Schrijvers zijn de barometers van een stad
Eric Antonis, gedreven schepen van cultuur in Antwerpen
Antwerpen hoort bij de hipste steden ter wereld: op het gebied van mode en kunst is het toonaangevend. En nu is de stad een jaar lang Wereldboekenstad. Eric Antonis, nog tot juni schepen van cultuur, over zijn stad, de rol van schrijvers, en over het vermogen en onvermogen van kunst.
kevin absillis
Vanaf 23 april mag Antwerpen zich dankzij unesco een jaar lang Wereldboekenstad noemen. Eric Antonis, de Antwerpse schepen van cultuur, toont zich bijzonder gedreven: ‘De vorige genomineerde steden Madrid, Alexandrië en New Delhi ondernamen buiten een grote boekenbeurs niet veel. Wij willen echter een jaar lang het boek, de literatuur en uiteraard ook onze stad promoten.’ Tja, van een grote boekenbeurs kijken ze in Antwerpen natuurlijk al lang niet meer op.
Onlangs riep het gerenommeerde Amerikaanse tijdschrift Newsweek Antwerpen uit tot één van de acht hipste en creatiefste steden. Die woorden van lof waren een hart onder de riem van het stadsbestuur dat de laatste jaren meermaals onder vuur kwam te liggen. Zo veroorzaakten allerlei schandalen en schandaaltjes in het voorjaar van 2003 een bestuurscrisis in het Antwerpse stadhuis, waarvan de naweeën vandaag nog voelbaar zijn. Strubbelingen kunnen de politieke partijen die Antwerpen momenteel besturen, best missen. De laatste twintig jaar reeg het extreem-rechtse Vlaams Blok de electorale successen aan elkaar. De partij vormt nu al geruime tijd de grootste fractie in Antwerpen en haar hete adem maakt de huidige coalitie soms bijzonder zenuwachtig.
Zo gespannen als de politieke situatie in Antwerpen is, zo florissant is het culturele leven er. Sinds Antwerpen zich in 1993 kroonde tot culturele hoofdstad van Europa, volgden de prestigieuze projecten elkaar snel op, met als hoogtepunten het Van Dijckjaar in 1999 en het Modejaar in 2001. Het lijdt geen twijfel dat het precies aan haar culturele dynamiek te danken is dat de stad aan de Schelde het lijstje van Newsweek haalde. Het is dan ook op de eerste plaats de Antwerpse schepen van cultuur Eric Antonis die de pluim op zijn hoed mag steken. Vanaf juni zal Antwerpen het echter moeten stellen zonder haar bedrijvige cultuurpromotor, want dan geeft Antonis na bijna tien jaar de fakkel door aan Philip Heylen. ‘Uitbollen kan ik helaas niet, want er staan nog grote projecten op stapel’, vertelt Antonis. ‘Er zijn nu een paar grote tentoonstellingen rond Peter Paul Rubens geopend en ook abc 2004, het programma van Antwerpen Wereldboekenstad, is volop aan de gang.’
abc 2004 is zopas feestelijk geopend in de Bourla-schouwburg. Wat mogen we verder verwachten van Antwerpen Wereldboekenstad?
‘Het interessantste project is misschien wel ‘Stad van letters’. Samen met een kunstenaar uit een andere discipline zullen 26 schrijvers alle letters van het alfabet onder handen nemen. Elke letter moet de basis vormen van een gezamenlijk, nieuw kunstwerk, dat heel uiteenlopende vormen kan aannemen: een theatervoorstelling, een permanente ingreep in het straatbeeld, een kleinood of een gigantische installatie. De opvallendste duo's zijn auteur Tom Lanoye en beeldhouwer Fred Eerdekens en dichter Toon Tellegen en Stef Kamil Carlens. Ook beroemde niet-Nederlandstalige auteurs zullen aan dit project meewerken, zoals Germaine Greer, Tahar Ben Jelloun en John Irving.’
Wat kan literatuur betekenen voor een stad als Antwerpen?
‘In een stad die een attractieve metropool wil zijn, spelen schrijvers een belangrijke rol. Zij denken en herdenken een stad. Zo heeft onze stadsdichter Tom Lanoye een heel frappante analyse gemaakt van de crisis waarin het Antwerpse stadsbestuur in het voorjaar van 2003 was verzeild. Die analyse heeft hij op sublieme wijze onder woorden gebracht in het gedicht Mijn moeilijk lief (zie p. 8).
Schrijvers zijn doorgaans heel gevoelig en kunnen nauwkeurig problemen registreren. Hun romans of gedichten zijn dan ook interessant voor beleidsmakers. Daarnaast denk ik dat de aanwezigheid van literatuur en schrijvers als een barometer is voor een stad. Het is een indicatie dat de stad nog leeft en een goede biotoop is om in te leven. In ieder geval is het een veeg teken als schrijvers zwijgen of wegtrekken uit een stad.’
Het was uw idee om de nieuwe openbare bibliotheek te bouwen op het De Coninckplein, een van de zogenaamde probleemwijken in Antwerpen. Boeken spelen dus ook voor de inwoners van een stad een rol van betekenis?
‘Op het De Coninckplein hebben Chinezen, Afrikanen en Maghrebijnen zich te midden van de autochtone Antwerpenaren gevestigd. De cruciale vraag voor het stadsbestuur is hoe al die gemeenschappen op vreedzame wijze met elkaar kunnen samenleven. Heel wat steden hebben geen antwoord gevonden op soortgelijke vragen en aanvaarden noodgedwongen dat kleine groepen zich bepaalde wijken toe-eigenen.
Auteursrechtelijk beschermd
