De Leiegouw. Jaargang 16
(1974)– [tijdschrift] Leiegouw, De– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 339]
| |
Schilderijen van het klooster der Zusters Arme Klaren in KortrijkIn 1842 kwamen de zusters Arme Klaren-Koletienen zich in Kortrijk vestigen. Zij begonnen op Overleie in de herberg ‘De El’ op de zuidhoek van de Rekollettenstraat en de Overleiestraat. Algauw bleek het betrokken huis ongeschikt te zijn en verhuisden de 5 à 6 zusters op 5 mei 1845 naar de oude gebouwen van de Groeningeabdij tussen de Houtmarkt en de Groeningestraat, waar in 1797 de zusters Cisterciënzerinnen verjaagd waren. De kapel dateert van 1850 en werd op 15 mei 1853 door pastoor-deken J. Seghers van de O.-L.-Vrouwekerk, onder de titel van St.-Franciscus van Assisië, ingewijd. In 1952 werden de zusters tot de rang van Monialen verheven en in 1953 sloten zij zich aan bij de Federatie van de Klarissen-Koletienen van het Vlaamse landsgedeelte onder leiding van de paters minderbroedersGa naar voetnoot(1). Een ‘aggiornamento’ of verjongingskuur, doorgevoerd in de maanden juli, augustus en september 1967, veranderde het klooster en bijzonder de kapel volledig van aanschijn. * * * Van enkele van de veertien schilderijen kon de herkomst achterhaald worden. Het oudste schilderijtje verbeeldt de ‘H. Clara’ (paneel, 58 × 49 cm). Wij situeren het in de 16de eeuw. Het toont ons de stichteres van de Klarissen of Arme Klaren, met laatgotische cilindermonstrans. Het paneel werd in augustus 1967 door de Brugse restaurateur C. Leegenhoek gereinigd en gevernist. Het mooiste schilderij van de verzameling is de z.g. ‘Portiuncula-aflaat’ (doek, 215 × 172 cm) (Afb. 1). | |
[pagina 340]
| |
Afb. 1. Portiuncula - aflaat.
(Foto A. Pauwels, 1967). De verrezen Kristus, met zegenende rechterhand, en O.-L.-Vrouw op de wolken verschijnen aan Franciscus van Assisië. Ze overhandigen de geknielde heilige het perkament, - een bulle met de Portiuncula-aflaat, met tekst: ‘Orantes in loco isto exaudi nos in caelo et dimitte peccata servorum tuorum’. Engelen met brandende toortsen en putti zijn getuige van het plechtige ogenblik. Caullet-DobbelaereGa naar voetnoot(2) wijzen erop, dat sommige delen van het schilderij pleiten voor een toeschrijving van het werk aan Niklaas De Liemacker, gezegd Roose (Gent, 1600 of 1601-1646). Ook restaurateur Leegenhoek, die het schilderij op 17 augustus 1967 heeft gereinigd en geretoucheerd, was van mening dat het een werk is van De Liemaeker. Signatuur en datum werden er evenwel niet op gevonden. De Liemaeker was o.m. leerling van zijn vader Jacob en van Otto Venius. Keerde uit Italië terug in 1620. Hij werd vrijmeester van de Gentse Lukasgilde in 1624-25 en gezworene in 1628 en 1636. De Gentse Rubens, zoals | |
[pagina 341]
| |
hij weleens wordt genoemd, was een uitstekend kolorist, maar moest wat de kompositie en de psychologie van de personages betreft, onderdoen voor Rubens. In o.m. de St.-Baafskerk van Gent hangen van de kunstenaar ‘De Verheerlijking van de H. Maagd’ en ‘De geestelijke bruiloft van de H. Catharina’.
Afb. 2. Abdis Victoria Gillon.
(Foto A. Pauwels, 1967). Het onderwerp ‘Portiuncula-aflaat’ werd ook nog geschilderd door o.m. Murillo (Prado Mus. Madrid) en Cornelus Schut (Mus. Antwerpen). ‘St.-Franciscus van Assisië’ (dagkant doek, 115 × 93 cm) reeds met stigmata, mediterend op doodskop en kruis in grot van Greccio, is een werk dat uit de 17de eeuw dateert. De linker bovenhoek biedt ons een doorkijkje op een landschap met twee minderbroeders, waarschijnlijk Franciscus zelf en broeder Leone. Uit de 17de eeuw dateert de ‘Vinding van de kleine Mozes in de Nijl’ (doek, 87 × 127,5 cm). Het is de klassieke voorstelling van het gebeuren: vrouwen en kinderen die de kleine Mozes in het rieten korfje ontdekken in de Nijl, tonen het aan de dochter van de Farao. | |
[pagina 342]
| |
Eveneens 17de-eeuws is het ‘Ecce-Homo’ (paneel, 104,5 × 73 cm), met de geboeide Kristus-te-halve-lijve met rietstengel, tussen twee beulen en Pilatus. Het schilderij lijkt vlug geschilderd en is niet verzorgd. ‘Veronika met zweetdoek’ (dagkant doek, 104 × 79 cm) dateren we ca. 1700 en ‘De geboorte van Jezus’ (dagkant doek, 97 × 153 cm) lijkt ons een werk uit de 18de eeuw te zijn. Een belangrijk en geslaagd schilderij is het portret van ‘Victoria Gillon’ (Kortrijk, 1743-1807) 31ste en laatste abdis van de Abdij van Groeninge in Kortrijk, op de leeftijd van 55 jaar (Afb. 2). Het schilderij werd aangekocht door Régine Cerise van Roosbeek (bij Tienen), ter gelegenheid van haar intrede bij de Arme Klaren in 1853Ga naar voetnoot(3). De overste in ceremoniekledij zit aan haar schrijftafel, die geplaatst is aan de voet van twee gekoppelde zuilen. In een nis staat de H. Bernardus van Clairvaux. Op tafel naast het kruisbeeld ligt een boek met wapen en wapenspreuk van de abdis: ‘In patientia victoria’. Op het boek ligt blad papier met volgende tekst: ‘Mevrouwe Victoria gillon XXXI abdisse van groeningen binnen de stad Cortryck instal 14 7ber 1788 vernietigt den 15 februaries 1797, in den ouderdom van 55 jaeren’Ga naar voetnoot(4). Het schilderij (dagkant doek, 167,5 × 115,5 cm), met aristokratische smaak geschilderd, werd vervaardigd door Jan-Lodewijk Suetens (Mechelen, 1748-1826), wiens signatuur op de basis van de zuilen te ontdekken is. Wij noteren het portret van ‘Moeder Maria Dominica’ (dagkant doek, 99 × 74,5 cm), in de wereld Julie Berlamont (Izegem, 1799-Brugge, 1871). Zij stichtte veertien Klarissenkloosters, o.m. dat van KortrijkGa naar voetnoot(5). ‘Ecce-Homo’ (doek, 89 × 110 cm) of ‘Jezus veroordeeld door Pilatus’, is een tamelijk konventioneel werk, dat toch van een goede techniek getuigt. Het is in de linker benedenhoek gesigneerd: Victor Reynaert -kerkschilder Gent. Albert Caullet (Kortrijk, 1875-Schaarbeek, 1950) schilderde vijf doeken voor de Arme Klaren: ‘H. Koleta doet een dode zuster verrijzen’ (200 × 154 cm) in de rechter benedenhoek gesigneerd en gedateerd Alb. Caullet | |
[pagina 343]
| |
1908; ‘Moeder Clara zegent de broodjes op bevel van de Paus’ (200 × 155 cm) in de rechter benedenhoek gesigneerd en gedateerd Alb. Caullet 1908; ‘H. Clara verjaagt de Saracenen met de H. Monstrans’ (269 × 147 cm) in de linker benedenhoek gesigneerd en gedateerd A. Caullet 1912; ‘H. Clare bij haar kleine professie voor Franciscus’ (230 × 123 cm) in de linker benedenhoek gesigneerd A. Caullet; ‘H. Clara voor de Paus’ (230 × 123 cm) in de linker benedenhoek gesigneerd A. Caullet. De vijf voornoemde schilderijen werden bekostigd door de familie Buyse uit Gent, die een dochter had bij de Arme Klaren, ter gelegenheid van het gulden jubileum van Moeder Theresia Van Caillie, gevierd op 27 september 1910Ga naar voetnoot(6). Al de genoemde schilderijen werden opgetekend in de week volgend op de ‘openslotdagen’ van 16, 17 en 18 september 1967. Het is niet uitgesloten dat sedert enkele schilderijen uit het klooster verhuisd zijn.
P. Debrabandere. |
|