M/V met talent
Gender en literatuur
Boeken van vrouwen worden niet zo vaak door mannen gelezen. Dat heeft niet in de eerste plaats te maken met het feit dat zij vinden dat vrouwen minder goed schrijven, want zij laten ook boeken van seksegenoten liggen wanneer ze vinden dat titel of cover ‘vrouwelijk’ aandoen. The French lieutenant's woman van John Fowles bv., of Enduring love (Ian McEwan). Pat Barkers Regeneration daarentegen wordt door mannen gelezen. Een mannelijk boek? Of moet ik ‘neutraal’ zeggen? Of ‘serieus’?
De Orange Prize heeft in haar beginjaren nogal wat kritiek moeten verwerken op haar concept: een literaire bekroning voorbehouden aan vrouwen. Positieve discriminatie omdat vrouwelijke laureaten zo zeldzaam zijn? Is dit dan geen afscherming van tweede-rangsauteurs? Is het wenselijk de kunne van een auteur in overweging te nemen bij de beoordeling van zijn/haar werk?
Vrouw: ‘Als een boek geschreven is door een vrouw, dan richt het zich ook automatisch op vrouwen. Soms ook op mannen, maar dat hangt af van het onderwerp en de individuele auteur.’
Man: ‘Als het voorplat je niet afschrikt, doet de covertekst op de achterkant dat vaak wel. Als er sprake is van emoties, depressies, zelfkennis - dat is voor vrouwen.’
Veel van de aanvankelijke - soms bitse - commentaren op de literaire bekroning, bleken kwaakspraak. Het initiatief voor de Orange Prize, door een aantal vrouwen uit vooral de Britse uitgevers- en bibliotheekwereld. werd niet lichtvaardig genomen. De feiten waren duidelijk, vrouwen waren altijd sterk in de minderheid op de shortlists van belangrijke literaire prijzen. Terwijl vrouwen grotere fictielezers én - schrijvers zijn dan mannen. Het academisch onderzoek naar sekse-georiënteerd lezen en schrijven bevestigt het kleinschalige en informele onderzoek dat de initiatiefnemers van de Orange Prize in 1994 deden voor ze tot de instelling van de literaire bekroning besloten: de schrijver wordt in de keuze van onderwerp, stijl, opzet, behalve door algemeen erkende categorieën als maatschappelijke context, afkomst, ras, leeftijd, ook beïnvloed door een aantal cultureel en sociaal gevormde veronderstellingen over wat mannelijk of vrouwelijk is. De lezer is een actieve speler in het leesproces en hij ondergaat de invloed van dezelfde factoren. Gender is een sociale categorie, die invloed heeft op de keuze, interpretatie en appreciatie van een boek. En wat blijkt? ‘Vrouwelijke’ boeken - of ze door een vrouw of een man zijn geschreven -, daar schrikken nogal wat mannen voor terug.
Literatuur die tot de canon gaat behoren, of lijsten van klassiekers aller tijden, zijn er gekomen op basis van wat men in algemene termen criteria i.v.m. hun ‘esthetische waarde’ zou kunnen noemen. Die criteria zijn in hoge mate bepaald door de smaak en waardepatronen van academici met autoriteit op een bepaald moment. Klassieke lijstjes van Literatuur-met-een-Hoofdletter bestaan voor een bijzonder groot percentage uit literatuur geschreven door mannen, meer bepaald door blanke mannen uit de middenklasse, geschreven in het Engels. Zij worden dus als de norm (en in die zin ook als ‘neutraal’) beschouwd - door vrouwen en mannen.
Auteursrechtelijk beschermd