Literatuur. Jaargang 21

[p. 4]

[Nieuws]

Nederlandse literatuur in trek bij filmproducenten

Na het internationale succes van De tweeling staat er opnieuw een aantal verfilmingen van Nederlandse literaire romans op stapel. Begin dit jaar kondigde uitgeverij Querido aan dat Het leven uit een dag van A.F.Th. verfilmd wordt door Theorema films, de producent van Shouf shouf habibi. De filmproducenten Rob Houwer en Matthijs van Heijningen zijn ook bezig met een boekverfilming: Houwer werkt aan een film gebaseerd op Het woeden der gehele wereld van Maarten 't Hart en Van Heijningen verfilmt de Camera Obscura van Beets. Scenarist Bob in 't Hout, die ook het scenario schreef voor de verfilming van Kees de Jongen, is verantwoordelijk voor het script. Komende zomer zullen de opnamen plaatsvinden van Nooit meer slapen, een film waarvoor regisseur Gerrard Verhage (scenarist van Dichter op de Zeedijk) en Hans de Wolf het script schrijven. Momenteel wordt ook Hans Warrens roman Steen der hulp door de Belgische regisseur Bavo Defurnes verfilmd en een Franse productiemaatschappij draait een film die is gebaseerd op De procedure van Mulisch. Het uitbrengen van de films zal volgens planning in 2005 plaatsvinden.

Dit jaar nog zullen in de bioscoop verfilmingen van onder andere Erik en het klein insectenboek (Godfried Bomans), Verborgen gebreken (Renate Dorrestein), Ik omhels je met duizend armen (Ronald Giphart) en De garnalenpelster (Nilgün Yerli) te zien zijn. Met de verfilming van Over het IJ. De reconstructie van een moord van Kees van Beijnum hoopt Matthijs van Heijningen jr. dit najaar zijn debuut te maken. (sk)

Ongrijpbare Claus op alfabet gezet

‘Als mensen aldoor hetzelfde zeggen dan liegen ze, let maar op.’ Deze uitspraak, die Hugo Claus in 1994 deed in verband met een van zijn gedichten, is kenmerkend voor zijn houding tegenover begrippen als ‘waarheid’, ‘eerlijkheid’ en ‘consistentie’. In de afgelopen vijftig jaar gaf Claus een kleine duizend interviews. Dat kon, omdat hij tegen elke interviewer een nieuw verhaal afstak, niet zelden in tegenspraak met wat hij elders had verkondigd.

Uit deze rijke en rijkgeschakeerde bron putte Humo-hoofdredacteur Mark Schaevers voor zijn Groepsportret. Het is een abecedarium samengesteld uit citaten van Claus, dat verschijnt ter gelegenheid van de 75e verjaardag van de schrijver op 5 april. Door een chronologische ordening in de lemma's aan te brengen, hoopt Schaevers een ontwikkeling in het denken van Claus bloot te leggen aangaande begrippen als ‘aartsvijand’ en ‘aftakeling’.

‘Een schrijver stelt zich in een gesprek op zoals in zijn boeken,’ zegt Schaevers, die Claus meermalen interviewde. ‘lemand als Jef Geeraerts geeft heel veel uitleg, maar dat is een auteur die ook in zijn romans vrij open is. Bij Hugo Claus is de relatie met de werkelijkheid ingewikkelder. Toch zitten er veel biografische elementen in. Ik heb er bewust voor gekozen zijn uitspraken niet als losse aforismen te presenteren, maar ze in een context te plaatsen.’ Volgens Schaevers ontstaat op deze manier ‘een vol portret’ van de schrijver.

Behalve Groepsportret publiceert De Bezige Bij In geval van nood, een bundel nieuwe gedichten van Claus. En voor de totaalfans liggen binnenkort een vermeerderde heruitgave van zijn verzamelde poëzie én een cassette met alle romans in de boekwinkel. Plannen voor een literaire avond rond Claus in De Balie in Amsterdam zijn afgeblazen, omdat de jubilerende schrijver zijn geliefde Frankrijk niet te lang wil verlaten. Wel viert hij op 2 april in Antwerpen zijn eigen, besloten, feest. (sk)

[p. 5]

Geheugen van Nederland blijft groeien

Vanachter je computer dwalen door de galerijen van het Mauritshuis, bladeren in atlassen uit het Scheepvaartmuseum, en tal van fotocollecties doorzoeken, over bijvoorbeeld de dekolonisatie van Indonesië of de watersnoodramp. Vanaf 3 november, de dag waarop de website www.geheugenvannederland.nl werd geopend, kan dat. Bijna vijftig erfgoedinstellingen stellen hun collecties in gedigitaliseerde vorm op die ene weblocatie beschikbaar. Aan het einde van het jaar moet de site toegang bieden tot 750.000 afbeeldingen, 250 uur film en 100 uur geluid. Een gesprek met projectleider Paul Doorenbosch.

Veel beeld, weinig tekst?

‘Dat heeft te maken met het feit dat de website primair bedoeld is voor een groot en breed publiek. Het bestuderen van grote hoeveelheden tekstmateriaal is meer iets waarin specialisten geïnteresseerd zijn. Overigens is dat een groep die we vanaf volgend jaar wel meer tegemoet willen komen. Maar in eerste instantie hebben we ons gericht op een breed publiek van geïnteresseerden in cultuur en geschiedenis, en op het onderwijs.’

‘Het heeft daarnaast ook met toegankelijkheid te maken. Voor sommige stukken geldt dat digitalisering de beste manier is om ze aan een grote groep mensen beschikbaar te stellen. Je kunt nu eenmaal niet een hele schoolklas door een stapel oude affiches laten struinen. Voor teksten ligt dat anders: daar is meestal nog wel ergens een editie van te krijgen. Hoewel ik er trouwens een voorstander van ben dat van literaire teksten een digitale versie op het web beschikbaar is. Maar daar zorgt de dbnl (de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, red.) al voor.’

Dus dat gaat ook niet komen?

‘Er komt zeker nog tekst bij. Uit het Metamorfoze-project (een conserverings- en digitaliseringsproject van de Koninklijke Bibliotheek, red.) komt bijvoorbeeld een collectie oude kinderboeken, en het archief van de Limburgse dichter Charles Beltjens. Maar waarschijnlijk gaan we in de toekomst ook binnen het Geheugenprogramma zelf meer tekstmateriaal digitaliseren. We hebben een voorkeur voor korte eenheden, zoals gedichten, of liederen. De straatliederencollectie is daar een goed voorbeeld van, en er komt ook nog een collectie liederen vanuit het Theater Instituut.’

‘Voor het beschikbaar maken van grotere tekstbestanden is een extra inspanning nodig. De wijze waarop we het materiaal nu aanbieden, is eigenlijk meer geschikt voor beeld dan voor tekst. Zo zitten in de collectie van de arbeidersbeweging een aantal brochures die full text zijn ontsloten: als een zoekterm in de tekst voorkomt, kun je doorklikken naar de betreffende brochure. Maar je komt wel steevast op de titelpagina terecht, de pagina waar het gezochte woord staat, moet je dan zelf opzoeken. Dat is natuurlijk verre van ideaal, we zijn dus nog op zoek naar een goede manier om wat langere teksten te presenteren.’

Zijn jullie dan eigenlijk te vroeg geweest met het lanceren van de site?

‘Nee, het is een proces. We hebben ons in het eerste stadium gericht op de presentatie van beelden, en mede op basis van de resultaten is er vanaf 2005 structurele financiering toegezegd. Binnenkort voegen we audiovisueel materiaal toe uit het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en het Nederlands Filmmuseum. Ook dat stelt weer zijn eigen eisen qua software. Voor tekst is weer een derde aanpak nodig. Uiteindelijk zullen dus drie totaal verschillende systemen achter de site schuilgaan. En dat moet dan zo, dat de bezoeker van de website er niets van merkt.’

‘Het vinden van oplossingen voor dit soort problemen is een van de speerpunten van dit project, naast het onderzoeken van de mogelijkheden om op de kosten te besparen. Omdat we het zo massaal hebben aangepakt, konden we met het scanbedrijf een heel ander type contract afsluiten dan normaal voor een zelfstandige instelling geldt.’

‘Aan de beschrijving van het materiaal hebben we niet te veel aandacht besteed, en ook dat is een bewuste keuze geweest. We wilden er in dit project nu juist voor kiezen om eerst véél materiaal te digitaliseren. Het is aan de instellingen zelf om verder te gaan met de beschrijvingen.’

De collectie straatliederen leverde materiaal voor een symposium en een cd. Heeft het Geheugenproject ook aan andere collecties zo'n impuls gegeven?

‘Op het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie heeft het digitaliseren van de collectie oorlogsaffiches geleid tot de publicatie van een boekje en tot de inrichting van een tentoonstelling in Nieuwspoort, waarbij de affiches werden voorzien van korte reacties van journalisten. En de presentatie van materiaal op het internet leidt ook weer tot nieuwe aanwinsten: zo kreeg de Koninklijke Bibliotheek laatst een mapje aangeboden met vijftig liedbladen. Door het straatliederenproject kwam de eigenaar erachter dat het iets bijzonders was.’ (sk)