Leesidee. Nulnummer

[p. 46]

Boekenweetjes

Het zat er aan te komen en nu is het zover: de elektronische roman is op de markt. Verschillende Engelse en Amerikaanse uitgevers produceren nu ook floppy's waarop vnl. avonturen-, fantasyromans en thrillers. Prettig leesvoer voor in de trein bv., alleen je lap-top niet vergeten. Wie meer ziet in een wat zwaardere kluif, een Max Havelaar bv., kan online terecht bij OBI, het ‘Online Book Initiative’, ontwikkeld door de ‘World Software Tool and Die’. Ik kan niet goed begrijpen waarom iemand de voorkeur zou geven aan een beeldscherm en pijltjestoetsen boven een goed in de hand liggend boek waarmee je onderuit kan zakken. Voor literatuurwetenschappers biedt dit intitiatief natuurlijk wél een ruim scala aan mogelijkheden.

Tegenwoordig is het redigeerwerk van de Amerikaanse uitgeverij Catbird Press ook online te volgen. Wie toegang heeft tot Internet kan zien hoe aan Floyd Kemskes recentste roman definitief vorm wordt gegeven.

Of Bart de Pauw, als panellid van het amusements(?)programma ‘Gisteren gekeken?’ nu ook de schare Bekende Vlamingen gaat vervoegen, is nog niet meteen duidelijk. Wat wél vaststaat is dat hij al geruime tijd en veelal achter de schermen actief is geweest als scenarist (o.m. voor de BRTN-reeksen ‘Meester hij begint weer’ en ‘Buiten de zone’). Samen met de Nederlandse toneelregisseur Karst Woudstra werd hij onlangs bekroond met de tweejaarlijkse Edmond Hustingxprijs voor dramaschrijvers. Sinds 1966 wordt de prijs al uitgereikt en illustere namen gingen De Pauw en Woudstra voor: Hugo Claus, Annie M.G. Schmidt, Walter van den Broeck...

Marc Reynebeau heeft ontslag genomen uit de adviescommissie letteren. ‘Mijn ontslag is eerder een symbolische daad’, zegt Reynebeau (zijn mandaat zou op 31 december e.k. het maximum van vier jaar bereiken) hoewel de kritiek, hoofdzakelijk aan het adres van commissievoorzitter Marcel van Nieuwenborgh, er niet om liegt: door zijn aanpak ‘krijgt de voorzitter voldoende armslag om de dingen te manipuleren. [...] ik verwijt hem vooral kortzichtigheid en onvermogen’, de adviezen van de commissie zijn een ‘gepruts in de marge dat niets met een literatuurbeleid van doen heeft’. Marcel van Nieuwenborgh reageerde met verbazing op Reynebeaus ontslag en wijst de kritiek als onterecht af.

De Nederlandse boekenweek 1995 zal in het teken staan van de Tweede Wereldoorlog. Nederland herdenkt volgend jaar 50 jaar bevrijding. Leon de Winter werd gevraagd het boekenweekgeschenk te schrijven en Jan Wolkers het thema-essay. Ook ter gelegenheid van de bevrijding wordt bij de uitgeverijen Anthos en Diogenes het volledige oeuvre van Joseph Heller heruitgegeven. De vertaling van het lang verwachte vervolg op Catch-22 is ook aangekondigd. Het heet Sluitingstijd; de oorspronkelijke versie, Closing time, is ook bij Anthos verkrijgbaar.

Mensen uit het boekenvak wisten het al wel en uit vergelijkingen die worden getrokken met de situatie bij de Noorderburen leren we het ook: Vlamingen zijn geen fervente lezers. En dat is nu officieel bevestigd in een onderzoek naar koop-, lees- en leengedrag in Vlaanderen, in opdracht van cultuurminister Weckx, de VBVB en het Overleg Nederlandstalige Uitgevers en Boekhandels. De resultaten werden vergeleken met de onderzoeken die in Nederland sinds 20 jaar jaarlijks gebeuren en met dat van de VBVB van 1972-1973. Vastgesteld werd dat regelmatige lezers hoe langer hoe schaarser worden. Meer dan de helft van de ondervraagden leest helemaal nooit een boek. Dat vertaalt zich in de verkoop: het aantal trouwe boekenkopers daalde sinds de jaren '70 met bijna de helft. Vooral literaire uitgaven en kinder- en jeugdboeken hadden te lijden, populair-wetenschappelijke en algemeen-informatieve boeken zaten in de lift. Bibliotheken zijn in trek: meer inschrijvingen dan vroeger en men ontleent ook meer. Nederlanders zijn wél regelmatige lezers, meer dan de helft van de ondervraagden toch (t.o. 30% bij ons). Ze maken ook meer gebruik van de openbare bibliotheek (terwijl het boekenaanbod daar doorgaans toch wat lager ligt). Het aantal Vlamingen dat regelmatig boeken koopt, is dan weer iets groter. Nederlanders lezen en lenen meer, Vlamingen spenderen meer geld.

Het beleid trekt daar o.m. volgende conclusies uit: een tweejaarlijks onderzoek is wenselijk en daarnaast wil men ook meer diepgaand en kwalitatief onderzoek, over leesmotivatie, specifieke doelgroepen, cultuurbeleving... Er wordt gedacht aan de oprichting van een ‘Steunpunt lezen’, een permanente overlegstructuur met vertegenwoordiging van het boekenvak, bibliotheken, media etc. De terugloop van de boekenverkoop versterkt de vraag van uitgevers en auteurs naar een leenvergoeding; media moeten een grotere rol kunnen gaan spelen (slechts 4% vond nu in de media een stimulans om een boek te gaan lezen) en voor sommige doelgroepen (adolescenten, 55-plussers) zijn specifieke acties aangewezen.

[p. 47]

How late it was, how late, het met de Booker Prize 1994 bekroonde boek van de Schotse auteur James Kelman, zal eind 1995 in Nederlandse vertaling beschikbaar zijn. De vertaalrechten werden opgekocht door De Bezige Bij. Van de zes genomineerde boeken zijn intussen wel al Romesh Gunesekera's Rif verschenen (zie p. 26) en Paradijs van Abdulrazak Gurnah. De vertalingen van The folding star (Alan Hollinghurst) en Knowledge of Angels (Jill Paton Walsh) zijn aangekondigd, resp. bij Atlas en Bakker.

In oktober is de Vredesprijs van de Duitse boekhandel 1994 uitgereikt aan wetenschapsfilosoof Jorge Semprún. Semprún ‘spreekt en schrijft tegen het vergeten’ en vindt dat elk individu dat niet zijn mogelijkheden aangrijpt om de loop der geschiedenis te beïnvloeden, schuld draagt. Persoonlijk schrijft hij om het idee van een verenigd Europa levend te houden.

Hugo Brems is aan cultuurminister Weckx voorgesteld als laureaat voor de driejaarlijkse Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Kritiek en Essay. De bekroning betreft De dichter is een koe (1991). Vanaf dit jaar vangt de laureaat een half miljoen, het dubbele van wat drie jaar terug de geldprijs was.

Cees Nooteboom is bekroond met de Dirk Martensprijs 1994 voor Het volgende verhaal, dat oorspronkelijk verscheen als boekenweekgeschenk 1991.

De Hugues C. Pernath Prijs voor poëzie 1995 zal vervroegd worden toegekend naar aanleiding van de 20ste verjaardag van het overlijden van de dichter. De inzendingen moeten vóór 31 maart 1995 aan het Hugues C. Pernath-fonds (Minderbroedersstraat 22, 2000 Antwerpen) worden toegestuurd, de uitreiking zal plaatsvinden op 22 september 1995 tijdens een speciale herdenkingsavond van de dichter. Alleen onuitgegeven dichtbundels of bundels verschenen na 30 juni 1993 van Nederlandstalige dichters die op 15 augustus 1995 de leeftijd van 43 jaar niet hebben bereikt, komen in aanmerking.

Het NBLC (Nederlands Bibliotheek- en Lektuur Centrum), de stichting die in Nederland marktleider is wat dienstverlening aan openbare bibliotheken aangaat (recenseren, inventariseren, catalogiseren van boeken en tijdschriften) gaat een samenwerkingsakkoord aan met de Standaard Boekhandel. Naast de winkelverkoop heeft Standaard Boekhandel een abonnementendienst, de ‘Standaard Tijdschriften Service’, die integrale tijdschriftenpakketten beheert voor institutionele klanten, waaronder de openbare bibliotheken. Vanaf 1 januari 1995 zal de volledige afhandeling van NBLC-abonnementen door Standaard Boekhandel worden verzorgd.

Camilo José Cela, Nobelprijswinnaar in 1989, ontving de Planeta-prijs voor zijn roman La cruz de San Andres. De Planeta-prijs is de belangrijkste literaire onderscheiding in Spanje.

De Nederlandse uitgeverij SUA is sinds september in handen van De Geus. Ze hebben daar de bedoeling een non-fiction uitgeverij op te zetten onder de naam ‘Babylon De Geus’. De nieuwe imprint gaat zo'n 30 titels per jaar produceren: de Odysseeen Passie-reisgidsen van SUA krijgen alvast een plaats en er wordt gedacht aan werk op het gebied van sociale wetenschappen en gezondheidszorg. De Stichting Natuur en Milieu is aangesproken voor een aantal uitgaven. De nieuwe locatie van de uitgeverij is Amsterdam.

De Nederlandse publieksprijs 1994 is naar Tessa de Loo gegaan voor haar roman De tweeling. Donna Tartt werd tweede met De verborgen geschiedenis, net als vorig jaar trouwens, en Thomas Keneally volgt met Schindlers lijst.

De Franse Goncourtprijs werd dit jaar toegekend aan Didier van Cauwelaert voor zijn satirische roman Un aller simple. De naam kan niet liegen, Van Cauwelaert is Fransman van Vlaamse komaf. De bekroonde roman hekelt het Franse vreemdelingenbeleid. Een attaché humanitaire moet een jongen uit Marseille begeleiden naar Marokko, waar hij, meent men, oorspronkelijk vandaan komt. Hij blijkt echter een rasechte Fransman te zijn. De jury was nogal verdeeld, Van Cauwelaert kreeg precies vijf stemmen voor en vijf tegen; de stem van de voorzitter, die voor twee telt, gaf de doorslag. Van Cauwelaert is een relatief jong auteur (34), die al zeven romans en verschillende theaterstukken op zijn actief heeft. Aan de Goncourt is de symbolische geldprijs van 50 FF verbonden én de garantie van een spectaculaire toename in de verkoop. Om dezelfde tijd werd ook de Prix Renaudot bekendgemaakt. Guillaume le Touze werd laureaat met zijn roman Comme ton père.

De Fémina-prijs 1994 was al eerder bekend: Olivier Rolin won met Port-Soudan. De Fémina bestaat dit jaar precies 90 jaar. In 1904 werd hij in het leven geroepen als reactie tegen het vrouwonvriendelijke karakter van de Goncourt.