Leesgoed. Jaargang 14

Nieuws en ander nieuws

Pluim van de maand

november gaat naar Kummeling gaat uit eten van Chizuko Kuratomi (Bekadidact, vertaling Willem Wilmink). De Pluim van de Maand wordt uitgedeeld door Bobo, Margriet en Studio, aan een boek dat bestemd is voor drie- tot achtjarigen en dat opvalt ‘door verantwoord gebruik van taal en illustratiemateriaal’. Inlichtingen: Marcella Pleysier,

[Om privacyredenen is dit tekstgedeelte niet zichtbaar.]

Woutertje Pieterse Prijs

Eerdere geruchten over een nieuwe kinderboekenprijs uit de gelederen der recensenten zijn eindelijk uitgemond in een bericht. Er is op 29 september een stichting Woutertje Pieterse Prijs opgericht, met als doel de kwaliteit van de nederlandstalige kinderliteratuur te bevorderen, en als taak de prijs te organiseren. Sponsor is de Nederlandse boekhandelsorganisatie Libris. Het is de bedoeling de prijs in maart 1988 voor het eerst uit te reiken.

In het bestuur van de stichting zitten Wim Hora Adema (recensent voor Margriet en Trouw, auteur), Bregje Boonstra (recensent voor NRC-Handelsblad, lid redactie Leesgoed), Aukje Holtrop (redacteur Vrij Nederland, o.a. De blauw geruite kiel), Joke Linders-Nouwens (recensent voor Leesgoed en Algemeen Dagblad), Nettie Heimeriks (voorzitter, docent Frederik Muller Academie, revensent voor Inzicht), Aly Rook (penningmeester, afgezant van Libris, boekhandel De Brunte in Lelystad) en Umtul Kiekens (secretaris, Umtul Kiekens Boekpromoties).

Die stichting gaat een jury benoemen. De juryleden mogen niet langer dan drie jaar jurylid zijn, elk jaar moeten minstens en één en hoogstens drie leden aftreden. De jury bestaat uit vier leden. Tenminste één jurylid moet kinderboekrecensent zijn. Tenminste één jurylid moet deskundig zijn op het terrein van vormgeving en illustraties. Tenminste één jurylid moet, aldus het persbericht, ‘op de hoogte zijn en/of werkzaam zijn in de literatuur’, en het

[p. 251]

vierde jurylid fungeert als voorzitter. Voor alle juryleden geldt dat ze geen commerciële belangen bij het kinderboek mogen hebben. (Als je dat punctueel uitlegt, mag dus ook geen auteur of illustrator van de jury deel uitmaken.)

De prijs wordt in principe elk jaar uitgereikt, maar de jury mag ook besluiten de prijs niet toe te kennen als zij geen prijzenswaardig boek vindt. De prijs is genoemd naar Woutertje Pieterse, ‘omdat zijn verhaal het mooiste is ooit over een kind geschreven. Met Woutertje Pieterse representeert Multatuli de kwaliteit waarnaar de stichting streeft’. Inlichtingen: Umtul Kiekens Boekpromoties, Sparrenlaan 37, 3742 WD Baarn, telefoon (Nederland) 02154-20820.

Stripschappenning

Ieder jaar kent het Stripschap de Stripschappenning toe. Omdat strips per ongeluk ook vaak door kinderen worden gelezen, wil die penning wel eens terecht komen bij een stripmaker die strips voor kinderen maakt. Zo niet in 1987. De gelukkige was Art Spiegelman, en hij kreeg hem voor Maus, in Nederland uitgebracht bij AWB.

Premio europeo letteratura giovanile ‘Pier Paolo Vergerio’

Een internationale jury buigt zich, gehuisvest, gevoed en gedrenkt door de universiteit van Padova (Padua), jaarlijks over een stapel kinderboeken uit diverse Europese landen. Dit jaar 315 boeken uit 18 landen. Na een eerste ronde bleven 138 boeken over.

De Premio europeo di letteratura giovanile, de hoofdprijs, werd toegekend aan Miep Diekmann en Marlieke van Wersch voor Hoe schilder, hoe wilder (Leopold). De prijs werd 3 december jongstleden overhandigd.

In de categorie romans ging de prijs naar Marilia Righetti voor Una famiglia così (La Scuola, Brescia) en naar Tormod Haugen voor Romanem om Merkel Manssen og Donna Winter og den store flukten (Gyldendal, Oslo). Met ere vermeld werden onder meer Swart op wyt van Akky van der Veer (Friese Pers, Drachten en Ljouwert), De chipseter van Gil van der Heijden (Manteau, Antwerpen) en Deesje van Joke van Leeuwen (Querido, Amsterdam).

In de categorie prentenboeken (albums) ging de prijs naar Ulf Nilsson en Eva Eriksson voor Den Fräcka Kräken (Bonniers, Kopenhagen). Met ere vermeld werd onder meer Monkie van Dieter Schubert (Lemniscaat, Rotterdam). In de categorie poëzie kreeg Einar /Okland voor Mellom himmel og jord (Det Norske Samlaget, Oslo) de prijs, en werd onder meer Voor het eerst van Fetze Pijlman (Holland, Haarlem) bekroond. De prijs voor het meest actuele boek ging naar Hanna Lehnert voor Wie ein rostiger Nagel im Brett (Anrich, Kevelaer, BRD).

De jury bestond uit Anna Maria Bernardini (Padova), Ria Bauer van Wechem (Bentvelt), Janine Despinette (Parijs), Lena Fridell (Göteborg), Ella Gankina (Moskou), Hans Gärtner, Mecedes Gomez del Manzano (Madrid), Maija Lehtonen, Maria Mirasgezi (Patras) en Rolf Tobiassen (Oslo).

Nieuwe Young Adults prijs in Verenigde Staten

De Young Adult Services Division van de Americal Library Association kondigde aan dat met ingang van 1988 om het jaar een prijs zal worden toegekend aan een auteur wiens boeken ‘have been accepted by young adults and continue to illuminate their experiences and emotions’, volgens YASD-hoofd Evelyn Shaevel. ‘The book or books should enable young adults to understand themselves, the world they live in, and their relationships with others.’ De prijs zal bestaan uit 1.000 dollar en een oorkonde, en wordt gesponsord door het tijdschrift School Library Journal.

In memoriam Eelke de Jong

Eind juli dit jaar overleed Eelke de Jong, auteur van een oeuvre voor zowel kinderen als grote mensen, samen met Hans Sleutelaar bewerker van oude volksverhalen. Om die boeken werd hij in kinderboekkringen bekend: Sprookjes van de Lage Landen, Nieuwe sprookjes van de Lage Landen, en de bundeling daarvan in die enorme gouden dikke pil, Alle sprookjes van de Lage landen. Niettemin schiep hij met zijn verhalen voor kinderen een werk dat in stijl tot het beste behoort, en in thematiek tot het uitzonderlijke. Zoals Hans Sleutelaar het in HP Magazine 8 augustus treffend zei: ‘Zijn personages zijn dolenden; de natuur is bij hem genadeloos.’ Met die genadeloze natuur valt het in zijn kinderboeken nogal mee, maar hoe dolend zijn inderdaad zijn hoofdpersonen, die verbaasd door de ramen kijken, verdwalen en geheimen zien, en op de grens van twee werelden verkeren, die van alledag en die van de dromen. Hij hoorde tot de weinige Nederlandse auteurs die als vanzelfsprekend voor alle leeftijden schrijven en daarmee even vanzelfsprekend het schrijven voor kinderen tot dezelfde kunst doen behoren als het schrijven voor grote mensen.

In memoriam Bob Tadema-Sporry

Op 15 september 1987 overleed op vijfenzeventigjarige leeftijd Bob Tadema-Sporry. Zij schreef, veelal samen met haar man Auke Tadema, veel boeken over de landen die zij samen bezochten, zoals Algerije, Marokko, Tunesië, Libië, Egypte, Israel, Angola, Tsjaad, Libanon, Syrië, Saoedi-Arabië, Koeweit, Bahrein, India, Thailand, China, Japan, Philippijnen, Indonesië, Argentinië, Brazilië. De kinderboeken, die, verhaal of niet, ook grotendeels op reiservaringen berustten, werden geschreven door Bob, met illustraties van Auke. Ook voor de boeken voor grote mensen hadden zij een vaste taakverdeling. Bob schreef, Auke verrichtte het meeste speurwerk, fotografeerde en illustreerde. Een greep uit het resultaat: boeken als De geschiedenis van China en De geschiedenis van Egypte in reeksen als ‘Geschiedenis en cultuur voor jonge mensen’, avonturenverhalen als De gesluierde mannen uit de Sahara, De gouden vazen van de farao, De man met het zilveren mes, Mijn vader is een dwerg, De panter op de lianenbrug en Sinoehé: de banneling uit Egypte. Ook de verhalen berusten op zorgvuldige documentatie, opdat de lezer geen fout beeld krijgt van de vreemde culturen die de achtergrond van alle verhalen vormen.

Vierde kinderboekenprijskamp stad Tielt

Voor de vierde keer schrijft de stad Tielt een wedstrijd uit voor auteurs van een nog nergens eerder gepubliceerd typoscript dat afgestemd is op een publiek van acht à twaalf jaar. De winnaar ontvangt 100.000 Bfr, en de bereidheid van uitgeverij Lannoo om het werk uit te geven. Bij gebrek aan winnaar kan er een aanmoedigingsprijs van 40.000 Bfr worden gegeven. De jury bestaat uit Tilly Stuckens (criticus), Jaak Dreesen (auteur), Gie Laenen (auteur), Lieven Sercu (medewerker van Lannoo), Philippe Van Craeynest (stad Tielt) en Arseen Verbeke (Stedelijke Culturele Raad van Tielt). Typoscripten horen in drievoud en voorzien van kenspreuk, doch niet van naam enz., gestuurd te worden naar: Culturele Dienst, Cultureel Centrum Gildhof, Sint-Michielstraat 9, 6880 Tielt. Afzonderlijk hoort men een briefje in gesloten envelop te sturen: op de envelop de titel, in de envelop naam, adres en kenspreuk, en de getekende verklaring dat de inzender akkoord gaat met het reglement van de prijs. Inzenden vóór 31 januari 1988. Bekendmaking juni 1988. Inlichtingen op bovenvermeld adres, telefoon 051-402936.

Prentbriefkaarten van kinderboekillustraties

Op initiatief van de Axelse kinderboekhandelaar en tentoonstellingenorganisator Roby Bellemans heeft Art Unlimited (Amsterdam, 020-851011; voor België Inter Publications, Hoogstraten, 03-3158063/3158917) een set van 29 prentbriefkaarten uitgebracht waarop illustraties uit kinderboeken staan afgebeeld. Alle kaarten zijn in vierkleurendruk, en de keuze en afwerking zijn voortreffelijk: met elkaar geven de kaarten een beeld van de Nederlandse en voor twee stuks Vlaamse illustratiekunst dat er wezen mag. Aan de achterkant staat de bron vermeld. In veel gevallen (ongeveer de helft) betreft het omslagafbeeldingen, ontdaan van titels e.d. De kaarten kosten in de winkel ƒ 1,25 (Bfr 25). Bij grote aantallen geldt groothandelskorting: die geldt ook voor bibliotheken.

Tentoonstellingspanelen en boekenlijsten

Sinds jaren vervaardigt het NBLC folders waarop een selectie van enkele tientallen titels over een bepaald onderwerp of voor een bepaalde leeftijd met een korte beschrijving vermeld staan. In de bibliotheekwereld staan ze bekend als ‘keuzelijsten’, de redactie poogt de term boekenlijsten ingang te doen vinden. Bij sommige boekenlijsten passen tentoonstellingspanelen, eveneens door het NBLC vervaardigd, maar in tegenstelling tot de boekenlijsten uitsluitend per abonnement verkrijgbaar. Het is de bedoeling dat bibliotheken zelf de boeken bij die panelen leggen, en de boekenlijsten om mee te nemen erbij.

Momenteel onderzoekt het NBLC de mogelijkheden voor enige wijzigingen in dit abonnement tentoonstellingspanelen. Zeker is dat meer dan voorheen gebruik gemaakt zal worden van door derden geleverde posters, en dat ook grotere variatie in de omvang van de boekenlijsten komt. Zeker (met een gering voorbehoud) zijn ook de onderwerpen voor 1988. In volgorde van verschijnen:

1	Een kast vol helden (aansluitend bij het leesprogramma): februari.
2	Bijbels: maart.
3	Meisjes in de jeugdliteratuur: maart. (Ook in Arabisch en Turks.)
4	Circus: mei.
5	Knuffeldieren, -beren, -lappen en toddeltjes: juli.
6	Sprookjes: juli. (Ook in Arabisch en Turks.)
7	Thema kinderboekenweek: augustus.

Ook scholen kunnen zich abonneren op deze reeks materialen, voor hetzelfde tarief (ƒ 276, -) als openbare bibliotheken als ze tenminste lid van het NBLC zijn. Als dat niet het geval is, komt er 25 % bij. Afhankelijk van de dienstverlening van de plaatselijke bibliotheek kan het voor scholen zin hebben contact met de bibliotheek op te nemen over mogelijkheden tot lenen.

Inlichtingen: NBLC, telefoon (Nederland) 070-141632/141633. In België kan men contact met de Vlaamse Bibliotheekcentrale op nemen.

Andere boekenlijsten

Naast de boekenlijsten behorend bij de tentoonstellingspanelen en posters geeft het NBLC ook andere boekenlijsten uit, in dezelfde uitvoering (boekenlegger of langwerpig vouwblad, passend standaardje heeft het NBLC ook te koop) zullen over de volgende onderwerpen nieuwe lijsten of herdrukken het licht zien: olympische winterspelen; tweede Wereldoorlog; sport (Olypische zomerspelen); lezen da's niks voor mij! (LBO/MAVO); Janosch; kerstmis.

Kinderboekwinkel in Tilburg stopt

Kinderboekwinkel Rozan in Tilburg hield er 10 oktober jl. mee op, na een bijna vierjarig bestaan. Volgens de medewerkers namen bibliotheken en scholen dermate minder boeken af

[p. 252]

dat de verkoop aan particulieren daar niet tegenop kon. Een teken aan de wand in het tijdperk van de afbraak?

Cijfers

Elk kwartaal stort Stichting Speurwerk weer een lading cijfers over de boekenmarkt heen in haar kwartaalpublikaties. Daaruit kun je, als je wil, dramatisch constateren dat in 1982 nog 16 % van 35 miljoen aan kinderboeken (waartoe ook strips te rekenen) werd verkocht, en dat dat vier jaar later was gezakt naar 11 % van 29,4 miljoen, dat is meer dan een kwart minder. Er valt echter ook uit te constateren dat er sindsdien weer sprake is van continuïteit: geen stijging, geen daling. En wie naar de bedragen aan verkochte boeken kijkt van 1980 tot 1987 ziet de volgende saaie reeks getallen: 7, 8, 8, 7, 8, 7, 6, 7, 7, 8, 7. Percentage van het totaal bedrag, en dat zakte van 626 miljoen gulden in 1980 naar 591 miljoen in 1987 (periode juli 1986 t/m juni 1987). Daling dus, maar niet spectaculair. Daling ook van het gemiddelde aantal gekochte boeken (waaronder dus die 16 tot 11 % kinderboeken) per hoofd van de bevolking: van 2,49 naar 2,02. Maar stijging van het hieraan bestede bedrag: van ƒ 38,02 naar ƒ 41,21! En zie, de individualisering schrijdt voort want het bedrag per huishouding daalde van ƒ 117,37 naar ƒ 111,34. In de verkoop van die boeken neemt de erkende boekhandel een langzaam maar gestaag groter wordende plaats in.

Voor wie de boekhandelscategorie te veelomvattend vindt bieden de UGI-kode uitkomst, want die kent een fijnere geleding en verdeelt de categorie kinderboeken in vijven: fiction voor nog niet lezende kinderen (kode 310), fiction voor schoolgaande kinderen (320), stripboeken (350), non-fiction voor nog niet lezende kinderen (810) en non-fiction voor schoolgaande kinderen (820). Ook daarvan biedt Stichting Speurwerk cijfers, maar slechts over de onderzochte periode, bijvoorbeeld juli 1986 t/m juni 1987. Wie deze categorieën bekijkt ziet onmiddellijk dat kode 320 het leeuwendeel is, zelfs tweemaal zoveel als stripboeken, in geld uitgedrukt bijna driemaal zoveel. De absoluut minst verkochte UGI-categorie is 810: 0,0. Misschien is het onderscheid tussen fiction en non-fiction voor nog niet lezende kinderen toch niet zo handig.

Janosch bij Hema

De Hema gaf tot nog toe kinderboeken uit die nauwelijks de aandacht van de kritiek trokken. Wellicht gaat dat veranderen, want onlangs verscheen er een boekje van Janosch, Droomles voor zevenslapers. Het gaat hier om een ‘speciale uitgave voor Hema bv’, want de rechten voor deze uitgave berusten bij Casterman.

Kinderopera

Annie M.G. Schmidt schrijft het libretto voor een door het Amsterdamse Muziektheater bedachte produktie voor kinderen. Die al gaan over een uitsluitend door kinderen bewoond eiland, waarop een volwassene aanspoelt. De regie doet Hans Nieuwenhuis, de muzikale leiding Roland Kieft. De muziek wordt gecomponeerd door Theo Olthuis. Er wordt gedacht aan medewerking door het Jeugd Strijkorkest, breakdance scholen en muziekverenigingen. Het is de bedoeling dat die eilandbewoners ook daadwerkelijk door kinderen gespeeld worden. Voor een deel van de kosten zoekt het Muziektheater sponsors.