Hopen boeken... Open boeken
Je moet al een iet of wat gevorderde lezer zijn om aan een cyclus van boeken te beginnen. En toch zijn in de geschiedenis nagenoeg alle grote werken en zeker alle mythen eigenlijk delen van een cyclus. We weten dat Gilgamesh of Achilles of Siegfried of Hercules of Cuchulain zullen sterven en we weten zelfs hoe en waar, maar ondertussen worden we het niet moe om hun avonturen in zo groot mogelijk detail te volgen en telkens opnieuw verder te vertellen.
Een uitzondering op de regel is Odysseus die een dik boek lang naar huis probeert te komen om er uiteindelijk toch in te slagen zijn koninkrijk en echtgenote te heroveren. Homeros laat het verhaal nogal holderdebolder eindigen. Het lijkt erop dat Odysseus veroordeeld is om zoals sprookjesfiguren lang en gelukkig te leven. Maar zo werkt het niet: al snel waren er verhalen over een Odysseus die het makkelijke leventje in Ithaka beu wordt en opnieuw, nu voor de laatste keer, op reis vertrekt.
Misschien is het wel zo dat alle werken die een cyclus vormen onderhevig zijn aan aanvallen van de reeksenbouwers. Voor elke zeven werken van Hercules zijn er zeven meer te bedenken. Het aantal dingen dat Christus heeft gedaan, wordt door de Kerk beperkt tot wat de vier evangelisten vertellen en toch wil men meer over hem weten. Dus krijgt men een hele reeks verhalen over die delen van het verhaal waarover de bijbel weinig te melden heeft: zijn Verborgen Leven (de 18 jaar, meer dan de helft van zijn leven, tussen de presentatie in de tempel en het begin van het Openbare Leven) en zijn avonturen tussen zijn dood en zijn verrijzenis, en tussen de verrijzenis en Hemelvaart.
Maar in grote lijnen is een cyclus romans niets meer of niets minder dan een uit de kluiten gewassen roman. Wie al eens verhalen vertelt, weet dat je elk verhaal in één zin kan vertellen. Een Franse mijnheer eet een koekje bij zijn thee en herinnert zich heel zijn leven; een Italiaanse mijnheer met een midlifecrisis gaat wandelen in een donker woud. Scenarioschrijvers die een studio in Hollywood willen overtuigen, moeten hun idee in één zin samenvatten. En dat is misschien de grootste les van de 20ste eeuw. Je kan inderdaad alles in één zin samenvatten.
Maar wat ben je met een verhaal van één zin? Net zoveel als met een detectiveverhaal waarvan je onmiddellijk weet wie de dader is. Het plezier van het lezen (en van het schrijven) is nu net dat het einde zo lang mogelijk wordt uitgesteld. Een werk uit een reeks stelt dat einde oneindig uit, maar dan moet je ook de prijs betalen om telkens opnieuw van nul te beginnen. Een werk in een cyclus is volwassener: je weet dat het einde er onherroepelijk aankomt, dat de pret ooit zal ophouden, maar nu nog niet, nog drie boekdelen, nog 200 bladzijden, nog één pagina. Als de kunst erin bestaat om het einde uit te stellen, dan is een langer boek beter dan een korter boek. Men zegt me telkens weer dat het in de liefde niet zo is, maar in de literatuur is lengte dus wel degelijk belangrijk.
[Geert Lernout]
Auteursrechtelijk beschermd