Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 4

[p. 34]

Oude kinderboeken in de centrale bibliotheek Rotterdam
Netty van Rotterdam

Geschiedenis

In de Centrale Bibliotheek van de Gemeentebibliotheek Rotterdam is bij het Informatiecentrum Jeugdlectuur een collectie Oude Kinderboeken ondergebracht. Van oudsher - ook voor het ontstaan van een aparte jeugdbibliotheek - zijn jeugdboeken aangeschaft en bewaard. Ze stonden goed opgeborgen in magazijnen. In de catalogus waren ze opgenomen onder het hoofdwoord, een enkele maal kwamen ze voor in de trefwoordencatalogus, bv. bij sprookjes en gedichten. In 1924 ontstond een aparte ‘kinderafdeling’, een voortzetting van het werk van de kinderleeszaal van de Maatschappij tot Nut van het algemeen. Gaandeweg werd het idee van de leeszaal verlaten en werden de kinderboeken ook uitgeleend. In hoeverre de boeken bewaard werden en niet afgeschreven, heb ik niet kunnen achterhalen. Wel is bekend dat in de vijftiger jaren afgeschreven boeken aan de Dienst Boek en Jeugd werden geschonken, alwaar ze nu nog steeds op de planken prijken.

In de zeventiger jaren, toen de belangstelling voor jeugdliteratuur alom toenam, werd weer voorzichtig begonnen een collectie op te zetten. Nu als onderdeel van het inmiddels ontstane Informatiecentrum Jeugdlectuur. De filialen werden verzocht afgeschreven boeken naar het genoemde Informatiecentrum te zenden. Op deze wijze konden gelukkig nog heel wat vijftiger jarenboeken van de ondergang gered worden.

Ook werden geschenken van particulieren in dank aanvaard.

In 1983, bij de ingebruikneming van de nieuwe Centrale Bibliotheek ontstond een nieuwe situatie. Op initiatief van het hoofd van het Informatiecentrum Jeugdlectuur werd aan de directie het verzoek gedaan te komen tot één collectie oude kinderboeken, samengesteld uit het bezit van de Centrale Bibliotheek en het inmiddels verzamelde bezit van het Informatiecentrum Jeugdlectuur. De collectie zou geplaatst worden bij het Informatiecentrum Jeugdlectuur en beheerd worden door het hoofd van die afdeling. Na inwilliging van het verzoek werd een dagenlange speurtocht ondernomen in de magazijnen van de Centrale Bibliotheek naar oude kinderboeken.

[p. 35]

Voor de aldus vergaarde boeken werd een aparte Kaartcatalogus Oude Kinderboeken ingericht.

Uitgangspunten waren:

-	de collectie wordt niet uitleenbaar
-	de collectie komt voor zover de ruimte dat toelaat in open opstelling
-	de oude kinderboeken t/m 1800 blijven bij de afdeling Zeldzame en Kostbare werken

Naast de collectie oude kinderboeken zijn nog collecties sprookjes, klassieken, bekroonde boeken en bijzondere boekvormen aanwezig.

Ontwikkeling

Vanaf de ingebruikneming van de Centrale Bibliotheek bleek er veel belangstelling te zijn voor de collectie Oude Kinderboeken. Door de open opstelling en door ontwikkelingen in de bestudering van de geschiedenis van de jeugdliteratuur, ontstond steeds meer vraag naar oude kinderboeken. De belangstelling was tweeledig:

-	voor studiedoeleinden
-	uit nostalgische overwegingen (men wil het boek uit zijn jeugd herlezen)

Groepen ouderen die het gebouw bezochten, ontdekten de collectie. Het Informatiecentrum Jeugdlectuur kreeg steeds meer landelijke bekendheid en zo ook de collectie oude kinderboeken. Bij de vraag naar een oud kinderboek werd dik wijls de opmerking gemaakt ‘ze zeiden, ga maar naar Rotterdam’. Ook universiteiten stuurden hun studenten naar Rotterdam. Medewerking aan tentoonstellingen werd verleend. De collectie telt ± 10.000 banden.

In 1988 werden beleidsuitgangspunten voor het collectioneren van oude kinderboeken geformuleerd: De collectie moet een zo breed mogelijk overzicht bieden van de jeugdliteratuur door de eeuwen heen. Geïnteresseerden uit diverse disciplines, bv. taal en letterkunde, psychologie, pedagogiek, sociologie, grafische kunsten, moeten aan de hand van het primaire materiaal zich kunnen oriënteren over stromingen in en verschijningsvormen van de jeugdliteratuur. Ook voor ouderen die een boek uit hun jeugd willen herlezen, moet de collectie mogelijkheden bieden.

1. Oorspronkelijke Nederlandse fictie

-	Van belangrijke Nederlandse auteurs en illustratoren moet alles aanwezig zijn (Kievit, Been, Schmidt, Biegel).
-	Van auteurs en illustratoren die debuteren en/of onbek end zijn: opname af te laten hangen van bv. kwaliteit, onderwerp, orginaliteit, voorpubliciteit.
-	Auteurs/illustratoren van triviale literatuur.

[p. 36]

2. Buitenlandse fictie

-	Uitzonderlijk mooie of opvallende uitgaven.
-	Boeken die een belangrijke prijs hebben gekregen (Newberry en Caldecott Medal).
-	Nederlandse boeken in vertaling.

3. In het Nederlands vertaalde fictie

Een ruime vertegenwoordiging van buitenlandse ‘top’-auteurs en -illustratoren.

4. Non-fictie

Boeken die op een nieuwe, eventueel taboe-doorbrekende wijze informatie geven.

5. Boeken van Rotterdamse auteurs.

6. Reclame-uitgaven.

7. Kindertijdschriften.

Ontsluiting

Het is van groot belang dat de collectie via de automatische catalogus ontsloten wordt. Er zou minimaal een ontsluiting moeten zijn op: hoofdwoord; titel (m.n. op elk significant woord uit de titel); illustrator; vertaler; genre. Wenselijk is gezien de wetenschappelijke c.q. studieraadpleging een ontsluiting op: uitgever; jaar van uitgave; serie. Op dit moment is slechts een kaartcatalogus aanwezig. Er is een ontsluiting op hoofdwoord en op titel en - zij het beperkt - op genre.

Budget

De collectie kan in belangrijke mate in stand gehouden worden door gebruik te maken van afgeschreven exemplaren. Dit heeft het bezwaar dat leemtes ontstaan: sommige boeken zijn zo stukgelezen, dat ze niet meer in aanmerking komen om opgenomen te worden. Om leemtes in de collectie op te vullen zou een jaarlijks budget van f 5.000,- voldoen (ongeveer 250 boeken à f20,- gemiddeld.).

[p. 37]

Tot slot

Het zou te wensen zijn dat er in de naaste toekomst op landelijk niveau afspraken over het collectioneren van oude kinderboeken gemaakt worden.