Libertinage. Jaargang 3

Libertinage Januari - December 1950

[p. 1]

Bij dit Nummer

Een nieuwe jaargang geeft gewoonlijk aanleiding tot een oud geluid. Wij zingen meerstemmig tegenwoordig en weten niet goed meer wat wij horen: de anderen of ons zelf? Wij zijn in elk geval genoeg geïnspireerd om voortdurend stemmen te horen en ook wel zo hevig, dat wij ze geen hallucinatie zullen noemen.

Negen stemmen... Het is wat veel op eens. Om onze lezers te gerieven beperken wij ons voorlopig tot het ten gehore brengen van twee contrapunctisch verbonden melodieën, die in contrast en samenhang iets van het karakter van Libertinage uitdrukken, te weten de ernst en de superlatief van ernst.

Eerste stem:

Wij mogen langzamerhand wel als bekend veronderstellen, dat dit tijdschrift zich op een hooghartig en exclusief standpunt stelt. Met enige zorg zagen wij daarom in de eerste jaargang ons abonné-aantal zo zeer groeien, dat wij vreesden in de smaak te gaan vallen. Als tegenmaatregel besloten wij Criterium in ons op te nemen en Morriën redacteur te maken. Het werkte, maar het werkte niet genoeg. Ons probleem was: hoe vergroten wij het afstotend effect van de redactie op de lezers. Wij zonnen op radicale maatregelen. Eerst dachten wij aan W.F. Hermans, maar met hem was de redactie van Podium, altijd in vriendschappelijke wedijver, ons voor. Toen kwamen wij op de personen, wier namen thans ons kaft versieren.

Ook leek het ons verstandig in het kader van deze plannen Van Oorschot als uitgever aan te houden, nadat deze ons eerst had aangeraden naar een fatsoenlijker kantoor uit te zien. Wij begrepen, dat wij wel van een andere charme van ons blad afstand moesten doen: wij besloten n.l. om, niet onmiddellijk, maar toch spoedig, op tijd te gaan verschijnen.

Wat de inhoud betreft, zullen wij er naar streven ons blad nog verder voor middle-brows ontoegankelijk te maken door niet alleen ‘creatief’ werk zoveel mogelijk te weren, niet alleen ons tot essays te beperken, maar liefst slechts die essays op te nemen, die over andere essays handelen. Over Nederlandse literatuur mag men van ons geen enkel gunstig oordeel meer verwachten, behalve

[p. 2]

natuurlijk over Ter Braak en Du Perron, met wie wij trouwens spiritistisch in verbinding staan. Politiek scharen wij ons achter de hysterische richting van De Kadt en gedichten nemen wij alleen op als de redactie er totaal niets in ziet.

Tweede stem:

De uitbreiding van de redactie betekent in geen enkel opzicht een koerswijziging. Zij had ten doel een aantal van onze medewerkers nog nauwer aan ons blad te verbinden. Bovendien stellen onze verdrievoudigde krachten ons tot een inwendige arbeidsverdeling in staat, waardoor wij enige wat verwaarloosde gebieden beter zullen kunnen bestrijken. Al blijven wij op het standpunt staan, dat een overwegende aandacht voor buitenlandse literatuur de nederlandse slechts ten goede kan komen, wij nemen ons voor op belangrijke verschijnselen in de nederlandse literatuur regelmatig te reageren - wat wij tot dusver verwaarloosd hebben, omdat het vaak moeite kostte een medewerker te vinden, die lust had er de nodige tijd en aandacht voor beschikbaar te stellen.

De toetreding van De Kadt en Van Lier tot de redactie geeft uitdrukking aan onze bedoeling om - in overeenstemming met de oorspronkelijke opzet - weer meer aandacht te gaan besteden aan politiek-sociologische vraagstukken. Het bewaren - of althans nagaan - van de samenhang tussen literaire en sociale gezichtspunten lijkt ons noodzakelijk om in een periode waarin kunst en maatschappij steeds meer contact dreigen te verliezen, waarin juist de kunst van de eerste rang moeilijker bereikbaar schijnt voor het grootste deel der mensen en de positie van de schrijver steeds benarder wordt, een continuïteit van cultuurwaarden mogelijk te maken. Deze waarden, die natuurlijk allerminst een abstracte grond mogen vormen om rationele sociale veranderingen te schuwen, blijven toch ook niet automatisch ‘safe’ temidden van die veranderingen.

Integendeel. De dertiger jaren brachten de maatschappelijke realiteit binnen het gezichtsveld van de schrijver, de veertiger jaren leerden hem, dat hij zich in die realiteit te verdedigen heeft. In dit opzicht staat het literaire tijdschrift, hoe ephemeer en tijdgebonden het ook is, tegenover het dagblad en de middle-brow, tegenover de domheid en de mechanische publieke opinie, tegenover de oude neiging der mensen om de essentieelste dingen te vergeten en de oude tendens der dingen om grauw te worden en ‘zo

[p. 3]

moe dat niemand het zou kunnen uitspreken’ - tegenover de gewone gang der ontwikkeling dus, die altijd min of meer ‘totalitair’ is. Maar ook in een engere zin is it a fact, that these literary reviews are in the frontline against the world-wide advance towards totalitarianism, zoals een der kleinste engelse tijdschriften een paar jaar geleden in een editorial zei.

Hoe moeilijk het is zich in die ‘frontline’ staande te houden, blijkt duidelijk genoeg uit de sterfte onder de little reviews, zowel hier te lande als elders. De jaren, waarin nieuwe tijdschriften als paddestoelen omhoogschoten, zijn voorbij en wij zien wat men de ‘concentratie der tijdschriften’ noemt met lede ogen aan, al was het alleen maar omdat het voor de overlevenden moeilijker wordt terzijde te blijven en zich niet zwaarder gefronst verantwoordelijk te gaan voelen jegens inzenders en ter wille van onze letterkunde. Wij laten echter een ‘representatieve’ taak voorlopig liever aan onze buurbladen over, evenals het in de eerste plaats brengen van z.g. ‘creatief werk’, wat o.i. niet anders mogelijk is dan òf op beperkte schaal òf op laag niveau, omdat er boven een zeker niveau nog steeds weinig gecreëerd wordt.

Het overwegend publiceren van ‘essays’ lijkt ons bovendien geheel te passen in het experimentele, waardezoekende en -bepalende, klimaatscheppende karakter van een tijdschrift, dat, zoals reeds eerder in dit blad werd gezegd, niet de literatuur zelf moet willen zijn, maar hoogstens het apéritif ervóór of de koffie erna. De ‘blijvende meesterwerken’ ontstaan ook wel buiten ons toedoen.

Onze ambitie is het verschaffen of ontwikkelen van cultureel genot bij een aantal mensen. Hoe lang nog? ‘It is closing time in the gardens of the West’ schreef de redacteur van ‘Horizon’, toen hij in December 1949 met het laatste nummer van dit blad zijn tuin sloot. Connolly formuleerde ‘the message of the Forties’ aldus: ‘Nothing dreadful is ever done with, no bad thing gets any better; you can't be too serious.’ Wij stellen daar voor de nu beginnende vijftiger jaren tegenover dat wij onze westelijke tuin nog wat cultiveren willen, niet blind voor wat er buiten gaande is en niet bereid hem voetstoots te verlaten zolang er nog iets groeien wil.