moet uit zijn.
Je hebt geen haast.

Zijn dankwoord was trouwens subliem. Nog nooit heb ik iemand met zo weinig woorden en met zoveel verbeeldingskracht een levensverhaal horen vertellen als bij deze gelegenheid.

Zijn grote vrijheidsdrang komt in al zijn werk sterk naar voren. Niet voor niets heeft hij een sterke voorkeur voor klassieke jeugdverhalen als Alice in Wonderland en Huckelberry Finn. Het zijn verhalen die kinderen (en volwassenen) niet alleen laten

(3.) De kleine Hofman is verschenen bij de gelijknamige tentoonstelling van illustratief en vrij werk van Wim Hofman in het Zeeuws Museum te Middelburg, ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag op 2 februari 1991.

(4.) Wim Hofman, Hoe word je (in 's Hemels Naam) kinderboekenschrijver? Dankwoord uitgesproken 15 januari 1991 ter gelegenheid van de Theo Thijssenprijs.

[p. 76]

kennis maken met absurde, gevaarlijke, spannende situaties, maar die tevens laten zien hoe je je angsten kunt overwinnen en initiatief kunt nemen om situaties de baas te worden.

In het slot van haar bijdrage bij het onderwerp ‘vlot’ in De kleine Hofman schreef Bregje Boonstra: De zon mag dan verduisterd zijn en de wereld leeg, maar zelfs een klein persoon kan besluiten om te vertrekken. Hij keert de narigheid de rug toe en vaart met open ogen het onbekende tegemoet. En ik weet bijna zeker dat hij een plek zal vinden waar hij zijn vlot zal ombouwen tot een wankele, maar goede hut.

Dit citaat is van toepassing op al het werk van Wim Hofman. Reizen is geen tijdverdrijf, maar een serieuze zaak, waarin je moet knokken voor je bestaan, voor je zelfbehoud. Het is tevens een noodzaak om in beweging te blijven. Het verruimt je denken en voelen.

De verbeelding speelt ook in zijn reisverhalen een grote rol. De originele beelden die hij gebruikt, geven een extra accent aan zijn werk. Het juryrapport zegt daarover: Bij hem is een schelp niet alleen een intrigerend produkt van de zee, het is ook een verzamelobject of een symbool van geslotenheid. Hij verbindt het concrete met het abstracte, het absurde met het gewone.

Joke van Leeuwen verwoordde het in haar feestrede nog subtieler: Hofman kijkt weer als nieuw naar het onooglijke en maakt het mooi ooglijk en nog mondig ook.

Het is voor de auteur en schilder Hofman jammer dat hij wat taal betreft gebonden is aan Nederland, waar de literatuur zo in hokjes wordt verdeeld. Hij verdient een groter bereik en meer waardering, zowel bij kinderen als bij volwassenen. Prijzen kunnen dat niet bewerkstelligen; die worden gegeven door volwassenen die reeds deel uitmaken van de literaire wereld. Ook het gelijkstellen van het prijzengeld voor de literatuur voor volwassenen en die voor de jeugd heeft geen effect. Om deze grens te slechten, moeten andere wegen bewandeld worden. We hebben in Nederland zeer talentvolle jeugdboekenschrijvers. Het wordt tijd dat we daar trots op zijn.