Kunst en Leven. Jaargang 1

[p. 45]

VIII. Een belangrijke bijdrage van hoogleraar Six over ‘De Aanbidding van het Lam Gods’

Nu, dat het in 't licht geven door een beroemde Duitse firma van een op zeer groot formaat verkregen fotografiese weergave van al de autentieke, d.i. door Hubert en Jan van Eyck zelf voltooide, zij 't ook later door anderen herstelde en bijgetoetste panelen van dit meesterwerk, meer dan ooit deed belang hechten aan het vraagstuk, ‘in hoever Hubert en Jan deel hadden in de uitvoering van dit gewrocht en in welk jaar het werd aangevangen’; nu, nadat deze uitgaaf zich ook heeft beziggehouden met de brosjure van D^r Alfred Marks, zullen zeker wel velen met grote voldoening kennis maken met de beknopte inhoud van de door de Amsterdamse professor Six vóór enkele maanden aan de Gazette des Beaux-Arts afgestane bijdrage.

In het Algemeen Handelsblad treffen wij daarvan de volgende ontleding aan, die wij hier onveranderd overnemen:

‘Prof. Six deelt in de eerste plaats mede, dat hij op een der luiken van dit schilderij, die te Berlijn bewaard worden, en wel op de voorstelling van Christus’ krijgslieden, een ‘repentir’, een verandering van den schilder zelf, ontdekte. In het derde gelid van deze strijders is er een met een blauwe kap op het hoofd, maar het is zeer goed te zien, dat de schilder aan deze figuur eerst een eenvoudige kroon had gegeven. Prof. Six meent de oorzaak van deze verandering te kennen, en nu James Weale en Paul Durrieu de toewijzing van deze schilderij aan Hubert van Eyck en de dateering van 1415 zeer waarschijnlijk hebben gemaakt, wil hij haar mededeelen. Het gezicht van dezen vorst is maar half zichtbaar, maar prof. Six meent in hem toch Jan zonder Vrees te herkennen, die ook tegen de ongeloovigen heeft gestreden en dus wel mocht voorkomen onder de strijders voor het geloof. Hij heeft

[p. 46]

wellicht het stuk half áf gezien, heeft er toen bezwaar tegen gehad een kroon te dragen, terwijl de helden der kruistochten er geen droegen en deze dus laten vervangen door de blauwe kap van de partijgangers van Burgondië in den strijd tegen de Armagnacs. Trouwens, van Mander spreekt er van, dat er een graaf van Vlaanderen op dit stuk zou zijn afgebeeld; hij bedoelt Filips den Goede, maar deze is er niet op te vinden, en dus is het mogelijk, dat de overlevering eigenlijk sloeg op zijn vader, Jan zonder Vrees.

Aan deze ontdekking knoopt prof. Six dan de opmerking vast, dat Willem VI van Holland, dien Paul Durrieu heeft herkend in de - onlangs grootendeels verbrande - ‘Heures de Turin’, wel eens ook kan worden voorgesteld door een der mooie gravenbeeldjes, het werk van Jacques de Gérines in ons Rijksmuzeum; hij ziet een sterke gelijkenis in kostuum enz..

Als Hubert van Eyck in de ‘Heures de Turin’ afbeeldingen heeft geschilderd in denzelfden tijd, waarin hij de oudste gedeelten van het Gentsche altaarstuk schilderde, dan zijn hieruit nog meer consequenties te trekken. Op het middenstuk van deze schildering komen vele torens en kerken voor, waaronder reeds dr. Adr. de Vries den Utrechtschen Domtoren aanwees; ook de Keulsche Dom en de Sint Jan van Maastricht. Als het stuk begonnen was voor Judocus Vijdt en de Sint Bavo te Gent, zooals men tot nu toe algemeen gelooft, dan is het wel vreemd, dat deze laatste kerk, de kathedraal van Doornik, de aartsbisschoppelijke kathedraal van Reims er niet op voorkomen. Prof. Six vraagt of het stuk niet oorspronkelijk ook voor een graaf van Holland zou zijn begonnen. De keus der eerste heiligen en der pelgrims op den voorgrond zou wel daarop wijzen.

Dan zou dus Hubert van Eyck te 's-Gravenhage voor Graaf Willem VI van Holland gewerkt hebben tot 1417 en voor hem niet alleen 14 miniaturen van de ‘Heures de Turin’, maar ook de oudste gedeelten van 't Gentsche altaarstuk gemaakt hebben, de predella met het Vagevuur nog in tempera-schildering, de rest in olieverf, waarvan de ontdekking dus in het door Opmeer vermelde jaar 1410 kan worden gesteld. Op die wijze zou er verband zijn tusschen de Haarlemsche school van Ouwater en Geertje van Sint Jans en den grooten landschapschilder, dien Weale en Durrieu ons in Hubert van Eyck hebben leeren kennen.

En dat in het begin der 14^de eeuw best zulk een bloei der kunst kan

[p. 47]

hebben bestaan, bewijst prof. Six door Claus Sluter, den beeldhouwer, te noemen, die een Hollander was, door een afbeelding te geven van een prachtig Hollandsch zegel uit dien tijd.

Het artikel van prof. Six is wel geschikt, om de aandacht te trekken, en misschien ook tegenspraak te wekken, vooral van Fransche zijde. Het vindiceert voor onze kunst een aandeel, dat men haar misschien niet algemeen zal gunnen.

Prof. Six deelt nog mede dat hij het ‘repentir van Hubert van Eyck,' waarvan hij uitging en waarnaar hij zijn epistel noemde, ontdekte door zijn gewoonte, een schilderij ook van terzijde te bekijken. Zoo vond hij ook een interessante correctie van den kraag en den hoed op een portret van Frans Hals in zijn eigen collectie.’