Literatuur. Jaargang 15

[p. 254]

literatuur-nieuws

Studiedag ‘Het Réveil in druk’

Op 20 november 1998 organiseren de Stichting Het Réveil-Archief en de Universiteitsbibliotheken van de UvA en de vu een studiedag over de relatie tussen Réveil en drukpers. Ondanks de oproep ‘Temt die noodlottige vrijheid van de drukpers!’ in Isaac da Costa's Bezwaren tegen den geest der eeuw maakten hij en zijn leermeester Bilderdijk een ruim gebruik van diezelfde vrijheid van drukpers. Ze behoren beiden tot de productiefste schrijvers van de 19e eeuw.

In de, mede door Bilderdijk en Da Costa gestimuleerde, Réveilbeweging zien we dezelfde paradox. Een flinke dosis wantrouwen tegen de drukpers verhinderde de voormannen van het Réveil niet een enorme hoeveelheid publicaties op de markt te brengen. Uitgevers, zoals Höveker en Wormser, maakten er naam mee: traktaatjes, scheurkalenders, nieuwsbrieven, tijdschriften, almanakken en opwekkingsliederen. En het verzamelde werk van literatoren uit de kring van het Réveil, zoals Nicolaas Beets, J.J.L. ten Kate en Truitje Bosboom-Toussaint, neemt vele meters boekenkast in beslag.

Op de studiedag komen onderwerpen aan de orde als: het Nederlandsch Godsdienstig Traktaat-Genootschap, het Evangelisch Jaarboekje Magdalena, het Réveil en het kinderboek, de drukkers en uitgevers van het Réveil. Een en ander vindt plaats onder muzikale begeleiding van de Matinencantorij, die liederen uit de Réveilkring ten gehore zal brengen.

Vanaf 23 oktober tot eind december 1998 worden in dit kader twee parallel-tentoonstellingen gehouden in de universiteitsbibliotheken

Isaac da Costa

van de vu en de UvA. Ook de studiedag op 20 november is gespreid over de vu (ochtend) en de UvA (middag).

Inlichtingen: de secretaris van de Stichting Het Réveil-Archief, dr. J. Vree, Dotingalaan 112, 1381 ge Weesp, 0294-430219.

g.j. johannes

Kasteel Groeneveld

Tot in het jaar 2000 worden op Kasteel Groeneveld bijzondere poëzielezingen georganiseerd. In het voorjaar en in september van elk jaar worden dichters uit het Nederlandse en Vlaamse taalgebied uitgenodigd vanwege hun bijzondere kijk op de natuur en de manier waarop zij die verwoorden. Deze dichters worden vervolgens geïnterviewd door iemand die bekendheid geniet als theater-persoonlijkheid of als tv-presentator.

Vaak dragen de dichters zelf bij deze gelegenheid gedichten uit eigen werk voor. Dit jaar werd op 16 mei poëzie van Herman Gorter voorgedragen door actrice Ineke Holzhaus, begeleid door de pianist Polo de Haas.

Voor informatie over de lezing in september van dit jaar kan men terecht via de volgende nummers: 035-5420446; fax [phone]; info 035-5421143.

gvb

Handleiding leesdossier

Nu de invoering van de zogenaamde Tweede Fase in het middelbaar onderwijs voor veel scholen op korte termijn werkelijkheid wordt, zien ook steeds meer publicaties over de veranderingen die gepaard gaan met deze invoering het licht. Een daarvan is de Handleiding leesdossier van Joop Dirksen en Dick Prak, ontwikkeld op verzoek van de Stichting Promotie Literaire Vorming door het Instituut voor Leerplanontwikkeling slo. Deze handleiding is een gids voor docenten Nederlands en moderne vreemde talen die in de praktijk met het leesdossier te maken krijgen. Hoewel op een aantal scholen al met een vergelijkbare literaire verwerkingsvorm wordt gewerkt waarin leesverslagen, - opdrachten en - ervaringen zijn opgenomen waaraan de school een verdere invulling geeft, bevat de handleiding uitvoerig informatie over hoe en wat met betrekking tot het leesdossier.

[p. 255]

In de Handleiding wordt na een kort overzicht van de ontwikkelingen binnen het literatuuronderwijs, aandacht besteed aan het nieuwe literatuurexamen. Deze inleiding wordt gevolgd door een hoofdstuk waarin literatuur in het studiehuis aan de orde komt, waarna Dirksen en Prak het daadwerkelijke onderwerp van de handleiding belichten: het leesdossier. De auteurs geven uitvoerig informatie over de verplichte en verkiesbare onderdelen van het leesdossier, het invoeren, begeleiden en beoordelen ervan en veel voorbeeldopdrachten en tips. De praktische gids besluit met een overzicht van Internet-adressen. Behalve deze uitgave voor docenten literatuuronderwijs in de Tweede Fase, verscheen bij Bulkboek speciaal voor leerlingen het ABC van het Leesdossier, van de hand van Dick Prak.

Beide uitgaven zijn te bestellen via de lezersservice-telefoon van Bulkboek, 0342 494200. De Handleiding leesdossier kost ƒ25,- excl. ƒ5,- verzendkosten, het ABC van het leesdossier kost ƒ6,50 incl. verzendkosten.

karen van der kamp

L.P. Boon-lezing 1998

Kristien Hemmerechts zal op vrijdag 2 oktober 1998 de eerstvolgende Louis Paul Boon-lezing verzorgen. Deze lezingen, die georganiseerd worden door het Noordbrabants Genootschap, worden jaarlijks uitgesproken door gastsprekers, doorgaans in de Aula van de Katholieke Universiteit Brabant te Tilburg. Zo gingen Patricia De Martelaere, Willem Jan Otten, Hella S. Haasse, Paul de Wispelaere, Kees Fens en Jeroen Brouwers

Kristien Hemmerechts Foto: Lieve Blancquaert

Kristien Hemmerechts voor in deze tot een traditie uitgroeiende lezingenreeks.

De lezing wordt ook nu weer gehouden in de Aula van de Katholieke Universiteit Brabant en begint om 20.00 uur. Entree voor deze lezing bedraagt ƒ25,-, voor welk bedrag men ook een kop koffie krijgt aangeboden. Leden van het Noordbrabants Genootschap of abonnees van het Brabants Dagblad krijgen ƒ10,- korting. Kaarten kan men kort voor de lezing bestellen bij het genootschap of bij Boekhandel Heinen te 's-Hertogenbosch. Voor nadere informatie kan men zich wenden tot het Noordbrabants Genootschap, Postbus 1104, 5200 bd 's-Hertogenbosch, 073- 6139484, fax [phone].

gvb

Literaire wedstijden

De Kulturele Kring Ambrozijn, v.z.w. èn het Artisiek Tijdschrift Ambrozijn organiseren voor de zevende keer hun literaire wedstrijden, namelijk: de Internationale Ambrozijnwedstrijd voor Kortverhaal 1998, de Internationale Ambrozijnwedstrijd voor Poëzie 1998, de Ambrozijnjeugdwedstrijd voor Kortverhaal 1998 èn de Ambrozijnjeugdwedstrijd voor Poëzie 1998. Het beschikbare prijzenbedrag is 40.000 bef; de sluitingsdatum voor de inzendingen is 1 november 1998.

Om mee te dingen is men verplicht het reglement aan te vragen bij Kulturele Kring Ambrozijn, v.z.w., t.a.v. M. Nys, Sint-Jacobsstraat 75, B-8900 Ieper, 075-209771.

angelina hansman

Poëzie in het Zwanenwater

De elfde poëzieroute, die de Stichting Kunst Callantsoog organiseert, loopt ditmaal door het Zwanenwater. Zowel de keuze van de poëzie als de vormgeving van de borden staan in verband met deze lokatie. De poëzie gaat veelal over natuur, duin en zee en de doorzichtige perspex borden vormen met hun donkergroene opdruk één geheel met de omgeving. Deze wandel-poëzieroute is nog beter te volgen met het handzame fraai geïllustreerde gedichtenbundeltje dat voor ƒ3,50 te verkrijgen is bij de vvv, het warenhuis Leguit en bij het geschenkenhuis 't Coraaltje in Groote Keeten. De route kan gewandeld worden van 17 mei tot 31 oktober.

Nadere inlichtingen zijn te verkrijgen

[p. 256]

Omslag Poëzie in het Zwanenwater

via de volgende telefoonnummers: 0224-581997, - 582493, - 582406, - 571417.

gvb

Schaamstreken

Theatergroep Marot is een Gronings amateurgezelschap dat sinds 1990 eigentijds theater brengt op basis van het rijke maar onbekende repertoire uit de middeleeuwse en zestiende-eeuwse Nederlanden. Repertoire dat geschreven is toen de auteurs van de Gysbreght en de Spaanschen Brabander nog geboren moesten worden, maar dat vrijwel nooit te zien is op de hedendaagse podia.

Waar in andere Europese landen en in Amerika een rijke traditie bestaat in het ten tonele brengen van middeleeuws en laat-middeleeuws toneel, is dit terrein in Nederland zo goed als onontgonnen. Dit is des te opmerkelijker gezien de grote omvang, de hoge kwaliteit en het literair-historisch belang van juist de Nederlandstalige nalatenschap aan toneelteksten van vòòr de Renaissance.

Grondig literair-historisch onderzoek vormt de fundering van de Marot-producties, maar de groep is niet uit op het etaleren van museumstukken in de vorm van ‘authentiek-middeleeuwse’ voorstellingen.

Marot werkt momenteel aan Schaamstreken, een avondvullende voorstelling op basis van het zogenaamde esbatement van Lippen, Lijse en van Jan Vleermuis (Haarlem, archief van de rederijkerskamer ‘Trouw moet Blijcken’). Het handelingsverloop van dit toneelstuk bevat een serie typische klucht-elementen. Het behandelt de nachtelijke lotgevallen van een oude man, zijn jonge, wellustige en listige echtgenote en haar minnaar, waarbij een tweetal boeven, dat hongerend en koulijdend langs de straten schuimt, voor extra complicaties zorgt.

De oorspronkelijke tekst is met het oog op speelbaarheid en verstaanbaarheid vertaald naar hedendaags Nederlands,

Omslag flyer Schaamstreken

echter met behoud van de in het oorspronkelijke stuk aanwezige sfeer van vernuftig taalspel, schilderachtig vocabulaire en ingenieus rijm.

Voor de komende zomer staan voorstellingen in Nederland, Italië, Engeland en Denemarken op het programa. Na deze Europese tournee, die tot 9 augustus doorloopt, zal Schaamstreken diverse malen in Nederland opgevoerd worden. Voor deze thuisvoorstellingen werkt Marot samen met het Groningse koor ‘Luytceels’, dat vocale middeleeuwse en renaissance-muziek brengt. Verder bereiden zij een programma voor bestaande uit een contemporain repertoire, dat wat betreft inhoud en sfeer aansluit bij de thematiek van Schaamstreken.

angelina hansman

Rob Schouten tiende gastcriticus ru Groningen

Op 16 april 1998 opende Rob Schouten zijn gastdocentschap aan de Rijksuniversiteit Groningen met een lezing ‘Heraut

[p. 257]

Omslag Alle schrijvers hebben gelijk

of profeet?’ Hij is de tiende gastcriticus die meesterklassen geeft aan studenten in Groningen om hen te trainen in het recenseren van non-fictie.

Schouten is redacteur en columnist bij dagblad Trouw, poëziecriticus bij weekblad Vrij Nederland en auteur van verhalen, essays en gedichten. Verder was hij als writer-in-residence verbonden aan de University of Minnesota en van 1993 tot 1996 als bijzonder hoogleraar Literaire Kritiek aan de vu te Amsterdam.

Hij is de tiende gastcriticus in Groningen na Aad Nuis, Arnold Heumakers, Jacq Vogelaar, Gerrit Jan Zwier, Cyrille Offermans, Janet Luis, Bas Heijne, Dick Schümer en Herman de Coninck. Ter gelegenheid van het tienjarig jubileum is bij Meulenhoff een bundel uitgegeven met interviews met alle gastcritici. De interviews voor deze bundel, getiteld Alle schrijvers hebben gelijk, zijn afgenomen door Wil Thijssen, studente journalistiek aan de ru Groningen.

pjv

Nieuwtjes

martin van amerongen is komend najaar gastschrijver aan de Rijksuniversiteit Groningen. In zijn programma wil de voormalig hoofdredacteur van De Groene een aantal ‘artistieke misverstanden’ aan de kaak stellen. Zo vindt hij dat de cultuurhistorie toe is aan een revisie. In zijn serie hoorcolleges en twee aulalezingen zal Van Amerongen een aantal slachtoffers van ‘artistieke misverstanden’ ten tonele voeren, onder wie toneelschrijver Arthur Schnitzler, dirigent Otto Klemperer, schrijver Franz Kafka, humanist Thomas More en avonturier/ schrijver Casanova. Daarnaast geeft Van Amerongen een reeks werkcolleges over Heinrich Heine.

De Martinus Nijhoffprijs voor vertalingen 1998 van het Prins Bernhard Fonds is toegekend aan anne-marie de both diez voor haar vertalingen van Nederlands werk in het Frans. Zij vertaalde o.a. werk van Hella Haasse, F. Springer, Cees Nooteboom, Guus Kuijer, Els Pelgrom en Annie M.G. Schmidt. De prijs van honderdduizend gulden wordt haar op 15 oktober 1998 door prins Bernhard overhandigd. In april 1998 is in Den Haag de Stichting w.f. hermans instituut opgericht met als doel het bevorderen van de aandacht voor het werk van deze auteur in de vorm van een uitgave van het verzameld werk en een biografie.

Geert van Istendael (rechts) is genomineerd voor de eci-prijs Schrijvers van Nu. Links staat jury-voorzitter Ed van Thijn. Foto: Rob List

Het instituut, dat wordt ondergebracht in de Koninklijke Bibliotheek, is het initiatief van Raymond Benders en staat onder directeurschap van de neerlandicus en organisatieadviseur Max de Haan.

geert van istendael is de zesde genomineerde voor de eci-prijs voor Schrijvers van Nu 1999. De jury selecteerde zijn eerste roman Altrapsodie voor opname in de reeks Schrijvers van Nu. Aan de nominatie is een prijs van 5.000 gulden verbonden. Begin februari 1999 zal deze prijs, 35.000 gulden groot, voor de tweede maal worden uitgereikt.

* * * *

Op 8 april 1998 overleed te Amsterdam emmanuel van loggem (*Amsterdam 8 maart 1916). Manuel van Loggem schreef over en voor het toneel en publiceerde romans (o.a. misdaad- en avonturenromans), novellen en gedichten. Bekend zijn zijn toneelbewerkingen van Elsschots Lijmen en Het been (1961), zijn als boekenweekgeschenk verspreide

[p. 258]

Insecten in plastic (1952) en zijn roman Een zon op Hirosjima (1963). Als psycholoog had Van Loggem belangstelling voor de relatie tussen psychologie en toneel: daarover gaan De psychologie van het drama (1960) en Drift en drama (1972).

Op 25 april 1998 overleed dr. maarten schneider (*Keulen 31 januari 1913), onder meer docent in de geschiedenis van pers, propaganda en openbare mening aan de Universiteit van Amsterdam (1959-1982), en oprichter en eerste directeur (1966-1971) van de School voor Journalistiek in Utrecht. Hij promoveerde in 1939 in Leiden op De voorgeschiedenis van de Algemeene Landsdrukkerij. Zijn bekendste pershistorische publicatie is De Nederlandse krant 1618-1978 (4e druk, samen met Joan Hemels, 1979).

Op 25 april 1998 overleed gerrit kamphuis (*Zwolle 8 mei 1906), dichter en essayist, leraar Nederlands en hoofd van de afdeling Kunstzaken van de gemeente Den Haag. Kamphuis was rond 1930 een van de centrale figuren rondom het Jong-Protestantse tijdschrift Opwaartsche Wegen waarvan hij ook redacteur was. Tijdens de Tweede Wereldoorlog schreef hij verzetspoëzie, o.a. Carmina sparsa (1943), en was hij medesamensteller van het Nieuw Geuzenliedboek (1941). Kamphuis editeerde het werk van Martinus Nijhoff en Aernout Drost.

Op 3 mei 1998 overleed te Amsterdam, 85 jaar oud, hans furstner. Furstner heeft vele publicaties op zijn naam over boekhandel en uitgeverij zoals Rondom het boekbedrijf in Nederland (4e druk 1981) en de Geschichte des niederländischen Buchhandels, in 1985 verschenen als deel 2 in de serie Geschichte des Buchhandels van uitgever Otto Harrassowitz te Wiesbaden.

Op 11 mei 1998 overleed te Amstelveen op honderdjarige leeftijd willy corsari, pseudoniem van Wilhelmina Angela Douwes-Schmidt (*St. Pieters- Jette bij Brussel 26 december 1997). Willy Corsari schreef een groot aantal romans, meisjesboeken, detectives en toneelstukken, waarvan De man zonder uniform (1933), Het mysterie van de Mondscheinsonate (1934; verfilmd in 1935) en Die van ons (1945) de bekendste zijn. Voor de Tweede Wereldoorlog trad ze op als cabaretière en operettezangeres, onder andere samen met Pisuisse en Louis Davids. Haar in 1972 uitgegeven Liedjes en herinneringen hebben betrekking op die periode.

Agenda

Deze agenda wordt door de dienst Profileren van het nblc (Centrum voor bibliotheken) samengesteld in het kader van LiTTerair, de literaire pagina op nos Teletekst (pagina's 405 en 406) waarvoor de dienst de kopij levert. In deze agenda is een breed scala opgenomen van manifestaties, evenementen en jubilea op het terrein van lezen en schrijven en tevens van informatievoorziening in meer algemene zin.

algemeen

-	50 jaar geleden (augustus) verscheen Moedwil en misverstand van W.F. Hermans
-	100 jaar geleden (september) verscheen Vincent Haman van W.A. Paap
-	50 jaar geleden (september) verschenen het eerste en tweede deel van de Verzamelde werken van Herman Gorter
-	25 jaar geleden (september) verscheen De witte sjamaan van H.C. ten Berge
-	25 jaar geleden (september) verscheen Ratten van Maarten 't Hart
-	25 jaar geleden (september) verscheen Een romance van Dirk Ayelt Kooiman

reeds gestarte manifestaties

-	t/m 3 augustus: Leiden, Rijksmuseum voor Volkenkunde: Tentoonstelling Naar Tibet met Kuifje. Inl.: 071-5168794 / fax: [phone].
-	t/m 6 september: Poëziezomer van Watou, met werk van onder meer H.H. ter Balkt, Hugues C. Pernath, Rutger Kopland, Hugo Claus, Miguel Declercq, Menno Wigman, Antjie Krog, Eugène Guillevic, Pierre Reverdy, Eriek Verpale, Jean-Pierre Rawie, Arjen Duinker en Paul Bogaert.
-	t/m 7 september: Baarn, Kasteel Groeneveld: Tentoonstelling Het Nederland van Nescio. Inl.: 035-5420446.
-	t/m 20 september: Den Haag, Letterkundig Museum: Tentoonstelling Genoegens smaken, de Camera Obscura in beeld. Inl.: Dick Welsink, 070-3339666.
-	t/m 25 september: Leeuwarden, Frysk Letterkundich Museum: Fedde Schurer (1898-1968), libben en wurk. Inl.: 058-2120834.
-	t/m 27 september: Den Haag, Letterkundig Museum: Tentoonstelling ‘Den Haag, je tikt er tegen en het zingt’, literair Den Haag, 1750-heden. Inl.: Dick Welsink, 070-3339666.
-	t/m 27 september: Den Haag, Louis Couperus Museum: Tentoonstelling

[p. 259]

	‘Zoo ik íets ben, ben ik een Hagenaar...’, Louis Couperus en Den Haag. Inl.: 070-3640653.
-	t/m 30 september: Amsterdam, Theo Thijssen Museum: Tentoonstelling Bedrijvigheid in de Jordaan. Inl.: 020-4207119.
-	tot eind februari 1999: Amsterdam, Multatuli-museum: Tentoonstelling Meisjes. Inl.: 020-6381938.

Augustus 1998

* 100 jaar geleden verscheen het gelegenheidsstuk Loevesteijn van Marcellus Emants, geschreven op verzoek van de Haagse Kroningsfeestcommissie, om de kroning van Wilhelmina luister bij te zetten. Emants verbood de opvoering nadat hem bij de generale repetitie gebleken was dat de spelers het stuk niet onder de knie hadden.

1	Frans Pointl 65
1	50 jaar geleden bracht Lodewijk van Deyssel in een gesprek met Harry G.M. Prick terloops ter sprake dat hij hem als zijn toekomstige biograaf zag.
2	Deventer: ‘Boeken langs de IJssel’. Org. en inl.: vvv Deventer, H. te Riele, 0570-613100.
4	Rudi van Dantzig 65
9	100ste geboortedag David de Jong (1898-1963)
9	Gerrit Kouwenaar 75
12	150ste geboortedag Marcellus Emants (1848-1923)
13	250ste geboortedag Pieter Leonard van de Kasteele (1748-1810)
16	Almere Haven, diverse locaties: De Boekenwurm, grote kinderboekenmarkt, gecombineerd met poppenkast, muziek en lezingen. Inl.: Cirkel Galerie, 036-5348555 (woensdag t/m zaterdag, 12.00-17.00 u., b.g.g. 036-5313721).
19	tot en met 18 oktober: Amsterdam, De Nieuwe Kerk: Tentoonstelling Het Wonderbaarlijk Alfabet, ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van de Koninklijke Bibliotheek.
24	Uitreiking Gouden en Zilveren Zoenen / Start Jonge Jury 1999.
25	Kees Stip 85
27	Tom Lanoye 40
28	augustus t/m 13 september: Heerlen, diverse locaties: Festival Cultura Nova. Onderdeel van het programma is een project waarbij een choreografe, een toneelschrijver, een beeldend kunstenaar en een componist hun kijk geven op De vriendschap van Connie Palmen. Inl.: 045-5768576.
29	Watou, diverse locaties: coda-avond. De aan de Poëziezomer deelnemende dichters lezen hun gedichten voor op de plaats waar hun poëzie is gekoppeld aan beeldende kunst.

September 1998

1	Het op 9 april officieel opgerichte Willem Frederik Hermans Instituut, dat onderdak heeft gevonden in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, presenteert uitgewerkte plannen voor de toekomst.
6	Diest, Aula Cultuurcentrum Begijnhof: Literatuur op zondag, Jo Claes over eigen werk. Inl.: 0032-13333994.
7	Anton Haakman 65
7	Koos Geerds 50
7	Amsterdam, rai: Vers voor de Pers / bekendmaking nominaties Trouw Publieksprijs voor het Nederlandse Boek.
14	100ste sterfdag P.A. Daum (1850-1898)
15	100ste geboortedag J. Slauerhoff (1898-1936)
17	H.H. ter Balkt 60
17	(datum onder voorbehoud): Amsterdam, Stedelijk Museum: Start Tentoonstelling Best Verzorgde Boeken 1997.
20	Almere Haven, diverse locaties: De Boekenwurm, grote kinderboekenmarkt, gecombineerd met poppenkast, muziek en lezingen. Inl.: Cirkel Galerie, 036-5348555 (woensdag t/m zaterdag, 12.00-17.00 u., b.g.g. 036-5313721).
21	Den Haag, Uytenbogaert, Remonstrants centrum voor religie en cultuur: in het kader van de reeks ‘literaire kanselredes’ spreekt Oek de Jong. Inl.: 070-3250779 / fax: [phone].
24	150ste geboortedag P.L. Tak (1848-1907)
26	en 27: Poetical border walks. Org. en inl.: Dichter aan Huis, Ferry Simonis of Jan Arie de Jong, 070-3465786.

Voor inlichtingen betreffende de agenda of voor het doorgeven van aanvullingen kan men contact opnemen met het nblc, Jef van Gool, Frank Hockx of Dick Welsink, postbus 43300, 2504 ah Den Haag (tel.: [phone]/175).