Lanceloet en het hert met de witte voet

[p. 33]

[De tekst]

Nu latic dese tale wesen^-5:
+Ende sal vorward tellen nu^-4
Van ere joncfrouwen, dat secge ic u,^-3
Die boetscap brachte ins conincs hof^-2
Daer prijs an lach ende groten lof.^-1:

-5: nu laat ik dit verhaal rusten.

+ 188 r^o a

-4 vorward tellen: vervolgens vertellen.

-3 ere: een (verbogen vorm).

-2 boetscap: tijding, maar ook opdracht.

-1: waar lof en eer aan te behalen viel (bepaling bij boetscap).

[Lanceloet en het hert met de witte voet]

Daventure vertellet, twaren:¹
Doe di heren wech waren
Ende die hof gesceden was^2/3:
(Daer ic hier vore nu af las),^4:
Quam ene joncfrouwe gereden daer.
Een wit hondekin liep haer naer.⁶
Ende tirst dat si int hof quam⁷
Ende si den coninc Artur vernam,⁸
Sprac si na haer lans wise:⁹
‘Dat u God lone van paradise
Die geweldech es alre sake.^10/11:
Her coninc, doet horen mine sprake,¹²
Hort nu mine aventure meest.¹³
In dit lant staet een foreest¹⁴

1 aventure: geschiedenis, bericht; twaren: in waarheid, waarlijk (stoplap).

2/3: toen de vergadering van edelen aan Artur's hof was ontbonden.

4: waar ik in het voorafgaande over sprak.

6 hondekin: hondje; haer naer: achter haar aan.

7 tirst dat: zodra.

8 vernam: zag.

9 na haer lans wise: volgens de zede van haar (eigen) land.

10/11: moge het u (de) God van de hemel - die macht heeft over alles - lonen.

12 doet horen mine sprake: luister naar hetgeen ik zeg (o.a. door stilte te gebieden).

13 meeste: vooral.

14 staet een foreest: bevindt zich een woud (de oorspr. bet. van foreest is: jachtterrein).

[p. 34]

15

Bi enen sconen gronen dale -¹⁵

 

Dat suldi nu bekinnen wale.^16:

 

Dit foreest es beloken al¹⁷

 

Tuscen II berge in een dal.

 

Daer ombe gaen hoge mure.¹⁹

20

Ic waent hem soude werden te sure

 

Dire met crachte in comen soude,^20/21:

 

Sonder tenen inde vanden woude²²

 

Daer een wiket staet harde clene.²³

 

Te dire stat ende el ne gene^24:

25

Machmen in dat foreest comen,²⁵

 

Eest alsict hebbe vernomen.^26:

 

Ende beneden op ene rivire²⁷

 

Staet menech boem goet ende dire²⁸

 

Daert bi doet wesen soete.^29:

30

Een hert met enen witten vote

 

Es meester vanden watere al³¹

 

Ende vanden foreeste dat staet int dal.

 

Vort so bliken optie berge³³

 

Die lyone groet alse dwerge³⁴

35

Die den hert alle wachten.³⁵

 

Het doet daer quaet ieman vernachten:^36:

 

Nacht ende dach sijn si gegar.³⁷

15 bi: (o.a.) langs.

16: zoals u waarschijnlijk bekend zal zijn.

17 beloken: omsloten.

19 daer ombe: er omheen.

20/21: ik meen dat het degene die er met geweld in zou willen komen erg moeilijk zou vallen.

22 sonder tenen inde: behalve op één plaats.

23 wiket: poortje; harde: erg, zeer.

24: op die plek en geen andere.

25 machmen: kan men; dat: het.

26: is het zoals ik het heb gehoord (m.a.w. zijn mijn inlichtingen juist).

27 op ene rivire (eigl.: op een aan een rivier gelegen stuk land).

28 boem: boom; dire: kostelijk, prachtig.

29: waar het aangenaam is te verpozen.

31 meester: heer en meester.

33 vort so bliken: voorts vertonen zich.

34 dwerge: monsters (zònder de bijbetekenis: klein).

35 wachten: bewaken.

36: het is gevaarlijk als iemand er (zou) overnacht(en).

37 sijn si gegar: zijn ze klaar, bereid (liggen ze op de loer).

[p. 35]

 

Mi ware leet waeric gespar

 

Jegen hen: si sijn soe fel -^38/(39):39

40

Dat wanic weten harde wel.^40:

 

Her coninc, gine hebt niet vernomen⁴¹

 

Op wat saken ic hier ben comen.⁴²

 

Die gene die mi hier heft gesant,⁴³

 

Si es coninginne in haer lant

45

Ende van menegen riddere vrouwe.⁴⁵

 

Ic daert wel nemen op min trouwe^46:

 

Dat si hevet in haer bedwanc⁴⁷

 

Drie coninge al sonder wanc⁴⁸

 

Die gereet tharen dienste sijn.⁴⁹

50

Si es scoenre dan dat sonnescijn⁵⁰

 

Beide van hude ende van hare.^51:

 

Oec en werd nieman geware⁵²

 

Dorperheit an hare en twint.⁵³

 

Si es een utermaten scone kint⁵⁴

55

Ende wel uten rike geboren.⁵⁵

 

Bi harre cronen heeft si gesworen⁵⁶

 

Dat si nembermer name man,⁵⁷

 

⁺En si die hare gebringen can^58:

 

Vanden hert den witten voet.

60

Hine es te winne niet so goet.^60:

38/(39): ik zou niet graag vijandig tegenover ze staan.

39 fel: bloeddorstig.

40: dat meen ik heel zeker te weten.

41 gine hebt niet: ge hebt (nog) niet.

42 op wat saken: voor welke aangegelegenheid, waarom; comen: gekomen.

43 heft gesant: heeft gezonden.

45 vrouwe: gebiedster.

46: ik durf er wel mijn erewoord op te geven.

47 in haer bedwanc: onder haar heerschappij.

48 al sonder wanc: standvastig, onwankelbaar.

49 gereet: bereid; tharen: tot haar.

50 scoenre: mooier.

51: wat haar gehele persoon betreft.

52 werd: wordt; en (:deel van ontkenning).

53 dorperheit: (het tegenovergestelde van eer en deugd), iets slechts, laagheid van karakter; en twint: niet het minst.

54 kint: jonge vrouw.

55 uten rike: in hoge mate aanzienlijk.

56 harre: haar.

57 nembermer: nooit.

+ 188 r^o b

58: behalve (degene) die haar kan brengen (; en si = tenzij).

60: men kan hem (d.i. de voet) niet zo gemakkelijk winnen.

[p. 36]

 

Soe wien die den lyoen slaet:^61:

 

Eer hi den hert oec gevaet,⁶²

 

Hi moet di jacht en stic herden.^63:

 

Hi saelt hem te sure laten werden.⁶⁴

65

Die daer nu varen woude:^65:

 

Siet hier dit hondekin, datten soude

 

Leiden optie rechte slage⁶⁷

 

Int foreest daer die hert lage⁶⁸

 

Ende inne wandelinge es meest.’^69:

70

Keye sprac: ‘Sem mi di heilegeest,⁷⁰

 

Joncfrouwe, geeft mi dat hondekin.

 

Ic sal ember die gene sijn⁷²

 

Die varen sal alre eerst

 

Proven tgeval in dat foreest.’⁷⁴

75

Die joncfrouwe was blide ende vroe⁷⁵

 

Ende liet gene hondekin alsoe⁷⁶

 

Met Keyen bliven in dat hof.

 

Met bliscepen nam si orlof.⁷⁸

 

¶ Des ander dages vele vroe -⁷⁹

80

Eer die joncfrouwe daer quam alsoe -⁸⁰

 

Soe was Keye te hove comen,⁸¹

 

Want gi hebt wel hier vore vernomen

61: zelfs als iemand de leeuw(en) velt (zie de noot op p. 29).

62 oec: ook; gevaet: te pakken krijgt.

63: moet hij de jacht nog lang voortzetten.

64 vgl. vs. 20.

65: als iemand nu daarheen zou willen trekken (d.w.z. de onderneming wagen).

67 optie rechte slage: op de juiste weg, op het juiste spoor.

68 daer: waar.

69: en zich gewoonlijk ophoudt.

70 sem-mi-di-heilegeest: zo helpe mij de heilige geest.

72 ember: tenminste, in elk geval (versterking).

74 proven tgeval: de fortuin, het geluk beproeven.

75 vroe: in haar schik (vgl. vrolijk).

76 gene: dat (bijzondere); alsoe: zo, dus.

78 met bliscepen: (met blijdschap) in een goede stemming; orlof: afscheid.

79 des ander dages: een dag of enige dagen te voren (vgl. Eng. the other day); vele vroe: heel vroeg.

80 alsoe: vgl. vs. 76.

81 comen: gekomen.

[p. 37]

 

Dat hi qualike te hove was.^83:

 

Nu was hi versoent, sijt seker das,⁸⁴

85

Want sijn vrouwe die coninginne

 

Haddem gemaect pays ende minne^86:

 

Jegen den coninc ende Waleweine.

 

Dus es hi weder comen te pleine⁸⁸

 

Ende heeft dat hondekin genomen,

90

Ende des ander dages comen

 

Daer hi messe heeft gehort.^90/1:

 

Daer na quam hi alsoe vort

 

Dat hi hem wapende ende reet dane,⁹³

 

Ende thondekin liep vor hem vast ane⁹⁴

95

Ende Keye volhden vaste naer.⁹⁵

 

Die dach was scone ende claer.⁹⁶

 

Die vogle songen in dat wout

 

Ende optie eerde menechfout;⁹⁸

 

Ende een lettel vore middach

100

Keye doe ene rivire sach^100:

 

Die wide was ende bodemloes,¹⁰¹

 

Daer hi over moeste altoes¹⁰²

 

Oft hi gedoen conde niet bat.^103:

 

Die hont en sochte geen gewat¹⁰⁴

105

Ende vloech over alse een vogel.^105:

83: dat hij het danig verkorven had aan het hof.

84 sijt seker das: wees daar zeker van (stoplap).

86: had voor hem vrede en vriendschap bewerkt.

88 te pleine: ter plaatse (vgl. ons: hij is weer op de vlakte verschenen).

90/1: en heeft de volgende dag de mis gehoord (; daer = waar).

93 hem: zich; dane: van daar.

94 vor hem vast ane: snel voor hem uit.

95 volhden vaste naer: reed snel achter hem aan (volhden = volgde hem).

96 die: de; claer: helder, licht.

98 optie: op de; menechfout: in groot aantal.

100: zag Keye toen een rivier.

101 wide: breed; bodemloes: zeer diep.

102 daer: zie vs. 68; altoes: beslist, in elk geval (zie de noot op p. 29).

103: indien hij niets beters doen kon, m.a.w. er zat niets anders op.

104 en: vgl. vs. 52; gewat: doorwaadbare plaats.

105: en zwom er over heen zo snel als een vogel vliegt (zie vs. 108).

[p. 38]

 

Keye kerde ombe den togel^106:

 

Ende reet weder thusward.¹⁰⁷

 

Dat hondekin swam onvervard¹⁰⁸

 

Weder over dwater wijt.

110

Tuschen hen tween was een strijt.¹¹⁰

 

Doe hi sach dat dede keer,^111:

 

Doe ward Keyen therte seer^112:

 

Welc sine onscout mochte sijn.^113:

 

Doe pensdi dat hi thondekin¹¹⁴

115

Met sinen swaerde soude slaen¹¹⁵

 

Ende secgen dat hem ware ontgaen.¹¹⁶

 

Al was Keye een deel verbolgen,¹¹⁷

 

Hine condet niet achter volgen:¹¹⁸

 

Als hi sijn ors nam metten sporen¹¹⁹

120

⁺Liep dat hondekijn ember voren.¹²⁰

 

Dit soe herdi alden dach^121:

 

Onthier ende hi die borch sach¹²²

 

Daer Artur sijn hof hilt.¹²³

 

Doe liet hi in sinen scilt¹²⁴

125

Sijn hoeft jamberlike hangen.¹²⁵

 

Her Walewein quam daer gegangen¹²⁶

 

Grotelike houdende sijn spot.

106: K. wendde de teugel(s).

107 thusward: huiswaarts.

108 swam onvervard: zwom onbevreesd, onverstoorbaar.

110 strijt: onenigheid.

111: toen hij zag dat het omkeerde.

112: toen maakte K. zich bezorgd; (lett.: toen werd voor Keye het hart pijnlijk, ziek).

113: welke verontschuldiging hij zou kunnen aanvoeren (voor zijn mislukte onderneming); (lett.: wat zijn verontschuldiging zou kunnen zijn).

114 doe pensdi: toen bedacht hij.

115 slaen: doden.

116 dat: dat het; ontgaen: ontsnapt (dat het van hem was weggelopen).

117 een deel verbolgen: nogal boos.

118 hine condet niet: hij kon het (toch) niet.

119 nam metten sporen: de sporen gaf, aanzette.

+ 188 r^o c

120 ember: steeds.

121: dit hield hij de gehele dag vol (vgl. vs. 63); (herdi = zette hij voort).

122 onthier ende: totdat.

123 daer: vgl. vs. 68.

124 in sinen scilt: binnen (de bescherming van) zijn schild, achter zijn schild.

125 jamberlike: armzalig, zielig.

126 her: heer; gegangen: gegaan.

[p. 39]

 

Keye sprac: ‘Soe hulpe mi God:

 

In was henen niet verre,¹²⁹

130

Doe quam mi an - des benic erre -^130:

 

Ene siecheit harde groet.¹³¹

 

Doe moestic keren dor di noet.¹³²

 

In dorste vorder varen niet,¹³³

 

In wiste wat mi was gesciet.’^134:

135

Nu latic van Keyen bliven^135:

 

Ende sal u van Lancelote scriven.

 

 

 

Ons telt vort die aventure^137:

 

Dat Lanceloet ter selver ure¹³⁸

 

Int hof was onlange comen.¹³⁹

140

Doe hi dese mare heeft vernomen¹⁴⁰

 

Sprac hi al onverbolgen:¹⁴¹

 

‘Bi mire trouwen, ic wille volgen

 

Desen hondekine sonder waen.’¹⁴³

 

Sinen knape riep hi saen¹⁴⁴

145

Ende dede sine wapine bringen daer naren,¹⁴⁵

 

Ende haeste hem als di wilde varen

 

Bejagen prijs ende lof,^146/7:

 

Ende ruemde Arturs hof.¹⁴⁸

 

Hi was vro ende blide.¹⁴⁹

150

Nu waest in dien tide¹⁵⁰

 

Dat coren bloide op dat velt.¹⁵¹

 

Hi reet singende sinen telt,¹⁵²

129 in: (ik plus deel van ontkenning).

130: toen overviel me - daar heb ik het land over -.

131 siecheit: onwelzijn; harde: vgl. vs. 23.

132 dor di noet: noodgedwongen.

133 in: zie vs. 129.

134: ik wist niet wat me overkwam.

135: vgl. vs. -5.

137: vgl. vs. -4 en vs. 1.

138 ter selver ure: omstreeks die tijd.

139 onlange: voor korte tijd (òf: kort geleden).

140 dese mare: dit verhaal.

141 al onverbolgen: kalm.

143 sonder waen: zonder twijfel (stoplap).

144 knape: schildknaap; saen: dadelijk, weldra.

145 wapine: wapens (daartoe behoort de wapenrusting).

146/7: en reed haastig als iemand die eer en roem wil gaan behalen.

148 ruemde: ontruimde, verliet.

149 vro: zie vs. 75.

150 waest: was het.

151 dat: dat het.

152 sinen telt: in een drafje.

[p. 40]

 

Niet te sere no niet te sachte.¹⁵³

 

Sijn sin ende sine gedachte

155

Wisten niet waer dat hi soude,¹⁵⁵

 

Maer waer dat hondekin woude

 

Lopen, dien volgede [hi saen -]¹⁵⁷

 

Dat horic secgen [sonder waen.]¹⁵⁸

 

Hine hilt wech [no strate daer;]¹⁵⁹

160

Hi reet met gr[oter spoede naer.]¹⁶⁰

 

Hine hilt en g[ene raste al]^161:

 

Onthier ende [hi vernam dat dal]¹⁶²

 

Daer hi quam op [die riviere.]

 

Doe sach hi dat [hondekin sciere]¹⁶⁴

165

Int water spranc op[penbaer.]¹⁶⁵

 

Doe volgede Lanceloet [hem naer]¹⁶⁶

 

Ende gaf den orsse to[gels genoech;]¹⁶⁷

 

Genindelike hi in sloe[ch]^168:

 

Ende reet over dwater [harde groet.]

170

Doe soe beette Lanceloet^170:

 

Neder in dat grone g[ras]

 

Ende beide dat hi dro[ge was,]¹⁷²

 

Hi ende sijn ors oec beide.

 

Doe verleidi sijn gereide^174:

175

Ende sat op al onvervard¹⁷⁵

 

Ende voer henen ten foreeste [ward.]

 

Die wech was langer dan min [tale,]

 

Des mogedi mi geloven wal[e.]^178:

153 no: noch.

155 waer dat hi soude: waar hij heen moest (rijden).

157 saen: zie vs. 144.

158 sonder waen: zie vs. 143.

159 hine: (hij plus ontkenning); hilt: hield; no: zie vs. 153.

160 naer: er achter aan (vgl. vs. 6).

161: hij hield in het geheel geen oponthoud.

162 onthier ende: zie vs. 122.

164 dat: dat het; sciere: dadelijk, aanstonds.

165 oppenbaer: duidelijk, ongetwijfeld (stoplap).

166 naer: na.

167 orsse: ros, paard (vgl. E. horse); togels genoech: (vertaal:) de vrije teugel.

168: onversaagd reed hij er in.

170: toen steeg L. af.

172 beide dat: wachtte totdat.

174: toen verstelde hij zijn zadel(tuig).

175 sat op: steeg te paard.

178: dat kun je wel van me geloven; (mogedi = kun je).

[p. 41]

 

Dus reet hi vort ende vernam¹⁷⁹

180

[Da]t foreest daer hi gereden quam.¹⁸⁰

 

Eer hi int wiket conde comen,¹⁸¹

 

⁺Hebbene die lione vernomen:^182:

 

Met crachte hebben sine bestaen.¹⁸³

 

Genindelijc werdi hem saen^184:

185

Optie lione met sinen swerde,

 

Want hi haers sere begerde.^186:

 

VII lione waren daer doe -^187:

 

Hord, ic mach u secgen hoe,^188:

 

Wildi die redene daer af horen.¹⁸⁹

190

Een riddere hadde geweest te voren

 

Dire drie hadde geslegen doet.¹⁹¹

 

Hi werde hem als dijs hadde noet;^192:

 

Nochtan moesti tachterst sterven¹⁹³

 

Ende sijns lives derven.^194:

195

- In segt over waer niet vort,

 

Maer also alsict hebbe gehort

 

Soe darict u vertellen wel. -^195/7:

 

Lanceloet, die riddere snel,

 

Sloech mengen slach optie lione,¹⁹⁹

200

Die hem wreet waren ende cone^200:

 

Ende die hem niet en vermeden.

 

Onder hen quam hi daer gereden,

179 vernam: bemerkte.

180 daer: zie vs. 68.

181 wiket: zie vs. 23.

+ 188 v^o a

182: hebben de leeuwen hem bemerkt.

183 sine: zij hem; bestaen: aangevallen.

184: stoutmoedig weerde hij zich dadelijk.

186: want hij had het ten zeerste op ze gemunt.

187: er waren toen zeven leeuwen.

188: luister, ik kan u vertellen hoe (dat kwam).

189 redene: redenering, argument.

191 dire: die ervan.

192: hij weerde zich zo goed hij kon (nl.: als iem. die het nodig had, noodzakelijkerwijze).

193 tachterst: ten slotte.

194: en zijn leven verliezen.

195/7: ik vertel dit niet als strikte waarheid, maar zo als ik het gehoord heb, durf ik het u wel te vertellen (m.a.w.: als ik lieg, dan lieg ik in commissie).

199 mengen: menige.

200: die kwaadaardig en strijdlustig tegen hem waren.

[p. 42]

 

Sere slaende ende met nide.²⁰³

 

Doe ontfinc hi in weder side²⁰⁴

205

Drie wonden groet ende wijt;

 

Doe ward hem in nerst di strijt.²⁰⁶

 

¶ Doe ginc hi hem met crachte weren:²⁰⁷

 

Hi sach wel hine const ontberen²⁰⁸

 

Langer niet te sire eren.

210

Hi was die niet conste keren

 

No vlien daer hijs hadde noet;^210/1:

 

Mettien sloech hire III doet.²¹²

 

Die andere waren hem wreet²¹³

 

Ende daden hem pine ende leet,²¹⁴

215

Ende leverden hem wiges gnoech²¹⁵

 

Onthier ende hise alle versloech.²¹⁶

 

Doe si doet inden sande lagen,

 

Began hi sine wonden clagen;²¹⁸

 

D[oc]h dancti Gode sere das^219:

220

[Dat hi] levende bleven was

 

[Jegen lio]ne harde wreet^221:

 

[Daer hi lan]c vore street.^222:

 

[Hadde hi ni]et so starc gewesen,

 

[Hine hads nie]t mogen genesen.^224:

225

[Hi ginc daer sij]n part stoet²²⁵

 

[Ende sette i]nden stegereep den voet.²²⁶

 

[Al was] hi gewont ende moede,

203 met nide: met felheid.

204 in wederside: wederkerig.

206 doe: toen; in nerst: ‘menens’.

207 hem: zich.

208 hine const ontberen: hij mocht het niet nalaten.

210/1: hij was (iemand) die niet kon omkeren of vluchten als de nood aan de man kwam (lett.: waar hij ertoe noodzakelijkheid had).

212 hire: hij ervan.

213 wreet: kwaadaardig (zie vs. 200).

214 pine: overlast.

215 wiges gnoech: heel wat strijd.

216 onthier ende: zie vs. 122.

218 clagen: klagen over.

219: maar toch dankte hij God er zeer voor.

221: tegenover erg kwaadaardige leeuwen.

222: waar hij lange tijd tegen vocht.

224: hij had er het leven niet van kunnen af brengen.

225 daer: waar; stoet: stond.

226 stegereep: stijgbeugel.

[p. 43]

 

[Hi gi]ncker op met groter spoede

 

[E]nde reet daerna int foreest.

230

[S]ijn ongemac was hem meest.^230:

 

[H]i horde vanden voglen di lude.²³¹

 

[D]en roeke vanden soeten crude²³²

 

Dies daer vele was int wout,²³³

 

Maketde sine herte bout.²³⁴

235

¶ Hi reet weder ende vort.²³⁵

 

Menege stemme heft hi gehort

 

Van voglen die hem wel bequamen²³⁷

 

Ende sijns leets en deel benamen.^238:

 

Hier ende ginder nam hi goem,²³⁹

240

Ende onder enen groffels boem²⁴⁰

 

Hi den hert doe licgen sach.

 

⁺Nu hort wies Lanceloet doe plach.^242:

 

Hi nam dat ors metten sporen;

 

Die hert saget ende liep voren²⁴⁴

245

Ende Lanceloet volgede hem naer,

 

Al was hi moede ende swaer.²⁴⁶

 

Dat hondekijn liet na gaen.^247:

 

Eer hijt wiste hattene gevaen;^248:

 

Ende doent den hert hadde gevelt,²⁴⁹

250

Reet hi harder dan den telt²⁵⁰

230: zijn uitputting (gevaarlijke toestand) drukte hem terneer.

231 di lude: de geluiden (het gezang).

232 roeke: geur; (soet) cruut is het tegenovergestelde van onkruid.

233 dies: waarvan.

234 bout: rustig, vol zelfvertrouwen.

235 weder ende vort: op en neer, hier en daar.

237 wel bequamen: welgevallig waren, genoegen deden.

238: en een gedeelte van zijn treurige stemming wegnamen; (en = 'n).

239 nam hi goem: speurde rond.

240 groffelsboem: kruidnagelboom.

+ 188 v^o b

242: luister nu wat L. toen toepaste (plegen + genitief der zaak = toepassen, verrichten).

244 saget: zag het.

246 swaer: zich ziek voelende.

247: (m.a.w.:) het hondje liep nòg harder (; liet anderen volgen).

248: eer hij (L.) het wist had het (hondje) het (het hert) te pakken.

249 doent: toen het; gevelt: gedood.

250 harder dan den telt: in volle draf (vgl. vs. 152).

[p. 44]

 

Ende beette neder op dat gras.²⁵¹

 

Des wits voets hi girech was²⁵²

 

Ende snetene af met sinen swerde.²⁵³

 

Doe viel hi neder an die eerde:

255

Hine conste doe gestaen niet.^255:

 

Mettien hi enen riddere siet²⁵⁶

 

Comen op een ors groet.

 

Doe so bat heme Lanceloet^258:

 

Dat hi tote hem daer quame

260

Ende hi den witten voet name,

 

Ende hi hem gelove daer op trouwe^261:

 

Dat hine vore der joncfrouwe^262:

 

Ende hi hare oec secgen soude²⁶³

 

Dat hi lage inden woude²⁶⁴

265

Gewont wonderlike onsochte.^265:

 

Hi soude comen so hi irst mochte²⁶⁶

 

Ende si nembermer man ne name^267:

 

Vor dat hi tote hare quame.

 

‘Segt hare dat si wel doe²⁶⁹

270

Altoes beide spade ende vroe.^270:

 

Ic heb mi gepient so sere^271:

 

Om die doget ende om die ere²⁷²

 

Die ic van hare hebbe gehort.’

 

Mettien stac hi die hant vort²⁷⁴

275

Ende gaf den riddere den voet.

 

Hem hadde geweest alse goet^276:

251 beette neder: steeg af.

252 girech: begerig (naar).

253 snetene: sneed hem.

255: hij kon toen niet (meer) blijven staan.

256 mettien: op hetzelfde ogenblik.

258: toen verzocht L. hem.

261: en hij hem op erewoord zou beloven.

262: dat hij hem aan de jonkvrouw zou brengen.

263 hi is de vreemde ridder.

264 hi is L.

265: heel zwaar gewond.

266 so hi irst mochte: zo gauw hij kon.

267: en zij moest volstrekt niet iemand tot man nemen.

269 dat si wel doe: dat het haar goed moge gaan.

270: (lett.:) altijd, zowel laat als vroeg.

271: ik heb mij zo veel inspanning getroost.

272 om: ter wille van; doget: voortreffelijkheid.

274 mettien: zie vs. 256; vort: (voor)-uit.

276: het zou wel zo goed (d.i. beter) voor hem geweest zijn.

[p. 45]

 

Haddine hem gegeven niet.²⁷⁷

 

Dinc die sal sijn ende met gesciet

 

Die moet ember ten inde comen.^278/9:

280

Alsi den voet heeft genomen²⁸⁰

 

Nam hi sijn swerd ende Lanceloet sloech

 

Dat hijt qualike verdroech.^282:

 

Hi dede ene dorperlike daet -²⁸³

 

Hads gemogen wesen raet! -^284:

285

Ende bejagede lettel ere.²⁸⁵

 

Hi vantene gewont ende wonden mere²⁸⁶

 

Ende loende hem met quade goet,^287:

 

Alsmen heden dages doet²⁸⁸

 

Ende heft gedaen menechwarf.²⁸⁹

290

God die nie en verstarf^290:

 

Mote alle die bose scrinken,²⁹¹

 

So dat si hen moten bedinken²⁹²

 

Ende alle haer quaetheit laten²⁹³

 

Ende werken bi rechter maten.²⁹⁴

295

¶ Die riddere die fel was harde sere,²⁹⁵

 

Doe hi gewont hadde den here²⁹⁶

 

- Soe dat hem dochte dat hi daer bi²⁹⁷

 

Sterven soude - doe voer hi

 

Al daer doe woende die coninginne.

300

Hi was van herten ende van sinne

277 haddine hem: had hij hem (d.i. de voet) hem (d.i. de ridder).

278/9: (vertaal:) wat gebeuren moet en voor iem. weggelegd is, dat gebeurt ook.

280 alsi: nadat hij.

282: zó dat hij het ternauwernood doorstond, er nauwelijks het leven afbracht.

283 dorperlike: schandelijke.

284: was er maar iets aan te veranderen geweest.

285 lettel: heel weinig.

286 vantene: vond hem; wonden: wondde hem.

287: en vergold hem goed met kwaad.

288 hedendages: tegenwoordig.

289 menechwarf: vaak (voordien).

290: (vertaal:) de onsterfelijke God.

291 mote: moge; scrinken: tegenhouden.

292 hen: zich.

293 quaetheit: slechtheid.

294 bi rechter maten: volgens een juist richtsnoer.

295 fel: arglistig, te kwader trouw.

296 doe: toen.

297 daer bi: ten gevolge daarvan.

[p. 46]

 

Utermaten ende sere vroe³⁰¹

 

Dat hem comen was alsoe:^302:

 

⁺Hi waende doe wel here wesen.^303:

 

Maer eer die rime werd gelesen³⁰⁴

305

Soe sal hi ondervinden wel

 

Oft hem iet beteren sal sijn spel.^306:

 

¶ Wat hulpet dat ict lanc makede?³⁰⁷

 

Alse die riddere der borch nakede³⁰⁸

 

Ende hi daer vore gereden quam,

310

Een garsoen sijn ors nam³¹⁰

 

Ende leidet daer mens wale plach.^311:

 

Hoe blide hi was doe hi dit sach.

 

Selve ginc hi in die zale³¹³

 

Daer hi was ontfangen wale

315

Van ridderen ende van joncfrouwen

 

Diemen daer menege mochte scouwen.

 

Selve die joncfrouwe quam vort gegaen,³¹⁷

 

Dine wel daer wilde ontfaen³¹⁸

 

Om dat hi hare vremde was.^319:

320

In enen boegard op dat gras³²⁰

 

Ginc si doe entie riddere mede.³²¹

 

Nu hort wat hi doe dede.

 

‘Joncfrouwe,’ seit hi, ‘gi hebt gesworen

 

Vor hen allen die tuwen rike horen^324:

325

Dat gi nembermer nemet man

 

En si die u gebringen can

 

Vanden herte den witten voet.^325/7:

301 vroe: opgetogen.

302: dat het hem zo vergaan was (; dat = dat het).

+ 188 v^o c

303: hij meende toen wel (een) vorst te zullen worden.

304 die rime: het gedicht; werd: wordt.

306: of zijn streek hem iets goeds zal opleveren, of zijn toestand er op vooruit zal gaan.

307 hulpet: zou het helpen.

308 nakede: naderde.

310 garsoen: page.

311: en bracht het waar men er goed voor zorgde.

313 zale: (burcht)zaal.

317 selve die joncfrouwe: de jonkvrouw zelf.

318 dine: die hem.

319: (m.a.w.: zij wist toen nog niet met welk een schurk zij te doen had).

320 boegard: boomgaard, park, tuin.

321 entie: en de.

324: voor al degenen die tot uw rijk behoren.

325/7: zie vss. 57-59.

[p. 47]

 

Nu sietene hier ende doet³²⁸

 

Al uwen wille nu daer bi.^329:

330

Ic wanne quite ende vri³³⁰

 

Met minen swerde optie lyone

 

Die mi fel waren ende cone.^332:

 

Te rechte hebbic u gewonnen.³³³

 

Alle die gene dies mi veronnen³³⁴

335

Moten hebben quade aventure -³³⁵

 

So sere es hi mi worden te sure.’^336:

 

¶ Doen dit die joncfrouwe verstoet,³³⁷

 

Si nam orlof ende op stoet³³⁸

 

Ende seide si wils hebben raet.³³⁹

340

Mettien si in die camere gaet.³⁴⁰

 

‘Ellindech wijf, wats mi gesciet?^341:

 

Nu ne an mi God der eren niet!^342:

 

Wat eest datmen mi doet verstaen -³⁴³

 

Wat hebbic, arm wijf, mesdaen

345

Jegen Gode onsen here?’

 

Si weende utermatene sere

 

Ende clagede doe haer ongeval.³⁴⁷

 

‘Here, es dit mine bede al^348:

 

Die ic oit bat spade ende vroe:³⁴⁹

350

Dat mi Got [enen man] sinde toe³⁵⁰

 

Daer ic vroilijc met leitde minen tijt?^351:

 

Ic wane in die werelt wijt

328 sietene: zie hem (nl. de voet).

329: wat u goeddunkt in deze aangelegenheid.

330 wanne: won hem; quite: geheel, zonder voorbehoud.

332: vlg. vs. 200.

333 te rechte: op rechtmatige wijze.

334 dies: die het; veronnen: misgunnen

335 quade aventure: ongeluk.

336: zoveel inspanning heeft hij (d.i. die voet) mij gekost.

337 verstoet: verstond, begreep.

338 orlof: afscheid (vgl. vs. 78).

339 si wils hebben raet: dat zij er zich op zal/zou beraden.

340 die camere: (haar eigen vertrek).

341: rampzalige vrouw, wat overkomt mij?

342: God gunt me geen eer, bewijst me geen gunst (; an < onnen).

343 eest: is het.

347 clagede: klaagde over; ongeval: ongelukkig lot, rampspoed.

348: (vertaal:) Heer, is dit nu het gevolg van mijn gebed?

349 spade ende vroe: laat en vroeg (altijd).

350 sinde toe: zou (toe)zenden.

351: met wie ik op een prettige manier mijn leven(stijd) zou doorbrengen.

[p. 48]

 

En es nu so leeliken niet.^353:

 

Wats mi arme nu gesciet!^354:

355

Hine scient van gere groter daet:^355:

 

Hi es so leelijc ende oec quaet.³⁵⁶

 

Het doet mi ongeval, en trouwen.’^357:

 

Mettien vernament die joncfrouwen

 

Ende quamen tot hare gegaen

360

Doe sise wenende sagen staen.³⁶⁰

 

Si spraken doe alle an hare:

 

Wat si hadde ende wat har ware.^362:

 

Si seide: ‘Gi selet weten wel.^363:

 

⁺Sagedi nu genen riddere fel³⁶⁴

365

Dien ic soe wel dede ontfaen?

 

Mi donct het es alsoe vergaen:^366:

 

Hi heeft hier bracht den witten voet.

 

Ic bidde u dat gi wel doet

 

Ende gi mi gevet goeden raet.^368/69:

370

Gi moget wel sien hoet mi staet.’³⁷⁰

 

Ene joncfrouwe die stont bi hare,

 

Si seide: ‘Joncfrouwe, nu nemet ware:³⁷²

 

Onse raet en can gehelpen niet.³⁷³

 

Het ware goet datmen siet

375

Ende men sinde om uwe man^374/5:

 

Ende dat si u geraden dan.

 

Dat donct mi alre best gedaen.’

 

Die joncfrouwe seide doe saen:³⁷⁸

353: bestaat niet nog eens zo'n lelijke man.

354: vgl. vs. 341.

355: hij ziet er niet uit als iemand die grote daden volbrengt.

356 quaet: slecht.

357: waarlijk, het (gehele geval) is een ramp voor me.

360 doe sise: toen zij haar.

362: wat haar scheelde (; har = haar).

363: (ge zult het weten (, want ik zal het u zeggen).

+ 189 r^o a

364 sagedi: zaagt ge; fel: ongunstig.

366: de zaak staat zo (mi donct wordt niet vertaald; het staat er bij omdat er geen getuigen waren).

368/69: (vertaal ongeveer:) zeg me in 's hemelsnaam wat ik doen moet.

370 moget: kunt; hoet mi staet: hoe (ongelukkig) ik er aan toe ben.

372 nu nemet ware: let er op, denk er aan.

373 gehelpen: helpen.

374/5: het zou goed zijn er zorg voor te dragen uw leenmannen te ontbieden, (man is (ook) een meervoudsvorm.)

378 saen: zie vs. 144.

[p. 49]

 

‘Ic wille sinden dan alte hant³⁷⁹

380

Om al mine ridders in min lant,

 

Dat si comen haestelike

 

Alle die horen te minen rike:^382:

 

Daer ware sere hars te doene.’^383:

 

Daer quam doe menech ridder coene

385

Ende oec menech jongelinc -

 

Eer die sonne onder ginc

 

Ende des ander dages vele vroe.³⁸⁷

 

Ic horde secgen dat quamen doe

 

LX hondert niet min een^389:

390

Die van hare hilden leen.

 

Daer quamen oec III coninge gecroende^391:

 

Eer di sonne den dach verscoende,^392:

 

Ende met hen so menech man

 

Dat icse niet genomen ne can.³⁹⁴

395

Si beetten ende gingen in die zale.³⁹⁵

 

Die joncfrouwe ontfincse wale.³⁹⁶

 

¶ Doe deetse die coninginne saen

 

Int vrijthof te gadere gaen;³⁹⁸

 

Met hen die gene die si wouden³⁹⁹

400

Ende die si waende dat haer souden

 

Geraden dbeste dat si consten,^401:

 

Ende die haer alles goeds onsten^402:

 

Ende die si oec getroude wel,⁴⁰³

 

Deet sire gaen ende nieman el.^404:

405

Met hen ginc si inden boegart.

379 alte hant: terstond.

382: vgl. vs. 324.

383: (want) hun komst was dringend noodzakelijk (, men had hen zeer nodig).

387 vele vroe: heel vroeg.

389: volle zesduizend.

391: drie regerende vorsten.

392: voor zonsopgang (; lett.: voordat de zon de dag sierde).

394 genomen: opsommen.

395 beetten: zie vs. 170; zale: zie vs. 313.

396 wale: op heuse wijze.

398 vrijthof: omheinde tuin.

399 si wouden: wensten, kozen (òf het is een schrijffout voor woude - nl. de koningin -).

401: raad geven zo goed ze maar konden.

402: en die haar een goed hart toedroegen (; onsten = gunden).

403 getroude: vertrouwde.

404: liet zij daar(heen) gaan en niemand anders.

[p. 50]

 

Die coninge spraken te hare ward:

 

Wat si gebode ende wat si woude?

 

Si seide dat sijt hen secgen soude.

 

‘Hier es comen nu tote mi

410

Een riddere, in weet wie hi si,⁴¹⁰

 

Ende heeft hier bracht den witten voet

 

- Het heefter menech riddere goet

 

Sijn lijf daer ombe verloren -.⁴¹³

 

Hi heeft mi geleit te voren⁴¹⁴

415

Dat hine met stride gewonnen heft.⁴¹⁵

 

Eest waer dat hi mi segt,⁴¹⁶

 

Sone gewinnic nembermere⁴¹⁷

 

Noch bliscap noch oec ere:

 

Hi es soe leelijc ende oec quaet.^419:

420

Hier op willic hebben raet.⁴²⁰

 

Al ware hi te manne gename,⁴²¹

 

Godweet het ware ombetame⁴²²

 

Dat hi u alre here soude sijn.’

 

Doe antwerde daer een coninc fijn:⁴²⁴

425

⁺‘Joncfrouwe, u tale hebwi vernomen.⁴²⁵

 

Men doe ons hare den ridder comen⁴²⁶

 

Ende alse wi horen sine tale

 

Soe selewi u geraden wale.’⁴²⁸

 

Doe riepmen den riddere ende hi quam;

430

Ende done die Joncfrouwe vernam,⁴³⁰

410 in weet wie hi si: ik weet niet wie hij is.

413 lijf: leven; daer ombe: ter wille daarvan.

414 geleit te voren: meegedeeld, bericht.

415 hine: hij hem (d.i. de voet); met stride: in een gevecht.

416 eest waer dat: is het waar wat.

417 sone: dan (plus deel van ontkenning).

419: vgl. vs. 356.

420 hier op: in deze aangelegenheid.

421 te manne gename: (en zelfs al was hij) als echtgenoot aangenaam.

422 ombetame: ongepast, onbehoorlijk.

424 fijn: edel.

+ 189 r^o b

425 tale: woorden, voorstelling van zaken.

426 hare: hierheen.

428 selewi: zullen wij.

430 done: toen hem; vernam: gewaar werd.

[p. 51]

 

Begonste si te weenne sere

 

Ende seide: ‘Willecome, here.’

 

Hi antwerde hare doe met sinne.^433:

 

Ay hoe serech stont di coninginne:⁴³⁴

435

Dat sine daer nie gesach,^435:

 

Dat was haerre herten en swaer slach.⁴³⁶

 

¶ Daer stont een coninc die wel onste⁴³⁷

 

Sire vrouwen, ende hi begonste

 

Den riddere saen te vragene doe:

440

Op wat saken ende hoe⁴⁴⁰

 

Hi te hove ware comen.

 

Alst die riddere hevet vernomen,^442:

 

Hi seide: ‘Here, in onse lant

 

Es menegen riddere wel becant

445

Ende daer loept oec die niemare,^445:

 

Dat dese joncfrouwe alsulc ware⁴⁴⁶

 

Dat si niet huwen ne mochte

 

En ware an dien di haer brochte^448:

 

Vanden hert den witten voet.

450

Mijn vader es een ridder goet

 

Ende hiet mi dat ic varen soude⁴⁵¹

 

Den hert jagen inden woude.

 

Des benic nu te hovede comen.^453:

 

Den hert hebbic sinen ganc benomen⁴⁵⁴

455

Ende hebbe hier sinen voet brocht

 

Dien menech riddere heft becocht.^456:

 

Trecht daer af willic daer bi,⁴⁵⁷

 

Want hi te sure es worden mi.’^458:

433: hij beantwoordde haar (groet) toen hartelijk.

434 serech: bedroefd.

435: dat zij hem daar ooit zag, gezien had.

436 haerre herten: voor haar hart; en = 'n.

437 onste: vgl. vs. 402.

440 op wat saken: zie vs. 42.

442: (nl. toen de koning uitgesproken was); lett.: toen de ridder het had gehoord.

445: en daar verspreidt zich ook het gerucht.

446 alsulc: zodanig.

448: behalve met degene die haar zou brengen.

451 hiet mi: beval mij, droeg mij op.

453: daarin ben ik nu geslaagd.

454 sinen ganc benomen: (omschrijving voor:) gedood.

456: (nl. met de dood).

457 trecht daer af: (vertaal:) hetgeen me daarvoor rechtens toekomt.

458: vgl. vs. 336.

[p. 52]

 

¶ Doe die coninc dit verstoet,⁴⁵⁹

460

Pensde hi in sinen moet^460:

 

Dat wel waer mochte wesen.^461:

 

Hi seide: ‘Joncfrouwe, hort na desen.⁴⁶²

 

Onse raet ende onse macht^463:

 

Dats datment verste XIV nacht.^464:

465

In canre niet beters toe gesien -^465:

 

Hier binnen so mach vele gescien.’^466:

 

Den riddere doe evele behagede⁴⁶⁷

 

Datmen den verst so lange dagede:^468:

 

Hi wiste wel dat hem quaet ware⁴⁶⁹

470

Ende was daer omme te meer in vare.⁴⁷⁰

 

Die verste die moeste sijn alsoe;^471:

 

Dies was die joncfrouwe blide ende vroe.⁴⁷²

 

Sine liet geen hof sceden niet;^473:

 

Dat si wilde ende dat si hiet^474:

475

Dat was scire daer gedaen.⁴⁷⁵

 

Nu latic dese tale hier staen⁴⁷⁶

 

- Ende late dese heren dus daer bliven -

 

Ende sal van Waleweine scriven.

 

 

 

Daventure doet ons cont^479:

480

Dat Walewein ter selver stont⁴⁸⁰

459 verstoet: zie vs. 337.

460: overdacht hij in zijn hart.

461: dat het wel waar zou kunnen zijn.

462 hort na desen: luister hiernaar.

463: onze raad gesteund door onze (over)macht.

464: is dat men het (huwelijk) twee weken uitstelle.

465: ik zie geen betere uitweg, oplossing.

466: binnen deze tijd kan veel gebeuren (: komt tijd, komt raad).

467 evele behagede: zeer mishaagde, zeer slecht beviel.

468: dat men een zo lang uitstel bepaalde.

469 dat hem quaet ware: dat het ongunstig (gevaarlijk) voor hem was.

470 in vare: bevreesd.

471: het uitstel werd (al)dus geregeld (; lett.: moest zo zijn).

472 dies: daarover.

473: zij liet dit hof (deze vergadering) niet uiteengaan.

474: alles waartoe zij bevel gaf (; lett.: hetgeen zij wilde en beval).

475 scire: in korte tijd.

476 tale: verhaal.

479: vgl. vs. 1 en vs. 137.

480 ter selver stont: zie vs. 138.

[p. 53]

 

Sere dochte dat Lanceloet⁴⁸¹

 

Ware nu in groter noet,

 

Om dat hi daer af niet vernam

 

Noch en gene boetscap quam.^483/4:

485

Hi was te Kardole binnen⁴⁸⁵

 

⁺Met Arturs wive, der coninginnen,

 

Ende die coninc hine was daer niet.⁴⁸⁷

 

Mettien hi enen knape siet;⁴⁸⁸

 

Tote hem riep hine doe saen:⁴⁸⁹

490

Hi hietene om sijn ors gaen^490:

 

- Dit was eens margens vroe -.⁴⁹¹

 

Men brachte hem sijn ors doe.

 

Hi sat doe op onvervaert

 

Maer hine wiste waer wart⁴⁹⁴

495

Dat was dat hi varen soude;^494/5:

 

Maer alset selve God woude^496:

 

Reet hi onthier ende hi vernam⁴⁹⁷

 

Dat hi vorden foreeste quam.

 

Daer sach hi licgen anden sande⁴⁹⁹

500

Beide die voete ende die hande

 

Vanden ridders dire bleven doet.⁵⁰¹

 

Doe waendi dat ware Lanceloet.^502:

 

Hi viel neder doe opt gras

 

Van rouwen die hi hadde das.^504:

481 dochte: vreesde, duchtte.

483/4: omdat hij niets van hem hoorde en omdat er ook geen bericht kwam.

485 te Kardole binnen: in K.

+ 189 r^o c

487 hine: hij (plus deel van ontkenning).

488 knape: zie vs. 144.

489 hine: hij hem.

490: hij droeg hem op zijn (W.'s) paard te gaan halen.

491 eens margens vroe: vroeg op een ochtend.

494 hine: zie vs. 487.

494/5: maar hij wist niet waarheen hij moest rijden.

496: maar met Gods leiding (; zoals God het zelf wilde).

497 onthier ende: totdat; vernam: bemerkte.

499 anden sande: op de grond (vgl. vs. 217).

501 dire bleven doet: die er de dood vonden.

502: toen meende hij dat het (de overblijfselen waren van) L. (was).

504: van droefheid die hij daarover voelde, had.

[p. 54]

505

Hi dreef dat alre meeste seer

 

Dat man sal maken nembermer⁵⁰⁶

 

Noch nie maketde daer te voren,^505/7:507

 

Om dat hi waende hebben verloren

 

Lanceloet, den riddere snel.⁵⁰⁹

510

Sident vergout hijt hem wel.⁵¹⁰

 

¶ Doen sat hi weder op sijn part⁵¹¹

 

Ende reet ten foreeste ward

 

Om daer te siene hoet daer stoet.⁵¹³

 

Doe sach hi sinen geselle goet

515

Neder liggen daer in dat gras.

 

Here God, hoe blide hi doe was!

 

Hi beette ende weende sere⁵¹⁷

 

Ende seide: ‘Lanceloet, geselle, here,

 

Segt: wie hevet u dit gedaen?

520

Alse Lanceloet dit hevet verstaen:

 

‘Soe segt mi wie sidi dan?’⁵²¹

 

Walewein antwerde hem daer an:⁵²²

 

‘Her Walewein die es min name,

 

Dien harde leet es uwe mesquame.’^524:

525

Doen her Lanceloet dat hoerde

 

Nu hort wat hi doe antworde:

 

‘Walewein, live geselle goet,

 

Ic hadde gewonnen den witten voet

506 nembermer: ooit.

505/7: hij weeklaagde meer dan iemand na of voor hem.

507 nie: ooit.

509 snel: behendig (zeer goede gevoels-waarde).

510 later betaalde hij het hem terug (wschl.: gaf hij het bewijs van zijn grote vriendschap).

511 sat - op: steeg - te.

513 hoet daer stoet: hoe het daar gesteld was.

517 beette: zie vs. 170.

521 sidi: zijt ge.

522 daer an: daarop.

524: aan wie uw letsel veel verdriet doet.

[p. 55]

 

Optie felle lione met crachte,^529:

530

Die mi gewont hebben onsachte⁵³⁰

 

Alse gi hier nu scouwen moget.⁵³¹

 

Doe quam hier en ridder sonder doget,⁵³²

 

Dies ic wel doe ward geware.^533:

 

Ic bat hem dat hi quame hare;⁵³⁴

535

Hi deet doe ende quam te mi.⁵³⁵

 

Ic seide doe: “Edel riddere vri,

 

Ic bidde u dat gi wel doet⁵³⁷

 

Ende voret desen witten voet⁵³⁸

 

Al daer die joncfrouwe nu si.”⁵³⁹

540

Doe hine hadde, sloech hi mi^540:

 

Ende stac mede in minen lichame

 

Met sinen swerde te mire mesquame.’⁵⁴²

 

Ende doe Walewein horde die sake,

 

Nam hine met groten gemake⁵⁴⁴

545

Ende setten vor hem op sijn gereide.^545:

 

Uten woude voren si beide.

 

⁺Doe hadde Walewein verhort^546/7:

 

Secgen, dat daer ene port

 

Over enen groten berch stoet,

550

Daer een ertsatere woende vroet.^550:

 

Doe voerdi Lanceloet al dare⁵⁵¹

 

Ende bat hem dat hijs name ware

 

Ende hine genase haestelike.^552/3:

529: met inspanning op de bloeddorstige leeuwen.

530 onsachte: hevig.

531 moget: kunt.

532 sonder doget: eerloos.

533: hetgeen ik maar al te zeer gewaar werd.

534 hare: zie vs. 426.

535 deet doe: deed dat toen.

537 dat gi wel doet: (ongeveer:) wees zo vriendelijk.

538 voret: breng(t).

539 al daer: waar.

540: toen hij hem (d.i. de voet) had, bracht hij mij een slag toe.

542 te mire mesquame: zie vs. 524.

544 met groten gemake: zeer voorzichtig.

545: en zette hem voor zich op zijn zadel.

+ 189 v^o a

546/7: Walewein had (eens) horen zeggen dat er een stad.

550: waar een kundig geneesheer woonde.

551 voerdi: voerde hij; al dare: daarheen.

552/3: en verzocht hem (d.i. de arts) dat hij er voor zou zorgen dat hij hem (d.i. L.) spoedig zou genezen.

[p. 56]

 

Dadijt, hi souden maken rike;^554:

555

Ende Walewein wiesde den arsatere mere⁵⁵⁵

 

Ene const die daertoe halp wel sere.⁵⁵⁶

 

Ende hi sciet doe van Lancelote^557:

 

Ende voer met haesten harde grote

 

Daer die brullocht wesen soude.⁵⁵⁹

560

Lettel wiste ieman wat hi woude^560:

 

Doen hi daer inder borch quam;

 

Lettelgoet ieman ware nam⁵⁶²

 

Wie hi was oft wat hi wilde

 

(Daer was so menech ridder milde).⁵⁶⁴

565

Maer eer dat quam die avont

 

Soe waest menegen riddere cont.⁵⁶⁶

 

Ende het was op dien dach comen^567:

 

Dattie riddere soude hebben genomen

 

Tenen wive die joncfrouwe.⁵⁶⁹

570

Dies was int hof doe groten rouwe⁵⁷⁰

 

Van allen den genen die daer waren,

 

Dat so verre was gevaren.^572:

 

¶ Daer was een caplaen gereet.^573:

 

Die joncfrouwe quam, al wast haer leet,

575

Om den riddere sijn belof te doene.^575:

 

Mettien quam daer Walewein, die coene,

 

Ende vrachde daer doe oppenbare:⁵⁷⁷

 

Wat manne dattie gene ware^578:

554: deed hij (d.i. de arts) het, hij (d.i. W.) zou hem vorstelijk belonen.

555 wiesde: leerde; mere: bovendien.

556 const: (ongeveer:) kunstgreep; halp: hielp.

557: en hij liet toen L. achter (; lett.: en hij scheidde toen van L.).

559 daer: naar de plaats waar.

560: weinig kon iem. vermoeden wat W. van plan was, bedoelde.

562 lettelgoet ieman: bijna niemand; ware nam: merkte op.

564 milde: (ongeveer:) edel - W. viel niet op te midden van zo velen.

566 waest: was het; cont: bekend.

567: en nu was (dan toch werkelijk) de dag aangebroken.

569 tenen wive: tot echtgenote.

570 dies: zie vs. 472.

572: dat het zo ver gekomen was.

573: een kapelaan stond klaar.

575: om de belofte aan de ridder te houden.

577 vrachde: vroeg; oppenbare: openlijk.

578: wat voor iemand diegene was.

[p. 57]

 

Die de joncfrouwe hebben soude?

580

Die ridders vrachden wat hi woude.^580:

 

‘Wat ic wille?’ - Doe sprac di quade:

 

‘Ic hebse gewonnen met rechter dade.’⁵⁸²

 

‘Wonstuse?’ -‘Jaic’, seithi, ‘en trouwen.’⁵⁸³

 

‘Du liges; dat sal di noch berouwen!

585

Du ne onfars mi in die helle,^585:

 

Ic sal wreken minen geselle -

 

Die di op trouwe ende op goet^587:

 

Gaf te vorne den witten voet.⁵⁸⁸

 

Ende du daets dijns selfs onnere,^589:

590

Want min geselle was gewont sere

 

Ende du wondetsene meer daertoe!⁵⁹¹

 

Dies biedic hier den hanscoe,^592:

 

Eest dattune daers ontfaen.’^593:

 

Doe antwerde die riddere saen:

595

‘Du liges vulike alse een quaet.^595:

 

In wiste noit van sulker daet⁵⁹⁶

 

Alse gi mi hier tied an.⁵⁹⁷

 

Alse gijs berouwenesse hebt dan,⁵⁹⁸

 

Dan saelt wesen alte spade.’⁵⁹⁹

600

Mettien so ward di camp gestade.⁶⁰⁰

 

Echt soe sprac die riddere doe⁶⁰¹

580: vgl. vs. 560.

582 hebse: heb haar; met rechter dade: op rechtmatige wijze.

583 wonstuse: won je haar; en trouwen: op mijn erewoord.

585: tenzij je me ontsnapt in de hel.

587: die jou - in de verwachting dat je je eervol zou gedragen -.

588 te vorne: om over te brengen.

589: en je bracht schande over je zelf.

591 wondetsene: wondde hem.

592: in verband daarmee bied ik hier de handschoen (, daag ik je hier uit).

593: is het (zo) dat je hem durft aannemen.

595: je liegt schandelijk, als een booswicht.

596 in wiste noit van: ik maakte me nooit schuldig aan.

597 tied an: ten laste legt.

598 gijs: gij erover.

599 saelt: zal het; alte spade: veel te laat.

600 gestade: van kracht, geldende (m.a.w.: de omstanders erkennen en bevestigen de noodzakelijkheid van een duel in deze omstandigheden).

601 echt: op nieuw.

[p. 58]

 

Te Waleweine, ic segt u hoe:⁶⁰²

 

‘In weet wat gi hebt vernomen^603:

 

Maer gi sijt an ene sotheit comen^604:

605

Dat gi mi beroept, secgic u,⁶⁰⁵

 

Van selker dinc alse gi sprect nu.^606:

 

Soe hoe sore mede es gesciet,

 

⁺Ic ne waers hier sculdech niet^608:

 

Redene te houdene jegen u.^609:

610

Het es so verre comen nu

 

Dattie camp wesen moet.

 

Ic weet mi selve nu so goet

 

Ende van deser dinc so claer:⁶¹³

 

Ic ontsie u niet een haer.’^614:

615

¶ Walewein die sprac sine doget:^615:

 

‘Riddere, ontsiet mi oft gi moget.⁶¹⁶

 

Dat wetic wel dat gi mi niet

 

Van enen cleinen hare ontsiet -

 

Maer God weet, ic ontsie u min!⁶¹⁹

620

In weet oft doet min domme sin.^620:

 

Hebdi doget, gi sultse vinden.⁶²¹

 

Ic soude mi node onderwinden

 

So hoger dinc, ic segt u twi:^622/3:623

602 segt: zeg het.

603: ik weet niet wat (voor laster) ge (over mij) hebt gehoord.

604: maar ge begaat een dwaasheid.

605 beroept: beticht.

606: hoe het ook gebeurd is (, hoe het ook zij).

+ 189 v^o b

608: ik zou hier niet verplicht zijn.

609: aan u verantwoording af te leggen (òf: met u te argumenteren).

613 claer: vlekkeloos (, volmaakt onschuldig).

614: ik ben in het minst niet bang voor u.

615: deed zijn voortreffelijkheid in zijn woorden uitkomen (d.w.z. toonde in zijn woorden wat voor man hij was).

616 oft gi moget: als ge kunt, als de gelegenheid zich voordoet.

619 min: minder.

620: ik weet niet of dat komt omdat ik zo dom ben (; lett.: of mijn domme begrip het veroorzaakt).

621 doget: kracht, dapperheid (vgl. ook vs. 615).

622/3: ik zou niet graag zoiets belangrijks op me nemen (nl. het uitspreken van zo'n zware beschuldiging en het strijden in een gerechtelijk duel) - (als het recht niet aan mijn zijde was).

623 twi: waarom.

[p. 59]

 

En es om geen spel, dat donct mi;⁶²⁴

625

Hets om dlijf ende om di ere.⁶²⁵

 

In hadde hier nembermere⁶²⁶

 

U met so hoger dinc beseit,^627:

 

In hadde wel die waerheit

 

Geweten, ende oec bi welker sake.’^628/9629

630

Dus bleef daer harre tweer sprake.^630:

 

Des was die joncfrouwe harde vroe⁶³¹

 

Ende alle die daer waren doe,

 

Ende mede die haer waren hout.^633:

 

Ende Walewein, die riddere stout,

635

Dede hem wapenen daer te hant:⁶³⁵

 

Sine coissen hi doe bant,⁶³⁶

 

Sinen halsberch scuddi ane-⁶³⁷

 

Die hem wel sat na minen wane.^638:

 

Den wapen roc hire boven doet.⁶³⁹

640

Men brachte hem den helm goet

 

Die wel jegen slage mochte,⁶⁴¹

 

So wat so menne gerochte -^642:

 

Jegen steke ende jegen slagen.^643:

 

Hine wilde des camps niet verdragen;^644:

645

Want doe hi al gewapent was,

 

Dedi bringen in dat gras

624 en es om geen spel: het gaat niet om een spelletje.

625 hets om dlijf: het gaat om het leven.

626 in: ik (plus deel ontkenning).

627: u zo zwaar beschuldigd.

628/9 in hadde geweten: als ik niet wist.

629 bi welker sake: het hoe en waarom.

630: zo eindigde daar hun beider gesprek.

631 des: daarover; harde vroe: zeer verheugd.

633: en die haar ook genegen waren.

635 dede hem wapenen: wapende zich (desnoods met hulp van anderen); te hant: terstond.

636 coissen: beenbedekking.

637 halsberch: borstharnas; scuddi ane: trok hij aan.

638: die hem m.i. goed paste.

639 wapenroc: kleed dat men over het harnas draagt; hire: hij er.

641 mochte: bestand was.

642: hoe men hem ook raakte.

643: (en niet alleen) tegen slagen, maar ook tegen steken.

644: hij wilde het gevecht niet uitstellen.

[p. 60]

 

Sijn ors dat scone was ende groet.⁶⁴⁷

 

Hi seinde hem daer te deser noet.⁶⁴⁸

 

Wat hulpt dat icker vele af seide?⁶⁴⁹

650

Wel geatsemert warense beide;⁶⁵⁰

 

Daer toe waren si beide goet.^651:

 

Si daden een rikelijc gemoet^652:

 

Ende si hen daer soe onderstaken^653:

 

Dat harre beider scachte braken.⁶⁵⁴

655

Si vingen doe beide ten swerde,⁶⁵⁵

 

Want elkerlijc anderen geerde.^656:

 

Met nide si di swerde verdrogen⁶⁵⁷

 

Ende grote slage daer met slogen,

 

Manlijc op anderen mengen slach -^659:

660

Dat hem wonderde wie dat sach.^660:

 

Si vochten dus lange ende sere.

 

Die joncfrouwe sprac: ‘God onse here

 

Moete Walewein nu gestarken!’⁶⁶³

 

Men mochte daer sien di sparken⁶⁶⁴

665

Die ut haren helmen spranc;

 

Si maecten daer groet geclanc.⁶⁶⁶

 

Daer ne was en geen verdrach:⁶⁶⁷

 

Si slogen menegen swaren slach.

 

⁺Wat hulpet dat ict lanc maecte?^669:

670

Walewein sloech doe ende geraecte

647 ors: zie vs. 167.

648 seinde hem: sloeg een kruis.

649 hulpt: zou het helpen; af: van.

650 geatsemert: uitgedost, uitgerust.

651: (nl. in het vechten); daer toe: bovendien.

652: ze deden een krachtige aanval op elkaar.

653: en ze brachten elkaar zulk een stoot toe.

654 scachte: speren.

655 vingen ten swerde: grepen naar het zwaard.

656: want elk van beiden begeerde de ander (aan te vallen).

657 met nide: met felheid, verbitterd; verdrogen: hieven op.

659: de een op de ander menige slag.

660: zodat ieder die het zag zich verwonderde.

663 gestarken: kracht geven.

664 mochte: kon; sparke(n): vonk.

666 geclanc: rumoer, wapengekletter.

667 verdrach: uitstel (pauze).

+ 189 v^o c

669: zie vs. 307.

[p. 61]

 

Den riddere, dat hi hem clovede⁶⁷¹

 

Den helm ende al metten hovede -

 

Dat hem tswaerd dore woet

 

Ten scouderen eert weder stoet.^673/4:

675

Daer was een gecrijs groet:

 

Hi viel neder ende was doet.

 

Men bantene an eens perts start⁶⁷⁷

 

Men sleiptene: hi waes wel waerd!^678:

 

Men sleiptene vord ende weder

680

Te berge op, te dale neder.

 

Aldus moten si alle bederven⁶⁸¹

 

Die hen loesheiden bewerven.^682:

 

Ic daert wel nemen op min trouwe^683:

 

Dat nu blide was die joncfrouwe

685

Ende alle die met hare waren!

 

Walewein seide doe: ‘Ic wille varen’⁶⁸⁶

 

- Besien wat sijn geselle dade -.^687:

 

Die joncfrouwe seide: ‘Het es te spade.

 

Ne ware, ward u bequame,^689:

690

Ic wiste nu gerne sinen name.’^690:

 

Doe sprac weder die riddere snel:

 

‘Joncfrouwe, men magen nomen wel.⁶⁹²

 

Hi es die beste riddere die leeft

 

Ende die de werelt binnen heft,^694:

695

Ende die scoenste oec daer mede.’⁶⁹⁵

 

Die joncfrouwe sprac: ‘Al mine bede

671 clovede: kloofde.

673/4: zo dat het zwaard in hem doordrong tot aan de schouder, eer het bleef steken.

677 bantene: bond hem.

678: men sleepte hem, hij had het wel verdiend.

681 bederven: omkomen, te gronde gaan.

682: die zich toeleggen op trouweloosheid.

683: ik durf wel te verzekeren (vgl. vs. 46).

686 varen: heengaan.

687: zien hoe het met zijn vriend, Lanceloet, was.

689: maar, als het u blieft.

690: wiste: zou willen weten.

692 men magen nomen wel: men kan (waarlijk) wel gewag van hem maken.

694: en die de wereld bevat, die op de wereld is.

695 daer mede: bovendien.

[p. 62]

 

Ne hebbic dan niet verloren^697:

 

Die ic hebbe gebeden hier voren.’

 

‘Joncfrouwe, hi hetet Lanceloet.

700

In sach noit sinen genoet^700:

 

Van te doene grote daet.⁷⁰¹

 

Ic wiste gerne hoet met hem staet.’

 

Die Joncfrouwe antwerde hem des:⁷⁰³

 

‘Ic secgu, riddere, wat nu es:⁷⁰⁴

705

Gi sult doen uwes selfs ere^705:

 

Ende met mi bliven tramere.⁷⁰⁶

 

Ende margen alse di sonne opgaet,

 

Oft u so int herte staet,^708:

 

So vaert daer u geselle si.’⁷⁰⁹

710

Doen sprac die riddere vri:

 

‘Joncfrouwe, ic sal doen u gebot.’

 

‘Here,’ seit si, ‘dat lone u Got.’

 

Doe was Walewein hovescelike⁷¹³

 

Ontfaen van menegen ridder rike.⁷¹⁴

715

Al die gene di waren dare

 

Namen sijns do grote ware.^716:

 

Alset opten etentijt quam,

 

Die joncfrouwe Walewein metter hant nam⁷¹⁸

 

Ende dedene sitten neven hare.⁷¹⁹

720

Si nam sijns daer gode ware^720:

 

Ende die daer dienden in di zale

 

Plagen sijns daer harde wale.^722:

 

¶ Doe dat eten was gedaen

 

Ende die ridderen op gestaen,

697: (is dan niet tevergeefs geweest), vgl. vs. 348.

700: ik zag nooit zijns gelijke.

701 daet: (vertaal:) daden.

703 des: derhalve.

704 wat nu es: wat nu (het beste) is.

705: gij zult uzelf eer aandoen.

706 tramere: voor vandaag.

708: indien ge dat wenst.

709 so vaert daer: ga dan daarheen waar.

713 hovescelike: hoffelijk.

714 ontfaen van: ontvangen, verwelkomd door.

716: bewezen hem toen vele oplettendheden.

718 metter hant: bij de hand.

719 dedene: deed hem.

720: vgl. vs. 716.

722: zorgden heel goed voor hem.

[p. 63]

725

Maecten si bliscap ende spel^725:

 

Want hen allen voget wel.⁷²⁶

 

Nu hort wat die joncfrouwe doet.

 

‘Walewein,’ seit si, ‘riddere goet,

 

Ic weet wel gine wilt letten niet.⁷²⁹

730

⁺Alse gi uwen geselle siet,

 

Quedten mi, des biddic u.⁷³¹

 

Ic bevele u te Gode nu -

 

In weet wanneer ic u mer sie.^733:

 

Ic biddu dat u goet gescie,⁷³⁴

735

Dat gi met uwen geselle weset

 

Onthier ende hi wel geneset⁷³⁶

 

Ende gi met hem comet hier.’

 

Doe sprac Walewein di ridder fier:

 

‘Joncfrouwe, dat salic doen al,

740

Geeft mi God geluc ende geval.’^740:

 

¶ Doen dese tale was gedaen⁷⁴¹

 

Ginc si in hare camere saen,

 

Ende doen gingen die knapen

 

Waleweine saen een bedde maken

745

Dat rikelijc was ende scone.

 

Al hadde hi gedragen crone^746:

 

Tote Akers inden selven dage,^747:

 

So mochte hire wel sonder sage

 

Op hebben gelegen harde wel.^748/9:

750

Een knape starc ende snel

 

Brachte enen cuelc sidijn^751:

725: maakten ze veel plezier, waren ze vrolijk.

726 voget: behaagde het.

729 letten: talmen, tijd verliezen.

+ 190 r^o a

731 quedten mi: groet hem van mij.

733: ik weet niet wanneer ik u weer zien zal.

734 dat u goet gescie: dat het u goed ga.

736 onthier ende: totdat.

740: indien God mij genadig is; (geval: voorspoed).

741 tale: gesprek.

746: al was hij koning geweest.

747: in (St. Jean d')Acre (d.i. Akkon, de beroemde Kruisvaardersstad) op dat ogenblik (m.a.w.: had hij tot de belangrijkste vorsten van de Christelijke wereld behoord).

748/9: (dan zou dit bed niet beneden zijn waardigheid zijn geweest).

751: enen cuelc sidijn: een zijden matras.

[p. 64]

 

Ende orcussen purperijn.^752:

 

Een ander brachte daer gedregen

 

Twe slapelakene niedwegen⁷⁵⁴

755

Wit, gevouden ende cleene -⁷⁵⁵

 

Daer noit man oec ne geene

 

So goet met ogen ne sach^756/7:

 

Alse daer Walewein doe op lach.

 

Die si op dat bedde waren gespreet,

760

Brachte ene joncfrouwe daer gereet⁷⁶⁰

 

Een covertuer, bespringet met goude,^761:

 

Die hi over hem hebben soude.

 

Die al die werelt ware dor gaen,

 

Hine hadde ne gene so gedaen

765

Vonden, bedi si was so goet.^764/5:765

 

Tgesticte datter ane stoet^766:

 

Ne coste niet so lichtelike;^767:

 

Men priset vor een coninc rike.^768:

 

¶ Doe dat bedde was gereet,

770

Een knape om Waleweine geet

 

Dine slapen dede comen.^771:

 

Doe hi dat bedde hadde vernomen

 

Soe rikelike ende soe goet,

 

Doe seide hi in sinen moet⁷⁷⁴

775

Dat hi noit daer ne quam

752: en (een) purperen hoofdkussen (purperen behoeft niet de kleur aan te duiden, het kan ook alleen een aanwijzing zijn voor de kostbaarheid van de stof).

754 niedwegen: pas gewassen.

755 gevouden: keurig gevouwen (: in een tijdperk vòòr mangels en strijkijzers); cleene: fijn (: tegenover: grof).

756/7: niemand zag ooit zulke goede lakens.

760 gereet: aanstonds.

761: een deken, bezaaid met goud (borduursel).

764/5: hij had er niet nog zo een gevonden, zò mooi was ze.

765 bedi: want.

766: het borduurwerk dat erop was aangebracht.

767: kostte niet weinig.

768: men zou het aanbevelen (goedkeuren) voor een machtige koning.

771: die hem uitnodigde (en nodigde hem uit) om te komen slapen.

774 in sinen moet: in zichzelf.

[p. 65]

 

Daer hi so goet enech vernam.^775/6:

 

Hi dede na dat hem was bewant⁷⁷⁷

 

Ende ginc slapen altehant.

 

Ende des margens harde vroe⁷⁷⁹

780

Stont hi op ende nam orlof doe,⁷⁸⁰

 

Ende sat met haesten op sijn part⁷⁸¹

 

Ende voer te sinen geselle ward.

 

Doe hi quam daer hine liet⁷⁸³

 

En was hi wel genesen niet.⁷⁸⁴

785

Al waest hem te doene swaer⁷⁸⁵

 

Hi moeste na hem beiden daer⁷⁸⁶

 

Onthier ende dat hem dochte^787:

 

Dat hi wapine dragen mochte⁷⁸⁸

 

Oft noet ware ende te done.^789:

790

Doe dede Walewein, die coene,

 

⁺Jegen den ertsatere alsoe

 

Dat hijs blide was ende vroe,^790/2:792:

 

Ende hietse beide ter selver stont

 

Varen ende keren gesont.^793/4:794

795

Si saten op so dat si vernamen⁷⁹⁵

 

Dat si beide ter borch quamen.

 

Men ward hens geware saen.^797:

 

Die joncfrouwe quam jegen hen gegaen

775/6: vgl. weer 756/7 en 763/5 (dat hij nooit ergens kwam waar hij een zo goed (bed) vond).

777 na dat hem was bewant: (ongeveer:) overeenkomstig de omstandigheden.

779 harde vroe: zeer vroeg.

780 orlof: afscheid.

781 sat - op: besteeg.

783 hi: d.i. W.; hine: hij (W.) hem (L.)

784 hi: d.i. L.

785 hem: d.i. W.

786 hi: d.i. W.; hem: d.i. L.; beiden na: wachten op.

787: totdat hem (W.) mogelijk toescheen (; onthier ende = totdat).

788 hi: d.i. L.; mochte: kon.

789: als dat noodzakelijk was.

+ 190 r^o b

790/2: W. beloonde de heelmeester goed (vgl. vs. 554).

792: dat hij (de geneesheer) er verheugd over was.

793/4: (de geneesheer nam afscheid van de twee vrienden met een heilwens, vgl. ons: ‘Wel thuis!’).

794 keren: thuis komen.

795 so dat: totdat.

797: men bemerkte hen weldra.

[p. 66]

 

Ende hietse willecome wesen.

800

‘Vrient,’ seit si, ‘sidi genesen?’

 

‘Jaic, joncfrouwe, sonder wanc;⁸⁰¹

 

Des moet God hebben danc.’

 

Walewein sprac: ‘Joncfrouwe goet,

 

Wat donct u best watmen doet?

805

Mijn geselle es comen nu

 

Die hier gewonnen hevet u

 

(Dat hem worden es te sure);^806/7:807:

 

Maer hine wilt op dese ure⁸⁰⁸

 

Niet gehuwen - dat si u cont.⁸⁰⁹

810

Hi willet u versten toter stont⁸¹⁰

 

Dat hi weder comet hier

 

Met sinen magen alse ridder fier;⁸¹²

 

Maer hi wilt dat gi dus blieft⁸¹³

 

Ende dat gijs geen ongedout en drieft,^814:

815

Al eest dat hi u dus laet.’^815:

 

Die joncfrouwe, die haer wel gemaet,⁸¹⁶

 

Antwerde: ‘Here, lude ende stille⁸¹⁷

 

Benic gereet te sinen wille.^818:

 

Ic sal beiden - hoe dat oec si -⁸¹⁹

820

Alse lange alse sijn wille si.

 

Ende oec salic na sinen rade⁸²¹

 

Werken beide vroech ende spade.’⁸²²

801 sonder wanc: zonder twijfel.

806/7: (moet begrepen worden als bepaling bij ‘mijn geselle’).

807: vgl. vs. 336.

808 hine: hij (plus deel van ontkenning).

809 dat si u cont: dat dient gij te weten.

810 versten: uitstel geven.

812 magen: (bloed)verwanten.

813 dat gi dus blieft (d.i. belieft): dat gij het zo goed vindt.

814: en dat gij er geen droefheid over aan de dag legt.

815: al laat hij u zo achter.

816 die haer wel gemaet: die zich goed houdt.

817 lude ende stille: onder alle omstandigheden.

818: ben ik bereid te doen wat hij wenst.

819 beiden: wachten; hoe dat oec si: in elk geval.

821 na sinen rade: volgens zijn advies, verlangen.

822 werken: handelen.

[p. 67]

 

Dit behagede Lancelote wel,

 

Want hi in nereste no in spel⁸²⁴

825

Noch oec om lief no om leet

 

Noch om gene dinc di hem over geet,^826:

 

Noch om al die werelt oec mede

 

En haddise niet genomen ter stede -

 

Ende al omder coninginnen wille^829:

830

Die hi minde lude ende stille:^823-830:830

 

Dit was hem die meeste sake.^831:

 

Men dede die heren wel te gemake -^832:

 

Daer was bliscap ende spel groet.^833:

 

Die coninginne ende oec Lanceloet⁸³⁴

835

Saten te gadere ende spraken daer.

 

Hi bequam hare wel vor waer.⁸³⁶

 

Si wilde wel, hebbic vernomen,

 

Dattie brullocht ware volcomen -^838:

 

Maer si scaemde hare, dat secgic u,⁸³⁹

840

Dat sine eyschen soude nu.⁸⁴⁰

 

Dus bleven si twe dage daer;

 

Ende des derdes dages daer naer

 

Namen si orlof beide te samen

 

Ende reden so verre dat si quamen

845

Te Arturs hove te Karmeloet,

824 in nereste: in ernst.

826: noch om iets anders dat hem kon overkomen.

829: en dit alles ter wille van de koningin (nl. Guenevere).

823-830: zin is zo lang dat hij in de war is geraakt; hi (824) wordt herhaald in 828 haddise (had hij haar).

830 lude ende stille: zie vs. 817.

831: dit was voor hem het allerbelangrijkste (in zijn leven).

832: men voorzag W. en L. van alles wat ze maar konden wensen.

833: vgl. vs. 725.

834 (dit is niet Guenevere).

836 bequam: beviel, behaagde.

838: dat de trouwplechtigheid had plaatsgevonden.

839 hare: zich.

840 sine: zij hem (L.).

[p. 68]

 

Daer doen bliscap was wel groet⁸⁴⁶

 

Om dat si beide comen waren.

 

Si telden hoe si hadden gevaren^848:

 

Den coninc ende der coninginnen.

850

Des waren si blide in haren sinne

 

Dat hen dus was vergaen.^851:

⁺Nu latic hier af die tale staen⁺¹
Ende sal u vertellen alsict vernam⁺²
Hoe Torec irst ter werelt quam^+3:
Ende hoe hi daerna quam te hove
Ende ward een riddere van groten love.⁺⁵

846 daer doen: waar toen.

848: ze vertelden wat ze beleefd hadden.

851: dat het hun zo goed was vergaan.

+ 190 r^o c

+1 vgl.-5.

+2 alsict vernam: zoals ik het hoorde

+3: hoe (en waar) Torec geboren werd.

+5 van groten love: van vermaardheid.

-4: nu: v verbeterd tot nv.
12: m[i]ne.
14: lant: op an een vlek; foreest: s is niet voltooid.

16: bek[i]nnen.
34: die: lees tien (? vgl. vss. 187-191).

38: hs.: leet leet.

61: wien: die verbeterd tot wien (anticipatie - onmiddellijk hersteld).
63: Hi: in hoofdletter geknoeid.
69: es: in de s heeft de inkt niet helemaal gepakt.

85: vrouwe: hs.: mouwe.
97: dat: hs.: dit (de a werd niet afgemaakt m.i.).

112: ward: gaatje in, maar leesbaar.

180: hs.: Int.

219: gedeelte van hoofdletter D nog te zien.

228: tussen 228 en 229 is een doorgestreepte regel: ‘... sat op lanceloet die goede’.
231: hs.: vogle (n-afkorting vergeten).
238: leets: de s is mislukt.

295: was: gaatje in, maar leesbaar.

411: de regel is zo lang uitgevallen dat de schrijver er een punt achter heeft geplaatst en de overeenkomstige regel in de b-kolom doen inspringen.

479: in benedenmargine de titel (samenvatting) van deze nieuwe episode bewaard: ‘Hoe walewein lanceloet bescudde ende enen camp vor hem vacht.’ (zie p. 25).

503: tussen neder en doe: op (doorgestreept èn geëxpungeerd).

518: hs.: laaceloet.
520/21: op deze plaats in het hs. schuilt een moeilijkheid. Het is mogelijk dat er tussen 520 en 521 een stukje tekst (bijv. 2 regels) is weggevallen. De tekst zorgt er nl. in het algemeen zeer nauwkeurig voor dat directe rede wordt voorbereid met ‘antwoordde hij’, ‘zei hij’, ‘vroeg hij’ en dergelijke. Misschien moet men ook emenderen: ‘Alse Lanceloet dit hevet verstaen, soe segt hi: ‘Wie sidi dan?’

562: hs.: Lettetgoet.
578: Wat: in hoofdletter geknoeid.

584: sal met mislukte a.
596: Ic verbeterd tot In.
597: tied an verbeterd uit tien nn.
599: in hoofdletter verbeterd (S > D).

609: jegen: in beginletters geknoeid (wschl. begon schrijver comen te copiëren van de volgende regel).
620: zelfde geval als 596.

626: zelfde geval als 596.
629: sake met onduidelijke a.
632: alle: tweede l verminkt.
638: doe: mogelijk ook toe (?).
638: sat: inkt heeft niet gepakt op stok van t.

648: sei[n]de.
651: Daer: in afkortingsteken geknoeid.
668: menegen: het zou kunnen zijn dat de tweede e geëxpungeerd was.

677: per[t]s (hs.: ps).

761: covertuer: er kan ook covertoer staan.

777: bewant: be verbeterd op een (geanticipeerde) w
779: marge[ns].

806: h s.: gewonnet.
810: toter: afkortingsteken zeer onduidelijk.
816: hs.: gemaect.

824: spel: in sp geknoeid.
836: hs. heeft (toevallige?) punt achter de regel.
837: hebbic: er is in verbeterd (m.i. ver > heb).
838: hs.: waren (met foutieve n-afkorting).

+5: hs.: grote (n-afkorting vergeten).