Leesidee. Jaargang 1

[p. 293]

Pockets

Van de pocketmarkt

Tweede Wereldoorlog, bevrijding. Het hele jaar gonst ervan. De oorlogsliteratuur herleeft in getuigenissen, documenten, romans. Verder nog een paar verrassende debuten om opnieuw te ontdekken, de eerste episodes van een ontvoogdingsstrijd, een politiek misdrijf, een brok ‘vrouwelijke’ filosofie, stapels ontspanning... Een lectuuraanbod waar leven inzit.

Een roman, een briefwisseling en een persoonlijk getuigenis. Drie boeken bij Pandora rond de Tweede Wereldoorlog, de jodenvervolging en de bevrijding. Grete Weil verwerkt in de roman Tramhalte Beethovenstraat haar schrijnende oorlogservaringen als Duitse jodin in Amsterdam. Een Duitse journalist biedt onderdak aan de joodse Daniel; het mag niet baten. Een zeer krachtige roman, waarin Grete Weil een ‘intrigerend gevoel voor distantie’ aan de dag legt en zich zo kan verplaatsen in de wereld van de vervolgde en de vervolger.

Duet pathétique van Sophie en Joop Citroen tekent het wedervaren op van een joods echtpaar dat een groot deel van de oorlog gescheiden moet doorbrengen. Sophie leeft ondergedoken, Joop zit in een concentratiekamp, hun zoontje is God weet waar. Ze noteerden hun ervaringen van dezelfde periode elk afzonderlijk. Vandaar een duet, dat eindigt ‘op een vrolijke noot’.

Ik denk zoveel aan jullie, Hedda Kalshoven-Brester, verwerkt de briefwisseling van een jonge Duitse vrouw in Nederland aan haar familie in Duitsland, van 1920 tot 1949. Enerzijds is er de hechte familieband, anderzijds de politieke meningsverschillen. Een ego-document dat naast de individuele ervaringen ook een persoonlijk beeld van een stukje geschiedenis brengt. Boeken in dit herdenkingsjaar die gelezen zullen worden.

De Geus

Met De gezant van spiegelstad is nu ook het laatste deel van Janet Frames autobiografische drieluik in pocket verkrijgbaar (deel een en twee resp. in Geuzenpockets 5 en 25). Het is het verhaal van haar eerste reis naar Europa, waar ze zich in alle rust aan het schrijven kan wijden, van de dood van haar vader en de terugkeer naar Nieuw-Zeeland. Een veelgeprezen autobiografie, in binnen- en buitenland met diverse prijzen bekroond. De drie delen werden verfilmd o.d.t. ‘An angel at my table’. Nina Bouraoui debuteerde in 1991 met De gluurster. ‘De nieuwe Marguerite Duras’ schreef het tijdschrift ‘Opzij’. De Algerijnse Fikria leeft in het besef dat ze tegen de loodzware druk van de tradities en islamitische zeden niet opkan. Ze gluurt vanuit het raam naar het leven buiten, waar zij geen deel aan heeft. Een stilistisch zeer sterke aanklacht, die in het toch ruime aanbod rond dit thema, gunstig blijft opvallen.

De Baskische Jesús de Galíndez ging na de Spaanse burgeroorlog in ballingschap. In 1956 verdween hij spoorloos. Muriel Colbert onderzoekt de zaak 30 jaar later en ze laat er het leven bij. Manuel Vazquez Montalban maakte in Galíndez een reconstructie van een ‘politiek misdrijf’.

Verder nog in het aan oorlogs- en bevrijdingsliteratuur rijke jaar '95 het sobere, indringende getuigenis van Eva Schloss, Herinneringen van een joods meisje 1938-1945; de derde - boeiende - Geuzenpocket van X.L. Zhang, Eethuisje Amerika; en het toch wat licht uitgevallen levensverhaal van de Indiase ‘koningin der bandieten’ Phoolan Devi door Veena Kade-Luthra.

Rainbow

Maarten Muntinga opent zijn ‘Russische bibliotheek’ klassiek en glorieus met wellicht Ivan Toergenjews bekendste roman, Vaders en zonen (1862). Bazarow, een jonge, nihilistische intellectueel zet zich radicaal af tegen de vorige generatie. Een roman die indertijd aanleiding gaf tot heftige polemieken. Een van zijn beste.

Het bewijs van Agota Kristof is het zelfstandig te lezen vervolg op Het dikke schrift (Rainbow pocket; 121). Lucas is alleen achtergebleven in zijn totalitaire - naamloze - land en schrijft verder in het schrift. Zijn leven staat in het teken van zijn gevluchte tweelingbroer. Eenzaamheid, verlies en gemis zijn de constanten in dit verschrikkelijke en uitzichtloos wanhopige verhaal. Rond Terwijl Engeland slaapt van David Leavitt is heel wat juridisch gekrakeel geweest. De auteur werd van plagiaat beschuldigd en de rechtbank gelastte de oorspronkelijke versie uit de handel te nemen. Dit is de door David Leavitt zelf herziene versie. Brian Botsford, een schrijver, meent dat zijn homoseksualiteit van voorbijgaande aard is. Daar houdt hij tenslotte twee verhoudingen (een homo- en een heteroseksuele) aan over. Dit liefdesverhaal speelt zich af tegen een achtergrond van opkomend fascisme en de Spaanse burgeroorlog. Brian zal keuzes moeten maken. Los van alle controverse een zeer knappe roman. Sylvia Lopez-Medina debuteerde sterk met Het lied van de mexicana's een boeiende kroniek van vier generaties vrouwen, hoe ze tradities achter zich lieten en in weerwil van hun cultuur zelfstandigheid verwierven, om tenslotte trots de emancipatiebeweging te omarmen.

[p. 294]

Rosi Braidotti omschrijft Beelden van de leegte in de inleiding als een studie naar ‘het snijpunt van de hedendaagse filosofie, als het vertoog van de crisis van het rationele subject, en de kwestie van het vrouwelijke en vrouwen in de filosofie’. Ze analyseert de vrouw bij Foucault, Derrida en Deleuze en laat zien hoe parallel daarmee zich een feministische theorie ontwikkelt. Boeiend, onderbouwd en zwaar! Voor wie thuis is in het poststructuralisme en de deconstructie.

Met Opa's wijsvinger van Freek de Jonge kunnen we tenslotte luchtig doch enigszins weemoedig eindigen. Het - toch wat geforceerde - verhaal lijkt geïnspireerd op auteurs ervaringen uit de tijd van ‘Neerlands hoop’.

Ooievaar

Vijf autobiografische, sombere maar tegelijk soms fantastisch-humoristische verhalen in De donkere kamer van Dorrestijn. Hans Dorrestijn is een eigenzinnig verteller, die menselijk tekort, moeizame relaties en mislukking pijnlijk scherp weet te omschrijven, om het verhaal in een haast grotesk slot te laten escaleren. Ook verschenen in Alle verhalen, in 1994 heruitgegeven bij Ooievaar.

Wat willen vrouwen eigenlijk? is niet te verwarren met Hoe zijn vrouwen eigenlijk? Beide van Susie Orbach en Luise Eichenbaum en beide al eerder als Rainbow pocket verschenen. Beide behandelen ze de psychologie van de vrouw vanuit een feministisch georiënteerd, psychoanalytisch standpunt. Maar Wat willen vrouwen eigenlijk belicht de problematiek vanuit de afhankelijkheid van vrouwen t.o.v. mannen. Geen nieuws en niet alleen omdat het een heruitgave is. Ook niet bevredigend uitgediept trouwens.

De ‘1ste en 2de periode’ van Juliette, of De voorspoed van de ondeugd, D.A.F. de Sade (najaar '94 in Ooievaar pocket verschenen), worden nu met de ‘3de en 4de periode’ aangevuld. In de ban van de Nijl van Harm Botje, realistische en bij tijden humoristische bedenkingen bij het leven in Egypte, verscheen ook in 1993 als Ooievaar.

Agathon

Aarde der mensen en Kind van alle volken zijn de eerste twee delen in een cyclus van vier over het opkomend nationalisme in Indonesië. Aan het begin van deze eeuw ging de Nederlandse kolonisator de zogenaamd ethische politiek voeren. De Indonesiërs zouden, naar westers model, tot zelfstandigheid worden opgevoed. Minke, een Javaanse jongen, krijgt in Aarde der mensen toegang tot de westerse wetenschap. Niet alleen zal Minke door zijn opleiding vervreemden van zijn eigen culturele achtergrond, hij blijft voor de Nederlanders de underdog. In Kind van alle volken wordt Minke mondiger en strijdbaarder en hij bindt als aankomend journalist de strijd aan met de kolonisator. Hij symboliseert de ontvoogdingsstrijd van een heel volk. Een boeiend, doorwrocht tijdsdocument, een scherpe aanklacht ook, die door de regering Suharto verboden werd.

Zwarte beertjes

1944, een groep Britse infanteristen landt in Italië. 50 km is het slechts tot Rome, maar 70.000 naamloze doden liggen achter hen wanneer ze de stad bereiken. Zelfs uw graf zal naamloos zijn is een goed gedocumenteerd, huiveringwekkend oorlogsverhaal van William Woodruff. Even verschrikkelijk, maar helaas geen fictie is het zeer lezenswaardige document De Siegfriedlinie van Charles Whiting. Het betreft het laatste bolwerk dat de Nazi's opwierpen om de geallieerden te stoppen. De langdurige strijd kostte ontzaglijk veel slachtoffers.

Dale A. Dye schrijft in En tel de doden niet... over die andere oorlog, over de strijd rond Hue, Vietnam, 1968. Een bijzonder harde, rauwe roman. De auteur is vooral bekend van Platoon, naar het scenario van Oliver Stone's gelijknamige film.

Twee matige thrillers van Owen Sela: Het Kremlin komplot, rond KGB-agent Joeri Raikin over corruptie en dodelijk machtsspel, en Het Manninger syndicaat, over een gevaarlijke missie naar documenten waar zowel Russen als neo-nazi's op azen. Spannend, dat wel, maar toch wat al te veel cliché. Ook déjà-vu en bovendien achterhaald is Dodelijke landing van Clive Cussler: koude oorlog, superieure Amerikanen, slechte Russen...

M'n lieve Audrina is een van de betere van Virginia Andrews. Het is weliswaar weer een nogal ongelooflijk verhaal vol onnatuurlijke verwikkelingen, trauma's, leugens en bedrog, maar het is spannend en knap in elkaar gezet.

De terroristen van Sjöwall en Wahlöö is het 10de en laatste deel in hun serie maatschappij-kritische detectives. Dit schrijversechtpaar heeft van de Zweedse misdaadroman een begrip gemaakt, maar dit deel vertoont nogal wat zwakke plekken.

Tot slot Miss Seeton in de moederrol van Hamilton Crane. Miss Seeton is een bejaarde, pientere dame die zich telkenmale als getalenteerd speurder ontpopt. Niets bijzonders, dit verwaterd afkooksel van Miss Marple.

Jen de Groeve